Κώστας Σπέγγος: Απαντήσεις σε 5 βασικά ερωτήματα για τα αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια
Η 29η Οκτωβρίου έχει καθιερωθεί ως Παγκόσμια Ημέρα Εγκεφαλικών Επεισοδίων. Υπάρχει πρόληψη! Υπάρχει θεραπεία!
Γράφει ο Κωνσταντίνος Σπέγγος MD PhD, ΝΕΥΡΟΛΟΓΟΣ*
Πώς μπορεί κανείς να υποψιαστεί ή και να αναγνωρίσει ένα ΑΕΕ;
Η αιφνίδια διαταραχή της ομιλίας και της άρθρωσης του λόγου αποτελούν δύο τυπικά συμπτώματα ΑΕΕ. Το στράβωμα το στόματος και του προσώπου επίσης υποδηλώνουν σοβαρή εγκεφαλική βλάβη. Αιφνίδια μυϊκή αδυναμία στο χέρι ή το πόδι με δυσκολία στη στάση και τη βάδιση, μούδιασμα ή απώλεια της αισθητικότητας στο μισό του σώματος, ξαφνική ζάλη, ναυτία και αστάθεια, διαταραχή της όρασης και σε ορισμένες περιπτώσεις αιφνίδιος και εξαιρετικά έντονος πονοκέφαλος είναι επιπλέον συμπτώματα που μπορεί να σηματοδοτούν την εγκατάσταση ισχαιμικού ή αιμορραγικού ΑΕΕ. Στις περιπτώσεις αυτές θα πρέπει να λειτουργούμε σα να πρόκειται για οξύ ΑΕΕ μέχρι απόδειξης του αντιθέτου.
Ποιο είναι το πρώτο βήμα αν υποψιαστούμε ΑΕΕ;
Η μόνη σωστή αντίδραση είναι η άμεση και χωρίς καμιά καθυστέρηση μεταφορά του ασθενούς στο πλησιέστερο κατάλληλα στελεχωμένο και εξοπλισμένο νοσοκομείο που εξασφαλίζει ταχεία διαγνωστική διερεύνηση και θεραπευτική παρέμβαση.
Δεν δίνουμε τυφλά κανένα φάρμακο και δεν χάνουμε χρόνο περιμένοντας να δούμε την εξέλιξη των συμπτωμάτων ελπίζοντας σε βελτίωση. Δεν περιμένουμε την επίσκεψη γιατρού στο χώρο του ασθενούς. Καλούμε άμεσα το ΕΚΑΒ ή ιδιωτικό ασθενοφόρο και εάν τυχόν υπάρξει καθυστέρηση μεταφέρουμε τον ασθενή στο νοσοκομείο προκειμένου να μη χαθεί πολύτιμος χρόνος.
Κάθε ΑΕΕ θα πρέπει να αντιμετωπίζεται ως εξαιρετικά επείγον περιστατικό, όπως συμβαίνει για παράδειγμα στις περιπτώσεις εμφράγματος του μυοκαρδίου.
Υπάρχει αποτελεσματική θεραπεία για τα ΑΕΕ;
Η θρομβόλυση με την ενδοφλέβια χορήγηση Αλτεπλάσης αποτελεί εδώ και σχεδόν δύο δεκαετίες την πλέον διαδεδομένη θεραπεία οξέων ισχαιμικών ΑΕΕ. Υπολογίζεται πως σχεδόν 30% των ασθενών μπορούν να αντιμετωπιστούν έτσι με καλές προοπτικές αποκατάστασης. Οι θεραπευτικές δυνατότητες έχουν σαφώς βελτιωθεί με την καθιέρωση της μηχανικής θρομβεκτομής σε ασθενείς με ΑΕΕ λόγω οξείας απόφραξης μεγάλων εγκεφαλικών αρτηριών. Η μέθοδος παρουσιάζει εξαιρετική αποτελεσματικότητα και αφορά περίπου το 10% του συνόλου των ασθενών.
Οι ασθενείς με οξύ ΑΕΕ θα πρέπει να νοσηλεύονται τουλάχιστον για λίγες ημέρες κάτω από συνθήκες αυξημένης φροντίδας σε κατάλληλα επανδρωμένες Μονάδες. Με τον τρόπο αυτό αποφεύγονται ή αντιμετωπίζονται άμεσα επιπλοκές βελτιώνοντας την κλινική έκβαση των ασθενών και συντομεύοντας τη συνολική διάρκεια της παραμονής τους στο νοσοκομείο.
Από τι εξαρτάται η αποτελεσματικότητα της θεραπείας ενός οξέος ΑΕΕ;
Ο καθοριστικός παράγοντας για την έκβαση κάθε περίπτωσης ΑΕΕ είναι ο χρόνος που μεσολαβεί από την εγκατάσταση των συμπτωμάτων μέχρι την έναρξη της ενδεδειγμένης θεραπευτικής παρέμβασης. Για την ενδοφλέβια θρομβόλυση το ασφαλές χρονικό παράθυρο φτάνει τις 4.5 ώρες. Ένδειξη για μηχανική θρομβεκτομή υφίσταται εντός 6 ωρών από την εγκατάσταση ΑΕΕ λόγω απόφραξης μεγάλης εγκεφαλικής αρτηρίας. Υπό αυστηρές προϋποθέσεις και σε ένα μικρό αριθμό ασθενών μπορεί να επιχειρηθεί μηχανική θρομβεκτομή μέχρι και 24 ώρες μετά την εκδήλωση των συμπτωμάτων. Γενικά όμως ισχύει ο κανόνας «όσο νωρίτερα, τόσο καλύτερα».
Είναι εφικτό να προλάβουμε την εκδήλωση ΑΕΕ;
Όσο σημαντική είναι η ορθή και έγκαιρη αναγνώριση των συμπτωμάτων ενός ΑΕΕ και η ταχύτερη δυνατή θεραπευτική παρέμβαση, άλλο τόσο και ίσως πιο σημαντική είναι η πρόληψη!
Ο έλεγχος της αρτηριακής πίεσης, των τιμών σακχάρου και χοληστερίνης, η διακοπή του καπνίσματος, η συστηματική σωματική άσκηση και η ελάττωση του σωματικού βάρους αποτελούν τα σπουδαιότερα βήματα στην κατεύθυνση αυτή. Η ανίχνευση τυχόν κολπικής μαρμαρυγής σε ηλικιωμένους και η κατάλληλη αντιπηκτική αγωγή μπορούν επίσης να προλάβουν σοβαρά ΑΕΕ. Η υπνική άπνοια αποτελεί έναν επιπλέον επιβαρυντικό παράγοντα κινδύνου που θα πρέπει να ελεγχθεί.
Σε κάθε περίπτωση η τακτική ιατρική παρακολούθηση και η συνεπής λήψη της ενδεδειγμένης φαρμακευτικής αγωγής είναι απόλυτα αναγκαίες. Η σωστή επικοινωνία και συνεργασία μεταξύ ασθενούς και γιατρού αποτελούν την εγγύηση για την καλύτερη δυνατή πρόληψη.
*Αναπληρωτής Διευθυντής Ιατρικής Υπηρεσίας, Υπεύθυνος Τμήματος Πολλαπλής Σκλήρυνσης και Απομυελινωτικών Νοσημάτων | Θεραπευτήριο ΥΓΕΙΑ
τ. Αναπληρωτής Καθηγητής Νευρολογίας Εθνικό Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών
