Πώς «ξέχασαν»… τα POS
Το αφορολόγητο «χτίζεται» μόνο με πλαστικό χρήμα. Capital controls για τον κόσμο στην ουσία δεν υπάρχουν (μπορούν να τραβούν έως 5.000 ευρώ το μήνα), ωστόσο τα POS δεν έχουν μπει στη ζωή όλων.
Δεν είναι λίγες οι επιχειρήσεις που αρνούνται να πληρωθούν με πιστωτικές ή χρεωστικές κάρτες. Στη λίστα βρίσκονται όλοι οι… συνήθεις ύποπτοι, καθώς αν και πρέπει να διαθέτουν POS το καθυστερούν ή δεν το χρησιμοποιούν καν.
Ο λόγος για τους δικηγόρους, τους λογιστές, τους μηχανικούς, τους νοσηλευτές, τους ψυχολόγους, τους φοροτεχνικούς και τους γιατρούς, που αποφεύγουν να χρησιμοποιούν τα μέσα ηλεκτρονικών πληρωμών, παρότι βάσει του νόμου 4446/2016 είναι υποχρεωμένοι να διαθέτουν POS και να δέχονται πληρωμή με κάρτα.
Σύμφωνα με μελέτη του Ιδρύματος Οικονομικών και Βιομηχανικών Ερευνών (ΙΟΒΕ) για τη χρήση του πλαστικού χρήματος στην Ελλάδα, ο κλάδος των «επαγγελματιών» το 2017 συμμετείχε στον συνολικό τζίρο με πλαστικό χρήμα –ο οποίος σημειωτέον ανήλθε στα 23 δισ. ευρώ– με μόλις 1,1%. Σε ακόμα χαμηλότερα επίπεδα είναι ο αριθμός των συναλλαγών, ο οποίος αντιστοιχεί μόλις στο 0,5% του συνόλου.
Πέραν των επαγγελματιών, ιδιαίτερα χαμηλό σε σχέση με το πραγματικό μερίδιο σε ιδιωτική κατανάλωση είναι, σύμφωνα με το ΙΟΒΕ, το ποσοστό χρήσης καρτών ως μέσο πληρωμής για υπηρεσίες «εστίασης και ποτών», που λαμβάνεται ως ενιαίος κλάδος. Στους τομείς δηλαδή που όχι μόνο παρατηρείται εκτεταμένη άρνηση αποδοχής καρτών, αλλά και έκδοσης αποδείξεων. Ή και, ακόμα αν κοπεί απόδειξη, μπορεί να είναι πλαστή!
Βάσει της ανάλυσης του ΙΟΒΕ με στοιχεία που έχουν παραχωρηθεί από τις τράπεζες, το 2017 η αξία των συναλλαγών με κάρτα στον κλάδο «εστίαση και ποτά» αντιστοιχούσε στο μόλις 4,2% του συνόλου της αξίας των συναλλαγών με κάρτα, ενώ ως προς τον αριθμό των συναλλαγών αντιστοιχούσαν στο 6,2%.
Χαμηλή σε σχέση με το μερίδιό του στην ιδιωτική κατανάλωση είναι και η χρήση καρτών στον κλάδο «κατασκευές/συντήρηση», όπου το 2017 αντιστοιχούσαν στο 4,9% της συνολικής αξίας πληρωμών με κάρτα, ενώ ως προς τον αριθμό των συναλλαγών αντιστοιχούσε στο 3,8%.
Οι παραπάνω δραστηριότητες χαρακτηρίζονται από το Ίδρυμα «μετρίου ή υψηλού ρίσκου φοροδιαφυγής», καθώς μπορούν να πραγματοποιηθούν συναλλαγές όπου ο παραγωγός ενδέχεται να μην εκδώσει απόδειξη και ιδιοποιείται τον ΦΠΑ, τον οποίο πληρώνει ο καταναλωτής, ή ο καταναλωτής ενδέχεται να μην πληρώσει ή να πληρώσει μερικώς μόνο τον ΦΠΑ, έπειτα από συμφωνία με τον επιχειρηματία-επαγγελματία.
Με πλαστικό χρήμα οι κλάδοι «χαμηλού ρίσκου»
Γενικά, σύμφωνα με το ΙΟΒΕ, από το πρώτο στάδιο εφαρμογής του νόμου ως προς την εγκατάσταση τερματικών POS καταγράφηκε σημαντική αύξηση του μεριδίου χρήσης καρτών σε κλάδους «χαμηλού ρίσκου φοροδιαφυγής», όπως σούπερ μάρκετ, πρατήρια υγρών καυσίμων, φαρμακεία και λοιπό λιανεμπόριο, που καλύπτουν περισσότερο από το 85% της χρήσης καρτών πληρωμής.
Η πιο εκτεταμένη χρήση καρτών καταγράφεται στο λοιπό λιανεμπόριο (πλην σούπερ μάρκετ), με την αξία τους να διαμορφώνεται στο 46,8% επί του συνόλου των συναλλαγών με ηλεκτρονικά μέσα και τον αριθμό των συναλλαγών να αγγίζει το 50%.
Ακολουθούν τα σούπερ μάρκετ, με την αξία των συναλλαγών να ανέρχεται στο 16,6% του συνόλου και του αριθμού τους στο 25,9%, ενώ την τρίτη θέση καταλαμβάνουν τα πρατήρια καυσίμων, με την αξία των συναλλαγών να ανέρχεται στο 10,3% και ο αριθμός τους στο 10,6%.
Παραμένει η απόσταση από την Ε.Ε.
Τα POS μπήκαν πιο ενεργά στη ζωή μας μετά την επιβολή των capital controls το καλοκαίρι του 2015 και έκτοτε επεκτάθηκαν. Έπρεπε να φτάσουμε στο 2017, όμως, για να φτάσουμε τον μέσο όρο της Ε.Ε. σε επίπεδο χρήσης καρτών πληρωμής. Η συνολική χρήση καρτών ως ποσοστού της ιδιωτικής κατανάλωσης παραμένει χαμηλότερη από τον μ.ό. της Ε.Ε.
Η αύξηση μεριδίου χρήσης καρτών ήταν αισθητή κυρίως σε κλάδους «χαμηλού» ρίσκου φοροδιαφυγής, όπως σουπερμάρκετ, πρατήρια υγρών καυσίμων, φαρμακεία, αλλά και σε ορισμένες συναλλαγές με «ρίσκο» φοροδιαφυγής, όπως αυτές ορίζονται στη βάση κινήτρων και υποθέσεων εργασίας.
Ωστόσο, το συνολικό επίπεδο χρήσης καρτών σε συναλλαγές με «ρίσκο» φοροδιαφυγής καταγράφεται σημαντικά χαμηλότερο του μεριδίου των κλάδων αυτών στην ιδιωτική κατανάλωση.
Αντίστοιχη ετερογένεια παρουσιάζει η γεωγραφική εξάπλωση της χρήσης καρτών. Παρόλο που την περίοδο 2015-2017 παρατηρήθηκε αισθητά μεγαλύτερη αύξηση χρήσης καρτών πληρωμής στην περιφέρεια της χώρας, σε σχέση με τα αστικά κέντρα Αθηνών και Θεσσαλονίκης, το επίπεδο χρήσης καρτών πληρωμής σε περιοχές εκτός του Λεκανοπεδίου Αττικής παραμένει μικρό συγκριτικά με το μερίδιο των αντίστοιχων περιοχών στο ΑΕΠ.
Ως προς τα δημογραφικά χαρακτηριστικά της χρήσης καρτών πληρωμής, παρατηρείται μειωμένη χρήση καρτών στους εργασιακά μη ενεργούς και στους ανέργους, ενώ οι τραπεζικοί υπάλληλοι, οι ένστολοι και οι εργαζόμενοι στον ιδιωτικό τομέα φαίνεται να έχουν υιοθετήσει σε μεγαλύτερο βαθμό τις κάρτες για τις συναλλαγές τους.
Ως προς την ηλικία, η μεγαλύτερη συχνότητα χρήσης καρτών παρατηρείται στις ηλικίες 35-54 ετών, ωστόσο η μέση μηνιαία δαπάνη είναι υψηλότερη στα άτομα της ηλικίας 55-64 ετών λόγω της μεγαλύτερης μέσης αξίας συναλλαγών.
