Βασιλική Σουλαδάκη: Μέσα μαζικής ενημέρωσης και τηλεοπτικά σκουπίδια
Η ελευθερία της έκφρασης είναι το θεμέλιο της δημοκρατίας, λένε αρκετοί. Ποια είναι, όμως, τα όρια της ελευθερίας της έκφρασης όταν αντιπροσωπεύει μια απαίτηση πλήρους ανοχής άρα και ενός γενικευμένου σχετικισμού;
Είναι ελευθερία έκφρασης τα διάφορα τηλεοπτικά σκουπίδια και reality που προβάλλουν έναν άγριο πρωτογονισμό, αναδεικνύοντας την πιο χυδαία πλευρά της ανθρώπινης φύσης;
Tι σημαίνει το «έχω το δικαίωμα να λέω ό,τι θέλω» και να διεκδικώ το δικαίωμα να εκφράζομαι δημόσια αμαυρώνοντάς οποιοδήποτε ιδανικό και αξία;
Τελικά το δικαίωμα της απαλλαγής από κάθε κανόνα οδηγεί στον νόμο της ζούγκλας, άρα στην κατάργηση της κοινωνίας και οι κοινωνίες λειτουργούν με κανόνες που προστατεύουν τους πολίτες από τις διακρίσεις και τους παρέχουν κοινή δικαιοσύνη, ευζωία, ειρήνη, και αξιοπρέπεια.
Με αυτήν την έννοια η απαίτηση ελευθερίας έχει νόημα μέσα σε ένα πλαίσιο που αφορά και τις τηλεοπτικές εκπομπές, ιδιαίτερα όταν οι συχνότητες είναι δημόσιες.
Προφανώς και δεν αναπολώ εποχές απαγορεύσεων, αλλά εκθέτω τους προβληματισμούς μου αφενός για τον πιθανό αντίκτυπο μιας τηλεοπτικής εκπομπής στο πνεύμα των τηλεθεατών και αφετέρου για τον ρόλο του ΕΣΡ.
Η ίδια κατάσταση επικρατεί σε μεγάλο βαθμό και στην ενημέρωση. Ο Tzvetan Todorov, στο βιβλίο του «Οι εσωτερικοί εχθροί της Δημοκρατίας», σημειώνει: «Έχουμε την εντύπωση ότι παίρνουμε τις αποφάσεις μας μόνοι μας. Αλλά αν όλα τα μεγάλα ΜΜΕ μεταδίδουν από το πρωί ως το βράδυ καθημερινά το ίδιο μήνυμα, το περιθώριο ελευθερίας που διαθέτουμε για να διαμορφώσουμε άποψη περιορίζεται πολύ. Η δράση μας βασίζεται στις πληροφορίες που έχουμε για τον κόσμο. Αλλά αυτές οι πληροφορίες, ακόμα κι αν υποθέσουμε ότι δεν είναι ψευδείς, έχουν επιλεγεί, ξεδιαλεχτεί, συγκεντρωθεί, κατασκευαστεί με λεκτικά ή οπτικά μηνύματα για να μας οδηγήσουν μάλλον προς ένα συγκεκριμένο συμπέρασμα και όχι προς ένα άλλο».
Το αποτέλεσμα το βλέπουμε και στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης όπου θεωρητικά, ανάλογα με την ομάδα στην οποία «ανήκει» κανείς θα πρέπει να σχολιάζει τα ίδια πράγματα και στο ίδιο ύφος με τους υπόλοιπους προκειμένου να γίνει αποδεκτός.
Και ενώ πολλοί διατείνονται (και κάποιοι δημόσιοι διανοούμενοι) ότι υπερασπίζονται τις αξίες της φιλελεύθερης δημοκρατίας, έχουν φτάσει στο σημείο να αναπαραγάγουν ομοιόμορφες απόψεις που, παρά τον βερμπαλισμό τους, τελικά ενισχύουν έναν αφόρητο κομφορμισμό παρά απελευθερώνουν από τα διάφορα κλισέ και στερεότυπα (θα επανέλθω σε αυτό το ζήτημα σε άλλο άρθρο).
Επανέρχομαι στο θέμα των μέσων μαζικής ενημέρωσης. Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης άλλαξαν σε τεράστιο βαθμό και τον χαρακτήρα της διαδικτυακής ενημέρωσης.
Έτσι, τα διάφορα διαδικτυακά ενημερωτικά σάιτ, προκειμένου να πουλήσουν έχουν στραφεί στο κυνήγι της προσοχής. Όλες οι ειδήσεις έχουν υπαχθεί στον κανόνα της διέγερσης της προσοχής, με αποτέλεσμα την υπερεκπροσώπηση της υπερβολής, του σκανδαλώδους, του παράλογου. Ο Μπρούνο Πατινό γράφει στο βιβλίο του «Ο Πολιτισμός του Χρυσόψαρου» ότι «η επιδίωξη της προσοχής με κάθε τίμημα προβαίνει μοιραία σε ιεράρχηση των μηνυμάτων και τείνει να πριμοδοτεί την ‘‘αντιπαράθεση γνώμης’’ και τον συναισθηματισμό έναντι των υπόλοιπων μορφών ενημέρωσης, όπως η δημοσιογραφική έρευνα και το ρεπορτάζ».
