Αποθήκευση ενέργειας: «The next best thing» στις επενδύσεις

Απολύτως ενδεικτικό ότι χωρίς ακόμα να έχει ψηφιστεί θεσμικό πλαίσιο αδειοδότησης και θεσμικό πλαίσιο χρηματοδοτικής στήριξης, το επίσημο και ανεπίσημο ενδιαφέρον ελληνικών και ξένων Ομίλων πέφτει σαν καλοκαιρινή βροχή.

Ήδη η ΡΑΕ έχει στα χέρια της 129 υποψήφια έργα και των δύο τεχνολογιών κεντρικής αποθήκευσης (μπαταρίες και αντλησιοταμίευση), συνολικής ισχύος 13.500 Μεγαβάτ. Οι 115 αιτήσεις αφορούν συστήματα αποθήκευσης με μπαταρίες, η συνολική ισχύς των οποίων ανέρχεται σε 10.000 Μεγαβάτ. Η ΡΑΕ έχει ήδη εγκρίνει άδειες παραγωγής για 38 μονάδες μπαταριών, ισχύος 3.582 MW.

Ποιοι Όμιλοι σχεδιάζουν ήδη επενδύσεις χωρίς θεσμικό πλαίσιο

Στο παιχνίδι της αποθήκευσης με 8 μονάδες συσσωρευτών μπήκε γρήγορα η ΔΕΗ, που υπέβαλε στα τέλη Φεβρουαρίου στη ΡΑΕ τις αιτήσεις για άδειες παραγωγής. Οι μονάδες προορίζονται για εγκατάσταση σε πρώην λιγνιτικά πεδία, στη Δυτική Μακεδονία και τη Μεγαλόπολη, ενώ η επένδυση για την υλοποίησή τους εκτιμάται σε πάνω από 500 εκατομμύρια ευρώ.

Η συνολική ισχύς τους ανέρχεται σε περίπου 1000 Μεγαβάττ ενώ η χωρητικότητά τους σε 3000 Μεγαβάττ.
Η ΤΕΡΝΑ Ενεργειακή, η οποία αναπτύσσει δύο μεγάλα σχέδια αποθήκευσης, στην Αμφιλοχία και στο Αμάρι Ρεθύμνου. Πρόκειται για το πρώτο έργο αντλησιοταμίευσης, στην Αμφιλοχία, προβλέπεται να έχει εγκατεστημένη ισχύ 680 MW (παραγωγή) και 730 MW (άντληση) και έχει προϋπολογισμό 500 εκατ. ευρώ. Το δεύτερο έργο, στο Αμάρι, είναι υβριδικός σταθμός που θα αποτελείται από δύο αιολικά πάρκα 89,1 MW και αντλησιοταμίευση με εγγυημένη ισχύ 50 MW (εγκατεστημένη 75 MW), που θα αποδίδει εγγυημένη ενέργεια 227 GWh. Το ύψος της επένδυσης φτάνει τα 280 εκατ. ευρώ.

Η εταιρεία «ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΠΥΡΙΤΙΟΥ Α.Ε» του Ομίλου Κοπελούζου που έλαβε άδειες παραγωγής για δύο μονάδες συσσωρευτών, αποθηκευτικής ισχύος 150 MW κάθε μία. Οι δύο μονάδες θα στηθούν στις ΒΙ.ΠΕ. Αλεξανδρούπολης και Πάτρας.

Η εταιρεία Eunice με επένδυση στη Δυτική Μακεδονία, ύψους 300 εκατομμυρίων ευρώ, για την εγκατάσταση μίας μονάδας κεντρικής αποθήκευσης ηλεκτρικής ενέργειας, μέσω μπαταριών ιόντων λιθίου συνολικής ισχύος 250 MW. Η ελληνική εταιρεία έχει ήδη υποβάλλει στη Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας (ΡΑΕ) και έλαβε την άδεια παραγωγής για τη μονάδα στην Πτολεμαΐδα, αλλά και για το «δίδυμο» σύστημα αποθήκευσης που προορίζει προς εγκατάσταση στη Μεγαλόπολη, και για το οποίο υπέβαλε στην πορεία δεύτερο αίτημα. Η υποδομή θα αποτελείται από 75 συγκροτήματα μπαταριών, για την απορρόφηση κυρίως ηλεκτρικής ενέργειας από ΑΠΕ τις ώρες χαμηλού φορτίου, η οποία κανονικά θα ήταν ανεκμετάλλευτη.

Η ενέργεια αυτή θα αξιοποιείται, «γυρίζοντας» στο δίκτυο σε ηλεκτρικό ρεύμα τα χρονικά διαστήματα υψηλής ζήτησης. Μάλιστα, η χρήση μπαταριών σημαίνει ότι η μονάδα θα έχει υψηλό ρυθμό απόκρισης. Έτσι, θα είναι κατάλληλη για προσφορά υπηρεσιών έντασης ισχύος στο σύστημα.

Η μονάδα θα είναι έτοιμη το 2022

Η Mytilineos, που διαθέτει 25 υπό ανάπτυξη έργα αποθήκευσης ενέργειας, τα οποία αφορούν συνδυασμό παραγωγής ενέργειας από φωτοβολταϊκά και μπαταρίες. Υπενθυμίζεται ότι πρόσφατα η Mytilineos απέκτησε από την Egnatia Group χαρτοφυλάκιο έργων ΑΠΕ που περιελάμβανε και 4 projects αποθήκευσης ενέργειας. Σημειώνεται ότι η Mytilineos έχει ολοκληρώσει μέσω του τομέα ΑΠΕ και Αποθήκευσης Ενέργειας (RSD) πολυάριθμα έργα αποθήκευσης ενέργειας στο εξωτερικό, με πιο πρόσφατο το σύστημα αποθήκευσης Byers Brae της Gresham House στη Σκωτία.

Η εταιρεία Derim, που ανήκει στην εν Ελλάδι θυγατρική του ιταλικού ομίλου Enel, Enel Green Power Hellas.Ο μητρικός ιταλικός όμιλος έχει αναπτύξει έργα αποθήκευσης ενέργειας στο εξωτερικό σε διάφορες μορφές, όπως υβριδικά αιολικά με μπαταρίες αποθήκευσης ενέργειας.

Η Αιολική Αγίων Θεοδώρων, θυγατρική του γαλλικού ομίλου EDF, η οποία μεταξύ άλλων αναπτύσσει ένα υβριδικό έργο στην Κρήτη που θα συνδυάζει αιολικό πάρκο 166 MW με αντλησιοταμιευτικό σύστημα αποθήκευσης ενέργειας.

Τέλος, εκτός από αυτές τις εταιρείες, ενδιαφέρον για μονάδες αποθήκευσης ενέργειας και για υβριδικούς σταθμούς έχει εκδηλωθεί, μεταξύ άλλων, από την Total Eren, για έργο 75 MW εγγυημένη ισχύ (99 MW εγκατεστημένη ισχύ) στη Σητεία, και τη γερμανική εταιρεία AccuSol, για υβριδικά έργα σε διάφορα ελληνικά νησιά.

Έχουν ενταχθεί στο Ταμείο Ανάκαμψης κονδύλια 450 εκατ. ευρώ για τη δημιουργία συστημάτων αποθήκευσης, τόσο συστοιχιών συσσωρευτών, όσο και μονάδων αντλησιοταμίευσης, ενώ το συνολικό σχέδιο θα ξεπεράσει το 1 δις ευρώ με τη μόχλευση κονδυλίων.

Για τα αντλησιοταμιευτικά τα ώριμα έργα είναι πολύ συγκεκριμένα, αλλά για τα συστήματα συσσωρευτών αναμένεται διαγωνισμός.
Επίσης υπάρχει έντονο ενδιαφέρον για σταθμούς αποθήκευσης που θα συνδέονται με έργα ΑΠΕ.
Συγκεκριμένα, τα έργα ΑΠΕ που συνδέονται με σταθμούς αποθήκευσης ενέργειας φτάνουν σε ισχύ τα 7,5 GW, ενώ τα έργα αποθήκευσης ενέργειας σε μπαταρίες φτάνουν τα 1,9 GW. Παράλληλα, υπάρχουν και άλλα έργα αποθήκευσης μέσω αντλησιοταμίευσης (αποθήκευση ενέργειας σε ταμιευτήρες υδροηλεκτρικών έργων).

Υπάρχει και η προοπτική ενίσχυσης μέσα από τον επερχόμενο μόνιμο μηχανισμό ισχύος (CRM), ενώ ειδικά για τα νησιά, αναμένεται το νέο πλαίσιο ενίσχυσης των υβριδικών σταθμών.

Κομβικό σημείο του νέου νόμου, όπου θα κοντραριστούν όλοι οι μεγάλοι ενεργειακοί Όμιλοι της χώρας, είναι η αδειοδότηση των σταθμών αποθήκευσης, τους οποίους θα πρέπει να φανταστούμε ως ένα σημαντικό και ευαίσθητο «σύστημα-συστοιχίες μπαταριών» που αποθηκεύουν ενέργεια, σε ελεύθερη έκφραση. Τα αδειοδοτικά θέματα θα αποσαφηνιστούν από το ΥΠΕΝ πρώτα και ο τρόπος στήριξης θα ξεκαθαριστεί, σε δεύτερη φάση.

Οι λεγόμενοι «καθαροί σταθμοί αποθήκευσης» όσοι δηλαδή δεν παρουσιάζουν θέματα ρύπανσης ή ασφάλειας, θα παίρνουν αδειοδότηση με το καθεστώς που ισχύει σήμερα, όπως ακριβώς οι σταθμοί παραγωγής ηλεκτρισμού από φυσικό αέριο. Είναι η λύση που έχει ήδη επιλέξει η ΡΑΕ και έχει δώσει άδεια παραγωγής σε αιτήσεις για μεγάλες συστοιχίες μπαταριών που έχουν καταθέσει κάποιες εταιρείες.

Το ΥΠΕΝ προτείνει επίσης τον τρόπο αδειοδότησης για σταθμούς που συνδυάζουν ΑΠΕ και αποθήκευση.
Διαφορετικό τρόπο όταν πρόκειται για σταθμούς ΑΠΕ που διαθέτουν μπαταρίες για εσωτερική διαχείριση της ενέργειας, και διαφορετικό για σταθμούς αποθήκευσης που έχουν παράλληλα και παραγωγή ΑΠΕ. Ήδη οι νομικές και νομοπαρασκευαστικές υπηρεσίες του ΥΠΕΝ καταρτίζουν πυρετωδώς τα νομικά κείμενα στα οποία μετράει και η παραμικρή λεπτομέρεια.

Το βέβαιον είναι πώς όλες οι κατηγορίες σταθμών αποθήκευσης θα μπορούν να συμμετάσχουν κανονικά σε όλες τις αγορές ρεύματος (προημερήσια, ενδοημερήσια, εξισορρόπηση).

Η αποθήκευση σε οικιακούς και εμπορικούς χώρους

Σε ό,τι αφορά την εγκατάσταση μπαταριών σε σπίτια, επιχειρήσεις και βιομηχανίες (οι λεγόμενοι σταθμοί αποθήκευσης «πίσω από το μετρητή»), το ΥΠΕΝ προτίθεται κατ’ αρχάς να καταργήσει όλους τους περιορισμούς.

Σήμερα, η τοποθέτηση μπαταρίας για αποθήκευση ενέργειας έχει ανώτατο όριο ισχύος τα 30 Κιλοβάτ και επιτρέπεται μόνον σε συνδυασμό με εγκατεστημένο φωτοβολταϊκό στέγης για αυτοπαραγωγή και αυτοκατανάλωση.

Οι νομοπαρασκευαστικές υπηρεσίες του ΥΠΕΝ ετοίμασαν διάταξη σύμφωνα με την οποία «η τοποθέτηση μπαταρίας, οποιασδήποτε ισχύος, πίσω από το μετρητή θα επιτρέπεται ανεξάρτητα από το αν ο καταναλωτής έχει εγκαταστήσει ΑΠΕ και συνεπώς η μπαταρία θα μπορεί να φορτίζει από το δίκτυο και να εγχέει την αποθηκευμένη ενέργεια είτε για αυτοκατανάλωση σε άλλες ώρες της ημέρας, είτε και στο ηλεκτρικό δίκτυο».

Εννοείται πως η σημαντική αυτή ρύθμιση όπως και όλες άλλωστε οι διατάξεις θα πρέπει να εγκριθούν από την ηγεσία του ΥΠΕΝ και από το κυβερνητικό σχήμα γενικότερα.

Το ΥΠΕΝ έχει ξεκινήσει τη νομοπαρασκευαστική διαδικασία και επίσης βρίσκεται σε διαβούλευση με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή προκειμένου να εγκριθεί ειδικό καθεστώς για τους υβριδικούς σταθμούς στο πλαίσιο των διαγωνισμών που θα διενεργηθούν την περίοδο 2021 – 2024.

Τα έργα αυτά προκειμένου να μπορούν να λάβουν κρατική ενίσχυση, θα εντάσσονται κανονικά στην αγορά και θα αντιμετωπίζονται από τον κώδικα σε πρώτο επίπεδο σαν θερμικές μονάδες.

Η διαδικασία αδειοδότησης

Η διαδικασία περιλαμβάνει πέντε βασικούς άξονες για διαβούλευση:

α) Αδειοδότηση και σύνδεσης των αποθηκευτικών σταθμών στο δίκτυο όπου αναλύονται η διαδικασία, οι όροι σύνδεσης και οι τεχνικές απαιτήσεις καθώς και οι λειτουργικοί περιορισμοί.

β) Κανόνες συμμετοχής των αποθηκευτικών σταθμών στις αγορές ηλεκτρισμού.

γ) Αποθηκευτικές μονάδες σε εγκαταστάσεις καταναλωτών καθώς και εναλλακτικές πηγές εσόδων και σχήματα ενίσχυσης των εγκαταστάσεων αποθήκευσης.

δ) Συνέργειες αποθηκευτικών σταθμών με σταθμούς ΑΠΕ δηλαδή εναλλακτικές δυνατότητες και μοντέλα συνεργασίας ΑΠΕ με μονάδες αποθήκευσης μπροστά ή και πίσω από τον μετρητή

ε) Σωρευτική εκπροσώπηση των σταθμών αποθήκευσης: δυνατότητες και σκοπιμότητα, όρια μεγέθους χαρτοφυλακίων, απαιτήσει και υποχρεώσεις για τους ΦΟΣΕ.

Οι ενδιαφερόμενοι έχουν καταθέσει απόψεις για τα εξής βασικά θέματα:
-Πλαίσιο αδειοδότησης και σύνδεσης των αποθηκευτικών σταθμών στο δίκτυο/σύστημα: διαδικασία, όροι σύνδεσης, τεχνικές απαιτήσεις, λειτουργικοί περιορισμοί, δυνατότητες συμβολής στην αποσυμφόρηση κορεσμένων δικτύων, τρόποι παροχής τέτοιων υπηρεσιών.

-Εναλλακτικές πηγές εσόδων και σχήματα ενίσχυσης των εγκαταστάσεων αποθήκευσης: μηχανισμοί ενίσχυσης, πρόσθετες υπηρεσίες που μπορούν να παράσχουν στο σύστημα εκτός πλαισίου αγορών, τρόπος προμήθειας και πλαίσιο αμοιβής

-Κανόνες συμμετοχής των αποθηκευτικών σταθμών στις αγορές ηλεκτρισμού: τα εργαλεία δραστηριοποίησης, τους περιορισμούς, τις υποχρεώσεις για την αποτελεσματική συμμετοχή των αποθηκευτικών σταθμών σε όλες τις αγορές του Target Model.

-Σωρευτική εκπροσώπηση των σταθμών: δυνατότητες και σκοπιμότητα, όρια μεγέθους χαρτοφυλακίων, απαιτήσεις και υποχρεώσεις για τους ΦΟΣΕ.

-Συνέργειες αποθηκευτικών σταθμών με σταθμούς ΑΠΕ: εναλλακτικές δυνατότητες και μοντέλα συνεργασίας ΑΠΕ με μονάδες αποθήκευσης μπροστά ή και πίσω από τον μετρητή.

-Αποθηκευτικές μονάδες σε εγκαταστάσεις καταναλωτών: δυνατότητες και περιορισμοί για την ανάπτυξη τέτοιων συστημάτων και η συσχέτισή τους με το πλαίσιο του ενεργειακού συμψηφισμού.

Τι είναι οι ΦΟΣΕ (Φορέας Σωρευτικής Εκπροσώπησης) και σε τι θα χρησιμεύσει

Οι ΦΟΣΕ (Φορέας Σωρευτικής Εκπροσώπησης σταθμών Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας) είναι καινοτόμες εταιρείες που χρησιμοποιούν σύγχρονα εργαλεία και βελτιστοποιούν την εμπορική διαχείριση των μονάδων πράσινης ενέργειας ελαχιστοποιώντας το κόστος με την ακριβή πρόβλεψη της παραγωγής τους.

Τα επόμενα χρόνια, η συμμετοχή των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στην αγορά θα γίνεται με ανταγωνιστικούς όρους αγοράς, συνεπώς οι ΦΟΣΕ (αποκαλούνται και «πράσινοι aggregators») θα καθίστανται όλο και πιο αναγκαίοι για τη διαχείριση πολλών έργων ΑΠΕ, ώστε να αυξάνεται το όφελος για τον παραγωγό.

Στην Ελλάδα πρώτη κοινοπραξία που ασχολήθηκε με ΦΟΣΕ είναι η Optimus Energy στην οποία μετέχει η ΤΕΡΝΑ Ενεργειακή.
Υπόδειγμα για την ελληνική αγορά είναι γειτονικές ώριμες ενεργειακά αγορές, όπως η ιταλική, όπου οι εταιρείες ΑΠΕ προτιμούν να εντάσσουν τα έργα τους με ανταγωνιστικούς όρους στην αγορά και όχι μέσω διαγωνισμών, καθώς διαπιστώνουν ότι αφενός οι τιμές στις δημοπρασίες κινούνται πτωτικά και δεν προσφέρουν ικανοποιητικές αποδόσεις και αφετέρου ότι η συμμετοχή στη χονδρεμπορική αγορά για μεγάλα χαρτοφυλάκια ΑΠΕ μπορεί να αποφέρει μεγαλύτερα έσοδα και αποδόσεις.

Αυτές οι μεγαλύτερες αποδόσεις, επιτυγχάνονται μέσω των ΦΟΣΕ που διαχειρίζονται μεγάλο αριθμό μονάδων ΑΠΕ, με γεωγραφική διασπορά, που περιορίζουν την αβεβαιότητα και τη μεταβλητότητα της παραγωγής των ΑΠΕ, μπορούν να υποβάλουν ανταγωνιστικές προσφορές που εξασφαλίζουν την καθημερινή συμμετοχή του χαρτοφυλακίου στο ενεργειακό χρηματιστήριο και να αποφέρουν μεγαλύτερα έσοδα.