Οι περικοπές σε Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (αχρείαστες να είναι) για το καλοκαίρι

Παραμένουν σύμφωνα με τον ΑΔΜΗΕ τα προβλήματα ευστάθειας στο σύστημα ηλεκτροδότησης λόγω ενισχυμένης διείσδυσης ΑΠΕ και μειωμένης κατανάλωσης, σε περιόδους της άνοιξης και του φθινοπώρου, τα οποία αναμένεται να διευρυνθούν τα επόμενα χρόνια.

Στο σύστημα μεταφοράς, ο ΑΔΜΗΕ εισηγείται την εφαρμογή οριζόντιων και αναλογικών περικοπών σε Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας, με βάση την ισχύ παραγωγής εκείνη τη στιγμή κάθε σταθμού.

Ανάλογη φόρμουλα περιγράφει η εισήγηση του ΑΔΜΗΕ προς τη ΡΑΑΕΥ, βάσει της οποίας θα θεσμοθετηθεί το μεταβατικό σε πρώτη φάση πλαίσιο για τις έκτακτες περικοπές. Η εισήγηση αποστέλλεται στην Αρχή οσονούπω.

Τα προβλήματα επιδεινώνονται εξαιτίας της μειωμένης κατανάλωσης ηλεκτρισμού, που παρατηρείται από πέρυσι, ως συνέπεια της ενεργειακής κρίσης, αλλά και της επιδίωξης της ίδιας της χώρας, που συμπορεύεται με τους ευρωπαϊκούς στόχους.

Έτσι, έχει συμβεί σε αρκετές περιπτώσεις ως τώρα, να υπάρχει πλεόνασμα παραγωγής από ΑΠΕ, που μπαίνουν κατά προτεραιότητα στο Σύστημα, και από την άλλη, μειωμένη ζήτηση, με συνέπεια να περιορίζεται ο ηλεκτρικός χώρος για θερμικές μονάδες, ακόμη και για τις πολύτιμες εφεδρείες, που λειτουργούν ως back up.

Για να μπορέσει μία θερμική μονάδα να καλύψει οποιοδήποτε κενό παραγωγής θα πρέπει να είναι ήδη στο Σύστημα, λειτουργώντας σε επίπεδα φόρτισης μεγαλύτερα ενός ελάχιστου ορίου (το λεγόμενο, τεχνικό ελάχιστο), για να αποδώσει άμεσα εφεδρεία, αυξάνοντας την παραγωγή της.

Αν είναι «σβηστή», θα χρειαστεί τουλάχιστον μία ώρα για να «ανάψει», οπότε το παιχνίδι έχει χαθεί.

Από πού πηγάζει το πρόβλημα

Με δεδομένο το γεγονός ότι η ευστάθεια των Συστημάτων Ηλεκτρικής Ενέργειας απαιτεί τη συνεχή διατήρηση του ισοζυγίου παραγωγής και κατανάλωσης, με άλλα λόγια, η παραγωγή πρέπει να είναι ίση κάθε στιγμή με τη ζήτηση, συνυπολογιζόμενου και του διασυνοριακού εμπορίου, εάν η ενέργεια από Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας εκλείψει λόγω απότομης μεταβολής του καιρού (εξού και η λεγόμενη ‘στοχαστικότητά’ τους) και δεν υπάρχει ικανός αριθμός μονάδων βάσης φυσικού αερίου και λιγνιτικών για εφεδρεία, τότε ο κίνδυνος να διαταραχθεί η ευστάθεια του Συστήματος γίνεται ορατός, με ό,τι συνεπάγεται αυτό.

Με τη μεγάλη διείσδυση των ΑΠΕ παρατηρείται η εμφάνιση εντονότερων διακυμάνσεων στη συχνότητα και υψηλές τάσεις, φαινόμενα που δεν είναι μόνον ελληνικά, αλλά και διεθνή, από τη στιγμή που αποσύρονται οι συμβατικές μονάδες και αντικαθίστανται από Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας.
Τα αριθμητικά παραδείγματα τα λένε όλα: Το 2022 η ζήτηση ηλεκτρικής ενέργειας ανήλθε κατά μέσο σε 5.800 MW (ή 5,8 GW).

Η εγκατεστημένη ισχύς μονάδων ΑΠΕ, εκτός των υδροηλεκτρικών, ξεπέρασε τα 10 GW (4,5 GW από αιολικά, 5,5 GW από φωτοβολταϊκά και περίπου 0,6 GW από άλλες τεχνολογίες ΑΠΕ).

Η συνεισφορά των μονάδων ΑΠΕ στο ενεργειακό μείγμα ανήλθε σε 40%, που φθάνει το 45% αν προστεθούν και τα νερά.

«Στο δίκτυο του ΔΕΔΔΗΕ σε χαμηλή και μέση τάση είναι συνδεδεμένα περί τα 6 GW διεσπαρμένα μικρά φωτοβολταϊκά και λίγα αιολικά, τα οποία δεν έχει δυνατότητα να «βλέπει» ο Διαχειριστής, δεν υπάρχουν τα κατάλληλα συστήματα ακόμη, ούτε να ελέγχει ο ΑΔΜΗΕ. Συνιστούν τη μεγαλύτερη είσοδο ΑΠΕ και μπαίνουν ανεξέλεγκτα στο Σύστημα, χωρίς να μπορεί ο ΔΕΔΔΗΕ να τα περικόπτει ή να τα αποκόπτει» μας λέει καθηγητής του ΑΠΘ που ασχολείται με τα ενεργειακά.

Όλη η εισήγηση του ΑΔΜΗΕ

Ήδη λοιπόν ξεκινούν οι διαδικασίες για να χρησιμοποιηθεί και επίσημα ο αλγόριθμος ή η «φόρμουλα» για τις έκτακτες περικοπές πράσινης ηλεκτροπαραγωγής, που ήδη χρησιμοποιεί ο ΑΔΜΗΕ για να θωρακίσει την ασφάλεια και την ευστάθεια του ηλεκτρικού συστήματος, στις περιπτώσεις όπου η χαμηλή εγχώρια ζήτηση συνδυάζεται με υψηλή παραγωγή ΑΠΕ.

Σε λίγες ημέρες ο ΑΔΜΗΕ πρόκειται να στείλει στη ΡΑΑΕΥ τη σχετική εισήγηση, ώστε να τεθεί σε δημόσια διαβούλευση και να τοποθετηθούν οι φορείς.

Η λύση που εισηγείται ο Διαχειριστής είναι οι οριζόντιες και αναλογικές περικοπές, με βάση την ισχύ παραγωγής εκείνη τη στιγμή κάθε σταθμού ΑΠΕ στο ΕΣΜΗΕ.

«Αυτό σημαίνει πως κριτήριο για το ύψος περικοπής είναι η εκάστοτε ισχύς παραγωγής, και όχι η εγκατεστημένη ισχύς κάθε μονάδας. Επομένως, αν για παράδειγμα η συνολική ισχύς ηλεκτροπαραγωγής στο ΕΣΜΗΕ είναι 5.000 Μεγαβάτ, και κριθεί πως πρέπει να περιορισθεί κατά 500 Μεγαβάτ, τότε θα εφαρμοσθεί οριζόντιο ψαλίδι 10% στην παραγωγή κάθε σταθμού που βρίσκεται εν λειτουργία» μας λένε από τον ΑΔΜΗΕ.

Παράλληλα, στην εισήγηση του ΑΔΜΗΕ θα περιλαμβάνονται και πρόνοιες που θα διασφαλίζουν τη διαφάνεια ως προς τις περικοπές.

Οι οριζόντιες περικοπές

«Οι οριζόντιες και αναλογικές περικοπές προκρίθηκαν ως άμεση λύση καταρχάς γιατί ικανοποιούν την τεχνική ανάγκη να μπορεί να περισταλεί άμεσα η «πράσινη» ηλεκτροπαραγωγή λόγω υπερδυναμικότητας, και στον βαθμό που κάθε φορά απαιτείται, ώστε να αντιμετωπισθεί η ανισορροπία με τη μειωμένη κατανάλωση ρεύματος.

Εξάλλου, έως σήμερα οι έκτακτες περικοπές γίνονται αποκλειστικά και μόνο για λόγους ενεργειακού ισοζυγίου, και όχι εξαιτίας συνθηκών του ηλεκτρικού συστήματος π.χ. τοπικός κορεσμός» μας λένε από τον ΑΔΜΗΕ.

Συνεπώς όποτε έχει χρειαστεί να επιστρατευτεί το συγκεκριμένο «εργαλείο» όπως το Πάσχα, η αιτία ήταν η υπερπαραγωγή των εγχώριων σταθμών ΑΠΕ, σε σχέση με τη ζήτηση για ηλεκτρική ενέργεια.

Επίσης, η βραχυπρόθεσμη αυτή «φόρμουλα» εξασφαλίζει συνθήκες ισονομίας, καθώς όσο μεγαλύτερη είναι η ισχύς παραγωγή μία μονάδας τη δεδομένη στιγμή, τόσο μεγαλύτερη είναι σε απόλυτο αριθμό η περικοπή που αυτή θα υποστεί.

Ήδη ο Διαχειριστής έχει ήδη ενημερώσει τους φορείς του κλάδου για τον τρόπο εφαρμογής της «φόρμουλας», σε συνάντηση που πραγματοποιήθηκε πρόσφατα.

Ωστόσο, η δημόσια διαβούλευση θα δώσει την ευκαιρία να γίνει σαφής η μεθοδολογία στο σύνολο της αγοράς, αλλά και να υπάρξουν ενδεχομένως επιμέρους βελτιώσεις της, από τις τοποθετήσεις που θα υποβληθούν.

Ετοιμάζεται και ρυθμιστικό πλαίσιο περικοπών

Το οριζόντιο και αναλογικό ψαλίδι στις ανανεώσιμες πηγές αποτελεί προσωρινή λύση, καθώς μακροπρόθεσμος στόχος είναι να εκπονηθεί και να τεθεί σε εφαρμογή ένα Ρυθμιστικό Πλαίσιο Περικοπών ΑΠΕ, όπου η μείωση στην πράσινη ηλεκτροπαραγωγή θα είναι προσαρμοσμένη στα χαρακτηριστικά και τις ανάγκες του ηλεκτρικού συστήματος.

Κάτι που σημαίνει ότι οι περικοπές θα είναι πλέον διαφοροποιημένες ανά είδος έργου ανάλογα με την τεχνολογία, καθώς και ανά κατηγορία σταθμού με βάση τον τρόπο εμπορικής διάθεσης της παραγωγής του.

«Έκτακτες περικοπές σε Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας γίνονται ήδη σε αρκετές ακόμη χώρες εντός και εκτός Ευρώπης, οι οποίες χρειάζεται να αντιμετωπίσουν ανάλογες περιπτώσεις ανισορροπίας μεταξύ ηλεκτροπαραγωγής και κατανάλωσης, καθώς τα τελευταία χρόνια έχει ενισχυθεί σημαντικά η διείσδυση των ανανεώσιμων πηγών στα ενεργειακά τους μίγματα, χωρίς ακόμη να έχει εφαρμοστεί μαζικά η αποθήκευση ηλεκτρικής ενέργειας» λένε στο ΥΠΕΝ.

Αργούν οι εναλλακτικές λύσεις όπως οι μπαταρίες

Σε αυτό το πλαίσιο, η περικοπή του ΑΔΜΗΕ εισάγει στη χώρα μας ένα μέτρο που ήδη χρησιμοποιείται στο εξωτερικό και με το οποίο είναι εξοικειωμένοι οι παραγωγοί που δραστηριοποιούνται εκτός συνόρων ή έχουν εικόνα άλλων ενεργειακών αγορών.

Στην περίπτωση πάντως της χώρας μας, το ερώτημα που τίθεται από τη μεριά επενδυτών «μεγάλων» έργων τα οποία συνδέονται στο ΕΣΜΗΕ είναι πως θα πρέπει όσο το δυνατόν πιο άμεσα να αναλάβουν και τα έργα στο δίκτυο διανομής το μερίδιο περικοπών που τους αναλογεί. Κάτι που σημαίνει πως ο ΔΕΔΔΗΕ θα πρέπει να επεκτείνει όσο το δυνατόν συντομότερα το «πράσινο» χαρτοφυλάκιο στο ΕΔΔΗΕ στο οποίο θα μπορεί να παρέμβει από απόσταση, «ψαλιδίζοντας» την παραγωγή του όποτε χρειαστεί.

Σε κάθε περίπτωση, με τη δρομολογημένη διείσδυση των ΑΠΕ, οι περιπτώσεις που χρειάζονται έκτακτες περικοπές είναι δεδομένο πως θα «πυκνώσουν» σημαντικά τα αμέσως επόμενα χρόνια, με δραστική αύξηση μάλιστα των «πράσινων» Μεγαβατώρων που θα μένουν αναξιοποίητες.

Μόνη εναλλακτική οδός, όπως σημείωσε στο πρόσφατο Power & Gas Forum ο καθηγητής του ΕΜΠ Σταύρος Παπαθανασίου, είναι «η προσθήκη μπαταριών behind the meter σε υπό ανάπτυξη (ή ακόμη και εν λειτουργία) φωτοβολταϊκά».

Σύμφωνα με τον κ. Παπαθανασίου, «το ερώτημα δεν είναι αν θα πάμε προς αυτή την κατεύθυνση (αφού αυτό θα γίνει νομοτελειακά), αλλά ποιος είναι ο βέλτιστος τρόπος για να πάμε. Αν και η προσθήκη μπαταριών θα σημαίνει πως θα ακριβύνουν τα έργα, με συνέπεια να πρέπει να αναληφθεί αυτό το επιπλέον κόστος, η αύξηση αυτή υπεραντισταθμίζεται από την τεράστια διαφορά που θα δημιουργηθεί με αυτό τον τρόπο στην καλύτερη αξιοποίηση των διαθέσιμων περιθωρίων του δικτύου».

Ήδη ο ΑΔΜΗΕ περικόπτει φορτία

Η προσθήκη μπαταριών σε φωτοβολταϊκά με ενεργούς όρους σύνδεσης αποτελεί παράλληλα και λύση για την αύξηση των περιθωρίων υποδοχής νέων έργων για Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας, όπως σημείωσε στο ίδιο πάνελ του Forum ο αντιπρόεδρος του ΑΔΜΗΕ, Ιωάννης Μάργαρης. Όπως επισήμανε ο κ. Μάργαρης, «αν δεν υιοθετηθούν ριζικά μέτρα όπως το συγκεκριμένο, ο διαθέσιμος ηλεκτρικός χώρος οδεύει μαθηματικά προς εξάντληση τα αμέσως επόμενα χρόνια».

Σύμφωνα με τον κ. Μάργαρη, «η κινητροδότηση για την προσθήκη μπαταριών θα μπορούσε να αφορά έναν συνδυασμό επιδοτήσεων και premium στην ταρίφα που έχουν κλειδώσει τα έργα. Ο ίδιος εκτίμησε πως η αύξηση του κόστους είναι διαχειρίσιμη».

Ο ΑΔΜΗΕ έχει τη δυνατότητα να περικόπτει φορτία, αν παραστεί ανάγκη, βάσει του ισχύοντος Κώδικα Διαχείρισης του Συστήματος. Και το έχει πράξει ως τώρα αρκετές φορές, για να κρατήσει το Σύστημα. Η αγορά των ΑΠΕ, εκφράζει παράπονα «για ανισότιμες περικοπές», γιατί χάνει έσοδα και γιατί αυτές οι περικοπές γίνονται σε επιβαρυμένες περιοχές, όπως η Εύβοια.

Πέρυσι το καλοκαίρι ψηφίστηκε νομοθετική ρύθμιση του υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας, σύμφωνα με την οποία δίνεται το δικαίωμα στον ΑΔΜΗΕ και τον ΔΕΔΔΗΕ να περικόπτουν από κάθε σταθμό ΑΠΕ παραγωγή που δεν θα υπερβαίνει σε ετήσια βάση το 5%, όταν το κρίνουν απαραίτητο για την ευστάθεια του Συστήματος.

Ωστόσο, εκκρεμεί έκτοτε η έκδοση της συνοδευτικής υπουργικής απόφασης, όπως και η συνακόλουθη ρυθμιστική απόφαση της ΡΑΕ, για την εξειδίκευση του μέτρου που έρχεται τώρα.

Αυτό που έγινε ήταν η δημόσια διαβούλευση των σχετικών εισηγήσεων του ΑΔΜΗΕ. Τέλος, η αγορά το κρίνει ως ελλιπές, γιατί δεν προβλέπει την αποζημίωση των παραγωγών ΑΠΕ, για τον περιορισμό της έγχυσης πράσινης ενέργειας στο Σύστημα.