Μια εκτροχιασμένη κοινωνία: Μια βαθιά, οικονομικά και κοινωνικά, άρρωστη Δύση

Τι μαρτυρά το τραγικό δυστύχημα στα Τέμπη για την Ελλάδα μας, για την Ευρώπη, για τη Δύση γενικότερα; Δεν αναφέρομαι στα προφανή (ή μη) αίτια που ως αλυσιδωτή αντίδραση οδήγησαν στη μοιραία θανατηφόρα σύγκρουση. Ούτε θα το πιάσω πολιτικά, όπως οι -δόξα τω Θεώ- αμέτρητοι καλοθελητές κάθε κομματικής απόχρωσης εκεί έξω που ανάθεμα κι αν ενδιαφέρονται ή νιώθουν τον ασύλληπτο πόνο των οικογενειών, παρά μόνο σπεύδουν να καταχραστούν πολιτικά τα κάθε Τέμπη, Μάτι, κλπ… Τους έχουμε σιχαθεί.

Και το ίδιο ισχύει για τον απλό τον κόσμο, όλους εμάς που μονάχα όταν συμβεί το κακό θυμόμαστε να αναρτήσουμε κανά οργισμένο post στα social media, να δώσουμε αίμα (ούτε 1 στους 10.000 δεν το κάνει), να πολιτικοποιηθούμε και να πάρουμε θέση για όσα τραγικά συμβαίνουν γύρω μας (που βεβαίως και πηγάζουν από εγκληματικές πολιτικές).

Όλο τον υπόλοιπο καιρό είμαστε βολικά αμέτοχοι. Όλο τον υπόλοιπο καιρό, επιτρέπουμε με την ασυγχώρητη ανοχή και αποχή μας να συμβαίνουν τέτοια “εγκλήματα”. Είμαστε όλοι ανεξαιρέτως συνυπεύθυνοι για ό,τι κακό ή καλό συμβαίνει στην κοινωνία μας.

Ανέκαθεν συνέβαινε αυτό, αλλά ειδικά τις τελευταίες δεκαετίες ο κόσμος μοιάζει ολοένα πιο αποκομμένος από τον υπόλοιπο κόσμο γύρω του. Αν συγκρίνει κανείς για χάριν υπερβολής για παράδειγμα την αρχαία Αθήνα της Εκκλησίας του Δήμου όπου (όσοι τέλος πάντων είχαν το δικαίωμα) συμμετείχαν στα κοινά, με τη σημερινή παρακμάζουσα Αθήνα των 5 εκατ. Ελλήνων εύκολα διακρίνει μια χαοτική διαφορά.

Η μισή χώρα συγκεντρωμένη σε λίγα τετραγωνικά χιλιόμετρα, κι όμως όλοι αποκομμένοι από όλα. Αποκομμένοι από τα κοινά, αποκομμένοι από τη φύση και τη γη (ειδικά η νέα γενιά αγνοεί πλήρως το πως φυτρώνει μια ντομάτα ή εκτρέφεται ένα πρόβατο, παρά μόνο καταναλώνει άβουλα), αποκομμένοι ο ένας από τον άλλον, συνάπτοντας κενές διαδικτυακές σχέσεις κολλημένοι στα κινητά τους, αποκομμένοι από την ίδια την πραγματικότητα. Το βλέπουμε παντού γύρω μας.

Μια τέτοια κοινωνία πως να μην οδηγηθεί στον “εκτροχιασμό” άραγε…; Αφού έχουμε παρατήσει το τιμόνι και τα αφήσαμε όλα στον αυτόματο! Αυτόματοι πωλητές, αυτόματη ενημέρωση, αυτόματο φλερτ… Φωνάζουμε για αυτοματοποίηση και δη στην περίπτωση των Τεμπών (όπου προφανώς απαιτείται ψηφιακός εκσυγχρονισμός), αλλά την ίδια μας τη ζωή, την κοινωνία την έχουμε αφήσει να πηγαίνει και… “όπου βγει”.

Δεν είμαι κατάλληλος να σχολιάσω το θέμα πολιτικά, ούτε προσφέρεται τούτη η στήλη για κάτι τέτοιο. Τους απεχθάνομαι όλους εξίσου άλλωστε. Ο λόγος που θίγω το θέμα είναι γιατί προσπαθώ να στρέψω την προσοχή (και την οργή) του κόσμου σε κάτι που θεωρώ αποτελεί τη ρίζα του κακού, του καρκίνου που μαστίζει την κοινωνία μας και που αν δε θεραπευθεί, θα μετράμε Τέμπη με ολοένα αυξανόμενο ρυθμό φοβάμαι…

Τι μαρτυρούν λοιπόν τα Τέμπη για την Ελλάδα και το δυτικό πολιτισμό γενικότερα; Μαρτυρούν αυτό που ειδικά τα τελευταία τρία χρόνια γίνεται όλο και πιο εμφανές και που αυτή η στήλη επανειλημμένως αναλύει. Ότι ο κόσμος μας βρίσκεται σε παρακμή. Οικονομικά, πολιτικά και πολιτισμικά. Το βλέπουμε από την παντελή έλλειψη έμπνευσης στις τέχνες – τραγούδια και ταινίες γίνονται διαρκώς remake αντί να παράγονται φρέσκιες ιδέες – μέχρι την ανησυχητική εκθετική άνοδο θανατικών όπως στο Μάτι και στα Τέμπη, σε μια εποχή όπου η τεχνολογία και υποδομές δε δικαιολογούν τέτοιες καταστάσεις.

“Σημεία των καιρών” όπως τα Τέμπη αναδεικνύουν μια κοινωνία βαθιά άρρωστη που βρίσκεται σε σήψη. Η σήψη αυτή ξεκινά πολύ ψηλά, από τη νομισματική πολιτική των κεντρικών τραπεζών (κι όμως ναι, από εκεί πηγάζουν όλα, όσο άσχετα κι αν φαίνονται) δημιουργώντας ένα διεφθαρμένο και σάπιο σύστημα που γεννά αλυσιδωτές αντιδράσεις που οδηγούν σε τέτοια τραγικά περιστατικά. Και οι ευθύνες καταλήγουν στον κάθε σταθμάρχη και τον καθένα από εμάς. Τον καθένα εξίσου ανίκανο, αμέτοχο, υπεύθυνο.

Είναι ανεπίτρεπτο σε μια εποχή που οι δορυφόροι καταγράφουν τα πάντα με εξαιρετική λεπτομέρεια, όπου για μια γρίπη (πλέον μπορώ να τη λέω γρίπη, κατά τα λόγια του ίδιου του ΠΟΥ) ο ψηφιακός Μεγάλος Αδελφός εισέβαλε όσο ποτέ στις ζωές, να μη δύναται για 12 λεπτά να εντοπιστούν δορυφορικά, ψηφιακά, δύο τρένα και να καταλήγουν σε μετωπική σύγκρουση!

Ίσως, επιτέλους, τώρα ο κόσμος να αντιληφθεί πως πολλά από όσα γίνονται για την “ασφάλειά του”, όπως η τηλεργασία, το ντελίβερι των πάντων (από καφέδες μέχρι ρούχα και αυτοκίνητα), η συγκέντρωση όλων σε ένα (ταυτότητες, κάρτες, φορολογική ενημερότητα, κλπ), και οσονούπω το αμιγώς ψηφιακό χρήμα με την έλευση των CBDC, δε γίνονται τόσο για την καλυτέρευση της ποιότητας της ζωής του και την υγεία του, όσο για τον ευκολότερο έλεγχό του. Τον έλεγχο του κοπαδιού. Αυτή είναι η ωμή αλήθεια. Οποιοδήποτε άλλο κοινωνικό θετικό προκύπτει είναι συνήθως “μπόνους”, χωρίς αυτό να είναι απαραίτητα κακό. Έτσι λειτουργεί πάντα ο ανθρώπινος πολιτισμός. Κάποιο συμφέρον γεννά ένα κίνητρο για πρόοδο.

Απλώς αρκετά με την υποκρισία. Διότι αν πραγματικά η ασφάλεια όλων ήταν το βασικό μέλημά μας, τότε θα κοιτάζαμε πρώτα να “ασφαλίσουμε” τις μεταφορές για παράδειγμα. Αυτές αποτελούν προτεραιότητα και όχι η ψηφιακή κάρτα του πολίτη. Κι αυτά τα λέει ένας υπέρμαχος της ψηφιοποίησης.

Αλλά καθετί πρέπει να γίνεται με τη σειρά του. Αλλιώς έχουμε μια κοινωνία που ξαφνικά μεταπήδησε από το γάιδαρο στην Πόρσε Καγιέν κι από την δια στόματος επικοινωνία στα smartphone. Κι έτσι έχεις μια αποκομμένη από την πραγματικότητα κοινωνία. Η Ελλάδα είναι μια τέτοια κοινωνία, και δυστυχώς οι περισσότερες χώρες της Δύσης.

Κι αυτός είναι ο πραγματικός λόγος της παρακμής του δυτικού πολιτισμού αυτή τη στιγμή. Όχι (μόνο) οι πολιτικές των Βρυξελλών ή της Fed ή σε πιο τοπικό επίπεδο. Μια κοινωνία μηδενικής παραγωγής, επιδομάτων και δανεικών, μια εκτροχιασμένη κοινωνία.

Όλη μου τη ζωή αναζητώ το φως στο σκοτάδι, ψάχνω το καλό σε κάθε τι άσχημο που ρίχνει η ζωή στα πόδια μας. Αυτό θα ήθελαν και όσοι αφήνουμε πίσω μας… Ελπίζω αυτό το μοιραίο γεγονός να γίνει η αφορμή ώστε να αφυπνιστούμε σε βαθύτερο επίπεδο, και όχι σε επιφανειακό (πχ μικροπολιτικό) ούτως ώστε να ξαναέρθουμε σε επαφή με την πραγματικότητα, να αντρωθούμε και να αντισταθούμε στη δύσκολη δεκαετία στερήσεων που έρχεται…

Η φούσκα στις μετοχές έχει ήδη σκάσει

Πίσω στα των αγορών, η άνοιξη δε μπαίνει ούτε εκεί με τους καλύτερους οιωνούς, εκθέτοντας το βαθιά άρρωστο χρηματοπιστωτικό σύστημα που στην ουσία αναβιώνει την κρίση χρέους του 2008, μια κρίση που δεν εκδηλώθηκε ποτέ στο 100% της, παρά “απλώθηκε” σαν πολύ βούτυρο πάνω στο ψωμί. Και το ψωμί τέλειωσε…

Ο πληθωρισμός που όλοι νόμιζαν θα είναι περαστικός, χτύπησε νέο ιστορικό υψηλό στην Ευρωζώνη. Αλλά που θα πάει, θα πέσει (μέχρι τότε βέβαια θα έχει φτωχοποιηθεί εντελώς η μέση τάξη που και τελικώς θα απορροφήσει τις ανατιμήσεις)… Οι μετοχές παράλληλα αναμένεται να… υποφέρουν εάν και όταν η παγκόσμια οικονομία διολισθήσει σε ύφεση, ενώ η μείωση του πληθωρισμού συνήθως ενισχύει τη γοητεία των ομολόγων, λέει από μεριάς της η Credit Suisse.

Το περασμένο έτος ήταν εκ των χειροτέρων για τις αγορές… Μάλιστα, δε, για τα ομόλογα σηματοδότησε το τέλος μιας «χρυσής εποχής» τεσσάρων δεκαετιών, η οποία είναι απίθανο να επαναληφθεί. Η παγκόσμια αγορά χρέους έγραψε απώλειες 31% το 2022 – τις χειρότερες από το 1900, έγραψαν ο Δρ Mike Staunton και οι καθηγητές Elroy Dimson και Paul Marsh στην έρευνα Global Investment Returns της Credit Suisse.

Τα βρετανικά ομόλογα πήγαν ακόμη χειρότερα (-39%). Αυτές οι ζημίες έρχονται σε πλήρη αντίθεση με την αξιοπιστία που παρουσίαζαν οι τίτλοι χρέους μεταξύ 1982 και 2021, όταν ο παγκόσμιος δείκτης ομολόγων παρείχε πραγματική απόδοση σε επίπεδο έτους 6,3%. «Για τους επενδυτές που είχαν συνηθίσει σε υψηλές αποδόσεις και έβλεπαν τα ομόλογα ως ασφαλές περιουσιακό στοιχείο οι αποδόσεις [2022] ήταν πραγματικά… δραματικές».

Ωστόσο, δεν ήταν μόνο τα ομόλογα που βίωσαν ένα τρομερό 2022. Οι μετοχές επίσης σημείωσαν sell off, αφού ο πληθωρισμός ανάγκασε τις κεντρικές τράπεζες να αυξήσουν τα επιτόκια με τον ταχύτερο ρυθμό των τελευταίων δεκαετιών. Έτσι, παρότι μετοχές και ομόλογα συνήθως δεν κινούνται παράλληλα, αυτό συνέβη… Πάντως, το αν η στρατηγική 60% (ομόλογα)/40% (μετοχές) θα αποδώσει ξανά καρπούς το 2023 είναι θέμα συζήτησης. Σε κάθε περίπτωση, οι μετοχές αναμένεται να… υποφέρουν εάν και όταν η παγκόσμια οικονομία διολισθήσει σε ύφεση.

Στο μεταξύ, σύμφωνα με τη Richard Bernstein Advisors, η φούσκα στις μετοχές έχει ήδη σκάσει… Ως εκ τούτου, οι επενδυτές που προσδοκούν σε ράλι απλώς αρνούνται την πραγματικότητα.

«Το όποιο ράλι στα χρηματιστήρια μέχρι στιγμής θα βασίζεται σε μεγάλο βαθμό σε κερδοσκοπικές κινήσεις, και όχι σε θεμελιώδη στοιχεία», ανέφερε η εταιρεία διαχείρισης επενδύσεων τη Δευτέρα 27/2. Οι επενδυτές αισιοδοξούν ότι η Federal Reserve θα επιστρέψει σύντομα σε μια πολιτική φθηνής και άφθονης ρευστότητας, αγνοώντας τις επανειλημμένες προειδοποιήσεις της κεντρικής τράπεζας περί του αντιθέτου».

Η Richard Bernstein Advisors (RBA) προειδοποίησε επίσης ότι οι φούσκες σε τεχνολογία, κρυπτογράφηση και άλλα περιουσιακά στοιχεία έχει ήδη σκάσει, καθώς οι κεντρικοί τραπεζίτες αίρουν τις ενέσεις ρευστότητας που επέτρεψαν στην αγορά να ανέλθει σε ιλιγγιώδη ύψη κατά τη διάρκεια της πανδημίας.

Ο S&P 500 σημείωσε βουτιά -20% πέρυσι λόγω των επιτοκιακών αυξήσεων και της ποσοτικής σύσφιξης.

Το χτύπημα στη ρευστότητα ήταν πιο δραστικό από αυτό το 2000 και το 2008, είπε η RBA, γεγονός που οδήγησε στην κατάρρευση της φούσκας των dot-com και εταιρειών real estate που συντάραξαν τις αγορές πριν από μια δεκαετία. Και ενώ οι μετοχές ξεκίνησαν τη νέα χρονιά καταγράφοντας ράλι, αυτή η τάση φαίνεται να εξασθενεί, με τους αξιωματούχους της Fed να εμφανίζονται αποφασισμένοι να προβούν σε περισσότερες αυξήσεις επιτοκίων για να μετριαστεί ο πληθωρισμός.

«Το κερδοσκοπικό ράλι μέχρι στιγμής φέτος αποτελεί τέλειο παράδειγμα της άρνησης των επενδυτών να δεχτούν πως οι καταστάσεις έχουν αλλάξει» προειδοποίησε η RBA. Η επενδυτική εταιρεία πρόσθεσε επίσης ότι είναι πιο bearish σε κερδοσκοπικούς τομείς όπως η τεχνολογία και η κρυπτογράφηση, παρά σε τομείς όπως η ενέργεια και οι βιομηχανίες.

Αυτή η άποψη συμβαδίζει με αυτή άλλων αναλυτών της Wall Street, οι οποίοι σημειώνουν ότι η «παλιά οικονομία» θα ανθήσει στο νέο οικονομικό καθεστώς, καθώς τα επιτόκια πρόκειται να παραμείνουν σε υψηλά επίπεδα.

Μαζικές εκροές στα ομόλογα λόγω εκτίναξης πληθωρισμού

«Διολίσθηση» σημειώνει η παγκόσμια αγορά ομολόγων, καθώς οι πληθωριστικές πιέσεις, που δείχνουν να αναζωπυρώνονται, έχουν αναγκάσει τους επενδυτές να αντιστρέψουν τις προσδοκίες τους για το μέλλον. Σημειώνεται πως είχαν καταφύγει στο σταθερό εισόδημα τις πρώτες εβδομάδες του 2023, με την προσδοκία ότι οι μεγάλες κεντρικές τράπεζες θα τερμάτιζαν σύντομα τη νομισματική σύσφιξη και θα χαλάρωναν την πολιτική τους.

Ο δείκτης του Bloomberg που παρακολουθεί κρατικά και εταιρικά ομόλογα επενδυτικής βαθμίδας σημείωσε άνοδο έως και 4% τον περασμένο μήνα – το καλύτερο ξεκίνημα σε επίπεδο έτους.

Ωστόσο, τα εν λόγω κέρδη έχουν εξανεμιστεί, λόγω της επιμένουσας υπερθέρμανσης της δραστηριότητας – ειδικά στις ΗΠΑ. Ενδεικτικό στοιχείο σχετικά ήταν πρόσφατη έκθεση για την απασχόληση στις ΗΠΑ, που παραμένει υπερανθεκτική, αλλά και ο δείκτης PCE για τον πληθωρισμό, τον οποίο παρακολουθεί η Fed, και που αυξήθηκε, έναντι προσδοκιών για μείωση…

Ως αποτέλεσμα, οι αποδόσεις στα ομόλογα αυξήθηκαν, γεγονός το οποίο επηρέασε δυσμενώς και τα χρηματιστήρια, και ιδιαίτερα τη Wall Street, με τον δείκτη βαρόμετρο S&P 500 να γράφει απώλειες 2,7%, σε επίπεδο εβδομάδας. «Είχαμε έλεγχο πραγματικότητας», δήλωσε ο Michael Metcalfe, επικεφαλής μακροοικονομικής στρατηγικής στην State Street, προσθέτοντας ότι η χαλάρωση της νομισματικής πολιτικής που αναμενόταν από τις αγορές πριν από μερικές εβδομάδες «έμοιαζε λίγο ουτοπική».

Η μεγάλη ανατροπή σημειώθηκε στις ΗΠΑ, αφού τα στοιχεία έδειξαν ότι οι εργοδότες προσέθεσαν περισσότερες από μισό εκατομμύριο θέσεις εργασίας τον Ιανουάριο, σχεδόν τριπλάσιες από ό,τι είχαν προβλέψει οι οικονομολόγοι, και ότι ο πληθωρισμός αυξήθηκε 6,4% – επίσης πάνω από τις προβλέψεις.

Την Παρασκευή, ο προτιμώμενος δείκτης της Fed για την αύξηση των τιμών (αφορά τις βασικές μηνιαίες προσωπικές καταναλωτικές δαπάνες, εξαιρουμένων ενέργειας και τροφίμων), αυξήθηκε από τον Δεκέμβριο έως τον Ιανουάριο 0,6%. Οι αγορές, οι οποίες προηγουμένως αντανακλούσαν στοιχήματα ότι η κεντρική τράπεζα των ΗΠΑ θα μειώσει τα επιτόκια δύο φορές το 2023, τώρα προβλέπουν ότι τα επιτόκια θα αυξηθούν στο 5,4% έως τον Ιούλιο, με το πολύ μία μόνο μείωση μέχρι το τέλος του έτους.

«Στις αρχές του τρέχοντος έτους, οι αγορές προεξόφλησαν περικοπές επιτοκίων, ελπίζοντας ότι αυτός ο κύκλος θα τελειώσει νωρίτερα. Οι επενδυτές στοιχημάτιζαν ότι η Fed επρόκειτο να μειώσει τον πληθωρισμό με επιτυχία και γρήγορα. Νομίζω ότι αυτή η διαδικασία θα διαρκέσει περισσότερο από όσο πίστευαν οι άνθρωποι» δήλωσε η Idanna Appio, διαχειρίστρια χαρτοφυλακίου στη First Eagle Investment Management.

Σε μια αντανάκλαση του μεταβαλλόμενου κλίματος, οι ροές των ομολογιακών κεφαλαίων έχουν αντιστραφεί τις τελευταίες εβδομάδες – ιδιαίτερα στο πιο ριψοκίνδυνο άκρο του πιστωτικού φάσματος. Σύμφωνα με στοιχεία της JP Morgan, τα ομόλογα των αναδυόμενων αγορών, που εκτινάχθηκαν στα ύψη τον Ιανουάριο, αυτή την εβδομάδα σημείωσαν τις μεγαλύτερες εκροές από τον Οκτώβριο.

Παγκοσμίως, περισσότερα από 7 δισεκατομμύρια δολάρια έχουν εκρεύσει από εταιρικά ομολογιακά κεφάλαια με αξιολόγηση «junk» μέχρι στιγμής τον Φεβρουάριο, σύμφωνα με στοιχεία της EPFR, μετά από καθαρές εισροές 3,9 δισεκατομμυρίων δολαρίων τον Ιανουάριο.

Οι επενδυτές απαιτούν υψηλότερο επασφάλιστρο για να διατηρούν εταιρικό χρέος υψηλής απόδοσης και χαμηλής αξιολόγησης από ό,τι ήταν τον περασμένο μήνα, όταν η ανάκαμψη της αγοράς μείωσε τις ανησυχίες για αθετήσεις. Ο John McClain, διαχειριστής χαρτοφυλακίου στην Brandywine Global Investment Management, δήλωσε ότι τα επιτόκια θα παραμείνουν σε υψηλότερο επίπεδο από το αναμενόμενο «για το άμεσο μέλλον».

«Δεν αναμένουμε μειώσεις επιτοκίων το 2023 και αυτό θα οδηγήσει τελικά πιέσεις στα πιο επικίνδυνα ομόλογα», είπε.

Η αλλαγή στις προσδοκίες των επενδυτών αποτελεί αναγνώριση της επιμονής της Fed από την αρχή του έτους ότι τα επιτόκια θα παραμείνουν υψηλά για παρατεταμένη περίοδο.

Μια έρευνα μεταξύ στελεχών της Fed από τον Δεκέμβριο έδειξε ότι αναμένουν πως το μέγιστο επιτόκιο θα φτάσει στο 5,1%. Τώρα, ορισμένοι αναλυτές αναρωτιούνται εάν οι προβλέψεις της ίδιας της κεντρικής τράπεζας είναι πολύ συντηρητικές.

«Υπάρχει πιθανότητα να υπερβούμε το ποσοστό του 6%. Εάν τα δεδομένα συνεχίσουν να δείχνουν βελτίωση, υπάρχει πιθανότητα η Fed να βρίσκεται πίσω από την καμπύλη αυτή τη στιγμή και τα επιτόκια να πρέπει να ανέβουν περισσότερο από το αναμενόμενο», δήλωσε ο Calvin Tse, επικεφαλής μακροοικονομικής στρατηγικής της Αμερικής στην BNP Paribas.