Αποτελέσματα πανελληνίων εξετάσεων και προσδοκίες για το μέλλον

Με την αιφνιδιαστική ανακοίνωση των αποτελεσμάτων των πανελληνίων εξετάσεων δεκάδες χιλιάδες νέων πληροφορήθηκαν για την εισαγωγή τους στις σχολές των Ανώτατων Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων (ΑΕΙ), ενώ κάποιοι άλλοι δεν κατάφεραν να κατακτήσουν μία θέση. Παραδόξως δεν απογοητεύτηκαν μόνο αυτοί που δεν εισήχθησαν αλλά και πολλοί από αυτούς που έγιναν αποδεκτοί.

Παρά το γεγονός ότι τυπικά έχουν σημειώσει επιτυχία, στην πραγματικότητα δεν νιώθουν έτσι καθώς δεν τους ενδιαφέρει το γνωστικό αντικείμενο της σχολής τους. Συνεπώς, το ενδιαφέρον είναι μία παράμετρος συναισθηματική του ψυχισμού των νέων που δίνει ώθηση στην προσπάθεια κατάκτησης ενός πτυχίου. Έχει παρατηρηθεί ότι πολλοί νέοι εισάγονται σε σχολές που για πολλούς θεωρούνται σημαντικές ή ενδιαφέρουσες αλλά αισθάνονται ότι δεν τους αντιπροσωπεύουν διότι μεγάλωσαν σε ένα γονεϊκό, κυρίως, περιβάλλον όπου τα επαγγέλματα των γονέων ήταν διαφορετικά από αυτό που συμβούλευαν το παιδί τους και οι προσδοκίες για το παιδί τους ήταν να πετύχει σε κάποιο επάγγελμα που οι ίδιοι ήθελαν να ακολουθήσουν και δεν τα κατάφεραν. Για παράδειγμα, το παιδί με γονείς μικροεπιχειρηματίες, δημοσίους υπαλλήλους, κ.λ.π. όταν δέχεται συμβουλές από τους γονείς του για ένα επάγγελμα διαφορετικό από το δικό τους (π.χ. γιατρούς, δικηγόρους, αρχιτέκτονες, κ.λ.π.) αδυνατεί να αφομοιώσει τα κριτήρια με τα οποία θα επιλέξει ένα από αυτά καθώς στον χώρο που μεγαλώνει βιώνει αντιφατικές συναισθηματικές καταστάσεις. Ο γονέας θα συζητήσει λιγότερο για έναν γιατρό, κ.λ.π. από ό,τι για τη δική του επαγγελματική ενασχόληση που τον απασχολεί (θετικά ή αρνητικά) και που συζητιέται, όπως είναι ευνόητο, περισσότερες ώρες μέσα στην οικογένεια. Συνεπώς ένα παιδί που βιώνει το επάγγελμα των γονέων, ενώ αυτοί του υποδεικνύουν διαφορετικό αντικείμενο εργασίας, δεν μπορεί να διαμορφώσει κριτήρια καθώς δεν εισπράττει αρκετές λεπτομέρειες. Οπότε η έλλειψη κριτηρίων επιλογής σημαίνει έλλειμμα ενδιαφέροντος.

Επιπλέον, ένας άλλος αριθμός νέων επιτυχόντων που έχουν ενδιαφέρον για τη σχολή που εισήλθαν, πληρούν, δε, όλες τις προϋποθέσεις για να πετύχουν μία λαμπρή πορεία σπουδών και μία παρόμοια επαγγελματική εξέλιξη, συναντούν δυσκολίες παρακολούθησης των σπουδών τους για λόγους οικονομικούς. Τα εισοδήματα της οικογένειας δεν επαρκούν για να συντηρήσουν τις σπουδές ενός νέου που η σχολή του βρίσκεται σε άλλη πόλη δεδομένου ότι οι νέες συνθήκες διαβίωσης απαιτούν μια οικονομική ευχέρεια που ο γονέας μπορεί να μη διαθέτει.

Αυτά τα στοιχεία που περιέγραψα συνιστούν μία εικόνα (πολλοί λένε μία εικόνα χίλιες λέξεις) που δείχνει ότι κανείς δεν είναι ευχαριστημένος (επιτυχών ή μη). Οι ειδικοί, λοιπόν, με αυτή την περιγραφή μας θέτουν προβληματισμούς, οι οποίοι αν δεν διευκρινιστούν θα μας κάνουν όλους να αισθανόμαστε δυσαρεστημένοι και απογοητευμένοι. Επισημαίνω, λοιπόν, ότι υπάρχουν και αυτοί που –σύμφωνα με τα προηγούμενα– είναι οικονομικά ανεξάρτητοι και έχουν φροντίσει να μεταφέρουν στα παιδιά τους πληροφορίες για επαγγέλματα που τα ενδιέφεραν οπότε κατάφεραν να έχουν καλύτερα αποτελέσματα!

Αυτοί που δεν μπόρεσαν να κατακτήσουν μία θέση στα ΑΕΙ παραμένουν σε αμφιταλαντευόμενη κατάσταση διαμορφωμένη από αυτομομφές, ενοχές, ιδέες αναξιότητας και το χειρότερο που μπορεί να νιώσει ένας υποψήφιος από την κρατική αδιαφορία και την κοινωνία με τα γνωστά στερεότυπά της είναι η απόρριψη. Σ’ αυτό το σημείο πρέπει να σταθούμε όλοι με υπευθυνότητα και σοβαρότητα, αναλογιζόμενοι ότι αν δεν ενθαρρύνουμε το νέο στην προσπάθειά του να ενταχθεί στον κόσμο των ενηλίκων (συμμετοχή στις πανελλήνιες) θα αναγκαστεί να περιθωριοποιηθεί (να καθήσει στην άκρη) και να απομονωθεί εγκαταλείποντας την προσπάθεια.

Οι γονείς, λοιπόν, και όσοι είναι κοντά σε τέτοιες καταστάσεις είναι απαραίτητο να βρίσκονται δίπλα τους, συνομιλώντας σε επίπεδο διαλόγου και όχι μονολόγου ή αγχώδους λογόρροιας. Δηλαδή, να ακούνε τα λόγια του νέου, τη σκέψη του, τους φόβους του, τις ανασφάλειές του, τις ανησυχίες του, τις αδυναμίες του και να υποστηρίζουν τα τυχόν θετικά σημεία των συνειρμών του, να τον στηρίζουν σε κάθε προσπάθεια που θέλει να κάνει. Και αν τους είναι δύσκολο να ανταποκριθούν, να απευθυνθούν σε έναν ψυχολόγο.

Η βοήθεια του ειδικού θα λειτουργήσει σαν σύμμαχός τους για να διερευνήσει λύσεις και δυνατότητες. Τι σημαίνει αυτό; Έξοδα και συναισθηματικές εντάσεις στην οικογένεια. Με αυτές τις συνθήκες οδηγούμαστε πάλι σε αδιέξοδο. Αυτή η ηλικία είναι μία κρίσιμη περίοδος για όλους και πολύ δύσκολη. Τότε έχουμε μία κατάσταση κατά την οποία ο καθένας θα κλειστεί στον εαυτό του διαπιστώνοντας την αδυναμία του, απομακρυνόμενος από κάθε πράξη από κοινού με τον ή την έφηβο, ακόμη και με τον/τη σύζυγο. Η διάλυση ελλοχεύει, η ανικανότητα υπάρχει σε λανθάνουσα μορφή και το αποτέλεσμα είναι να δημιουργείται απόσταση μεταξύ τους με χαώδεις συνέπειες για τη συνοχή της οικογένειας (εδώ αξίζει να προβληματιστούμε στο ότι οι πανελλήνιες εξετάσεις είναι ένα ισχυρό όπλο στα χέρια κάθε εξουσίας για να διαχειριστεί την κοινή γνώμη).

Είδαμε και διαπιστώσαμε ότι όλοι οι υποψήφιοι ­–επιτυχόντες και μη– έχουν αρκετά προβλήματα να αντιμετωπίσουν μετά το λύκειο με αφορμή τις πανελλήνιες. Σκεφτείτε έναν νέο 18 ετών να αλλάζει κατοικία και να εγκαθίσταται σε άλλη πόλη: μόνος να καθαρίζει το σπίτι, να μαγειρεύει, να βάζει πλυντήριο, να σιδερώνει, κ.λ.π. Όσοι διαβάζουν αυτό το άρθρο θα σκεφτούν το ίδιο πράγμα: μία μαμά που κάθε εβδομάδα θα γίνεται επισκέπτρια-καθαρίστρια-μαγείρισσα. Το φαινόμενο, λοιπόν, είναι γνωστό και προσθέτοντας κάποια στοιχεία θα πετύχουμε σε αυτή τη συναισθηματική-ψυχολογική προσέγγιση, την κατανόηση των νέων μέσα από την επίδραση εξωγενών και ενδογενών ερεθισμάτων. Τα στοιχεία που προσθέτω είναι ο τύπος των γονέων και η επίδραση στην προσωπικότητα των νέων, τονίζοντας την εξουσία των γονέων και ποιος είναι ο ρόλος της. Αυτή η λέξη (ο ρόλος) καλύπτει στην πραγματικότητα ένα σύνολο από περίπλοκες σημασίες όπως ασφάλεια, προστασία, δύναμη, υποστήριξη, σιγουριά, κ.λ.π. Αυτά δεν ζητούσαν στην αρχή για να βοηθήσουν το νέο να σταθεί όρθιος και να παλέψει τις αντιξοότητες στα ΑΕΙ; Αυτός είναι ο ρόλος της γονεϊκής εξουσίας και θα τον αναλύσουμε πάραυτα. Ο αδύναμος γονέας που μπορεί να είναι επιτυχημένος επαγγελματικά αφήνει το παιδί του να κάνει τα πάντα (είναι παιδαγωγός από την ανάποδη), χωρίς δημιουργικό πλαίσιο, με αποτέλεσμα το χάος και την αναρχία.

Ο γονέας που λειτουργεί ορθολογικά σκέφτεται πολύ, εξηγεί πάρα πολλά, αυτός έχει διάλογο με το παιδί, ανταλλάσσει ιδέες, θεωρεί τον ρόλο του ως αποστολή, σε αντίθεση με τον συναισθηματικό γονέα που το συναίσθημα και η ευαισθησία του κυριαρχούν ώστε να μην ωριμάζει ο νέος. Η λύση που μπορούμε να δώσουμε σε κάθε δυσκολία που ξεχωρίζει μέσα στον απόηχο των πανελληνίων είναι να νικήσουμε τις δικές μας δυσκολίες της καθημερινότητας και να ασχοληθούμε με τα παιδιά μας, όπως περιγράψαμε παραπάνω, διαλεκτικά και με σεβασμό στην προσωπικότητά τους, δηλαδή να στηρίξουμε την αυτοεκτίμησή τους.