Τα παρατημένα παιδιά του νοσοκομείου «Παίδων»

Όποιος έχει παιδί το οποίο έχει εισαχθεί σε κάποιο από τα παιδιατρικά νοσοκομεία της Αθήνας, και δεν είναι πολλά καθώς μιλάμε για το «Αγία Σοφία», το «Αγλαΐα Κυριακού» και το «Παίδων Πεντέλης», στα σίγουρα θα έχει υποστεί ένα ισχυρό σοκ καθώς εκεί «γνώρισε» τα «παρατημένα» παιδιά των παιδιατρικών νοσοκομείων. Μοιάζει με σενάριο νοσηρής ταινίας, αλλά δυστυχώς δεν είναι. Ας ξεκινήσουμε με το σήμερα. Στο δωμάτιο 506 της Α’ Παιδιατρικής Κλινικής του Πανεπιστημίου Αθηνών στο νοσοκομείο «Αγία Σοφία» υπάρχει ένας πιτσιρίκος Ρομά που λέγεται Ιορδάνης. Είναι 6-7 χρόνων και ιδιαίτερα άτακτος. Αν δεν ήταν το πιθανότερο είναι να μην είχα μάθει όλα αυτά που έμαθα κατά τις τέσσερεις μέρες που έμεινα εκεί με τον γιο μου. Ο Ιορδάνης δεν είναι άρρωστος, για την ακρίβεια, είναι κάθε άλλο παρά άρρωστός, κάτι που κατάλαβα όταν τον είδα να έχει σκαρφαλώσει στην τηλεόραση ή όταν έσπασε το τζάμι του θαλάμου. Το παιδάκι αυτό βρίσκεται στο νοσοκομείο εδώ και ενάμιση μήνα επειδή ο πατέρας του πέθανε από ναρκωτικά και η μητέρα του προφανώς δεν τον θέλει. Μάλιστα, πριν τις γιορτές κάποιοι συγγενείς του πατέρα του τον πήραν από το νοσοκομείο κρυφά και μερικές μέρες αργότερα τον επίστρεψε εκεί η μητέρα του. Το παράδειγμα αυτό είναι μονάχα ένα από τα δεκάδες που υπάρχουν με πρωταγωνιστές τα ξεχασμένα παιδιά των παιδιατρικών νοσοκομείων.

Γράφει ο Κώστας Μορφίρης

Χρόνια ολόκληρα

Το Παίδων είναι ένα μέρος στο οποίο θα έπρεπε να παραμένουν μόνο για 2 με 3 ημέρες, για τον απαραίτητο ιατρικό έλεγχο, αλλά κάποια έχουν καταλήξει να μένουν εκεί χρόνια ολόκληρα. Και ναι, καλά διαβάσατε, χρόνια. Υπάρχει ο Διονύσης που είναι εκεί, σε άλλη πτέρυγα, εδώ και 3,5 χρόνια, όπως και ο Άγγελος που είναι «φιλοξενούμενος» άλλα 3 χρόνια. Είναι τα παιδιά που έχουν παραμεληθεί, εγκαταλειφτεί ή κακοποιηθεί – σωματικά, ψυχικά ή σεξουαλικά. Τα παιδιά που ο εισαγγελέας ανηλίκων έκρινε ότι πρέπει να απομακρυνθούν από το οικογενειακό τους περιβάλλον, αλλά αντί να μεταφέρονται σε κατάλληλες δομές και εν συνεχεία να προωθείται η υιοθεσία ή η αναδοχή τους, η ζωή τους «λιμνάζει» μέσα σε αυτό που θα έπρεπε να είναι ο πρώτος σταθμός της διαδρομής τους.

Στη χώρα μας όταν ο εισαγγελέας διατάξει την απομάκρυνση ενός παιδιού από το οικογενειακό του περιβάλλον, αυτό αρχικά μεταφέρεται στο νοσοκομείο από την αστυνομία, για να υποβληθεί σε μια σειρά εξετάσεων. Ο λόγος είναι να διαπιστωθεί εάν έχει τραύματα, εάν πάσχει από κάποιο νόσημα, και να του παρασχεθεί η απαραίτητη βοήθεια, ενώ γίνεται και ψυχιατρική εκτίμηση. Όμως, ενώ το νοσοκομείο θα έπρεπε να είναι ο πρώτος σταθμός, καταλήγουν τελικά να μένουν εκεί μέχρι νεωτέρας.

Σοβαρά προβλήματα υγείας

Ακόμη χειρότερα, υπάρχουν επίσης παιδιά με σοβαρότατα προβλήματα όπως εγκεφαλική παράλυση, ψυχοκινητική καθυστέρηση κ.ά. που θα έπρεπε να μεταφέρονται σε κατάλληλους χώρους φιλοξενίας ώστε να μπορούν παράλληλα να ακολουθούν την ενδεδειγμένη αγωγή-εργοθεραπεία, φυσιοθεραπεία, φαρμακευτική αγωγή, τα όποια ο εκάστοτε εισαγγελέας ανηλίκων ξεχνάει να τοποθετήσει στα αρμόδια ιδρύματα, είτε λόγω φόρτου εργασίας, είτε λόγω πλήρωσης των θέσεων των ιδρυμάτων, είτε απλά λόγω αδιαφορίας. Γιατί όταν αφήνεις ένα παιδί για χρόνια ή μήνες να ζει σε ένα νοσοκομείο χωρίς να είναι άρρωστο, είσαι το λιγότερο αδιάφορος. Για να μην πούμε ότι καταστρέφεις ένα παιδί το οποίο, φυσικά, δεν πάει σχολείο, δεν ζει τα παιδικά του χρόνια, δεν κοινωνικοποιείται ουσιαστικά και αποκτάει ακόμη περισσότερα προβλήματα.

Τι δείχνουν οι αριθμοί

Τα στοιχεία μιας έρευνας που έκανε στο πλαίσιο του μεταπτυχιακού της η κ. Βάσια Γεωργουσοπούλου, νοσηλεύτρια στο Παίδων «Αγία Σοφία», αποκάλυψαν ότι το 2013 εισήχθησαν στο Παίδων «Αγία Σοφία» με εισαγγελική εντολή 183 παιδιά. Τα προηγούμενα χρόνια είχαν καταγραφεί στο Αγία Σοφία 87 παιδιά για το διάστημα 2008-2010, 81 από το 2010 έως το 2011 και 92 από το 2011 έως το 2012. Το 2014 ήταν 154 παιδιά, ενώ αυτή τη στιγμή βρίσκονται στο νοσοκομείο 22 παιδιά. Οι ηλικίες ποικίλλουν, από βρέφη έως παιδιά 16 ετών, αλλά η μέση ηλικία είναι τα 7 έτη.

Ανάλογη είναι η εικόνα και στο «Αγλαΐα Κυριακού», καθώς σύμφωνα με παλιότερες δηλώσεις της προέδρου του Δ.Σ. του νοσοκομείου Μαριόγκα Φραγκάκη μόνο το 2016 είχαν εισαχθεί με εισαγγελική εντολή 118 παιδιά, το 2015 ο αριθμός έφτασε τις 137 εισαγωγές, ενώ το 2010 ο αντίστοιχος αριθμός ήταν μόλις 42. Κοινώς, η κρίση έχει εκτοξεύσει τα νούμερα. Η έρευνα, παράλληλα, έδειξε ότι ο μέσος χρόνος παραμονής τους στα νοσοκομεία, όπως έδειξε και η έρευνα, είναι περίπου από 39 έως 47 ημέρες (ή 54 ημέρες για εκείνα που καταλήγουν σε κάποιο ίδρυμα). Μεγάλο χρονικό διάστημα, που σύμφωνα με τους υπεύθυνους της έρευνας εγκυμονεί περισσότερα προβλήματα, ενώ υπάρχουν και περιπτώσεις που έμειναν πολύ παραπάνω.

Τα στοιχεία

Η πρώτη εξέταση των παιδιών αυτών γίνεται από παιδίατρο του νοσοκομείου. Σε τέσσερα στα δέκα παιδιά (42%) βρέθηκαν σημάδια σωματικής κακοποίησης ή παραμέλησης (μώλωπες, εκχυμώσεις, πολλαπλές εκδορές, θλαστικά τραύματα και μετεγκαυματικές ουλές) αλλά και ελλιπούς φροντίδας, όπως έντονα συγκάματα και σοβαρά προβλήματα στα δόντια. Η παραμέληση και οι κακές συνθήκες διαβίωσης είναι ο βασικότερος λόγος που απομακρύνονται από την οικογένειά τους αυτά τα παιδιά (σε ποσοστό 67%). Ακολουθούν η συναισθηματική και σωματική κακοποίηση (στο 33,5%) και γονείς που ήταν φυλακισμένοι ή τοξικομανείς (στο 22%). Κατεγράφησαν επίσης 15 περιπτώσεις εγκατάλειψης, 34 περιπτώσεις επαιτείας («παιδιά των φαναριών»), ενώ σε 7 παιδιά το αίτιο ήταν η διερεύνηση πιθανής σεξουαλικής κακοποίησης. Ο μικρός –για τον πληθυσμό της Αθήνας– αριθμός των περιστατικών τα οποία εισήχθησαν λόγω πιθανής σεξουαλικής κακοποίησης είναι ενδεικτικός ότι η πλειονότητα των περιστατικών σεξουαλικής κακοποίησης δεν καταγγέλλονται, όπως τονίζεται στην έρευνα.

Σε ακατάλληλο περιβάλλον

Ένα από τα βασικά προβλήματα από την πολυήμερη ή και πολύμηνη παραμονή των παιδιών αυτών στα νοσοκομεία είναι ότι επιβαρύνεται πολλές φορές η υγεία τους. Η έρευνα έδειξε ότι εκτός από τις λοιμώξεις (42%) καταγράφηκαν και ατυχήματα (5,5%) ή άλλα συμβάντα. Μάλιστα, τα συμβάντα αυτά δεν καταγράφονται πάντα στους ιατρικούς φακέλους και συνεπώς η επίπτωσή τους υποτιμάται. Το δεύτερο είναι οι ιδιαίτερες απαιτήσεις της φροντίδας των βρεφών. Τα μικρά παιδιά, τα οποία κυριολεκτικά μεγαλώνουν σε ένα ακατάλληλο νοσοκομειακό περιβάλλον, αποτέλεσαν το 20% του συνόλου των παιδιών.

Στις περιπτώσεις αυτές, το προσωπικό του νοσοκομείου λειτουργεί ταυτόχρονα ως πάροχος υγείας για τους ασθενείς αλλά και «γονέας» για τα παιδιά αυτά μέσα σε πολύ δύσκολες συνθήκες. Και εδώ όμως υπάρχουν κάποιοι παράμετροι που δεν καταγράφονται. Αρχικά υπάρχει το ζήτημα των νοσηλευτών που στην ουσία, και παρά την όποια νομική κάλυψη τους παρέχει η διοίκηση του νοσοκομείου, είναι στην ουσία υπεύθυνοι για αυτά τα παιδιά. Τι θα γίνει αν ένα από τα παρατημένα αυτά παιδιά βγει από στο μπαλκόνι και αποφασίσει να δώσει τέλος στη ζωή του; Γιατί οι νοσηλευτές που δίνουν καθημερινά έναν αντίξοο αγώνα για τα άρρωστα παιδιά πρέπει κάθε φορά που κάποιο από τα «φιλοξενούμενα» το σκάει να τρέχουν στο αστυνομικό τμήμα; Αρκεί η φιλοσοφία της διοίκησης «να μη μιλάμε με υποθέσεις και πιθανότητες»; Μετά, για κάθε υγειές παιδάκι που ξεχνάει ο εκάστοτε εισαγγελέας στο νοσοκομείο υπάρχει ένα πραγματικά άρρωστο παιδί που δεν μπορεί να νοσηλευτεί, καθώς σχεδόν σε κάθε κλινική υπάρχει ένας θάλαμος, με 5-6 κλίνες, που δεν μπορεί να διατεθεί. Και τι γίνεται; Άρρωστα παιδιά στέλνονται σε άλλα νοσοκομεία ως φιλοξενούμενα καθώς τα παιδιά με εισαγγελική παραγγελία παραμονής στο «Παίδων» απαγορεύεται να φιλοξενηθούν αλλού.

Παρά την εισαγγελική εντολή

Ένα άλλο, αλλά πολύ σημαντικό, πρόβλημα είναι τα παιδιά που φεύγουν παράνομα από το νοσοκομείο, συνήθως με τη συνδρομή των γονιών τους. Πρόκειται για το 20% των παιδιών. Το έσκασαν από το νοσοκομείο μετά από μέση παραμονή 13 ημερών, αλλά υπάρχουν και περιστατικά που έμειναν λίγες μόνο ώρες. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι τις περισσότερες φορές οι γονείς ή άλλοι κηδεμόνες παίρνουν τα παιδιά στο ίδιο βλαπτικό περιβάλλον και στις συνθήκες από τις οποίες αρχικά απομακρύνθηκαν με την εισαγγελική εντολή. Τα περισσότερα από αυτά τα παιδιά είχαν απομακρυνθεί από το σπίτι τους (στο οποίο ξαναγυρίζουν) λόγω παραμέλησής τους και κακών συνθηκών διαβίωσης (52%), ενώ σε ποσοστό 37% ο λόγος της απομάκρυνσης ήταν η σωματική και συναισθηματική κακοποίηση. Αυτά είναι τα παιδιά που «χάνονται» και κανείς δεν γνωρίζει την τύχη τους.

Ιστορίες ελπίδας και απόγνωσης

Υπάρχει μια χαρακτηριστική ιστορία που διηγούνται οι νοσοκόμες με δύο αδέρφια, 8 και 11 ετών, που ήταν στο «Παίδων» την ίδια περίοδο, και ένα άλλο αγόρι, 11 χρόνων. Έμειναν 6 μήνες και εξελίχθηκαν σε μια ιδιότυπη «συμμορία». Πέταγαν πολυθρόνες από τον 5ο όροφο, έπαιρναν νυστέρια και απειλούσαν γονείς, ζητιάνευαν μέσα στο νοσοκομείου, έκλεβαν και έπαιρναν φάρμακα και απειλούσαν ότι θα αυτοκτονήσουν. Ο εισαγγελέας επέστρεψε τα δύο αδέρφια στον πατέρα που είχε αποφυλακιστεί (η μητέρα ήταν σε ψυχιατρική κλινική) γιατί δεν υπήρχαν δομές, και ο άλλος εισήχθη στο παιδοψυχιατρικό τμήμα. Δηλαδή μετά από 6 μήνες βρέθηκαν σε ακόμη χειρότερες συνθήκες.

Δεν είναι όλες οι ιστορίες, όμως, έτσι. Μια ιστορία ελπίδας και απόγνωσης ταυτόχρονα είναι εκείνη του μικρού Δ. και της αδερφής του. Με γονείς αλκοολικούς και κακοποιημένα, ο Δ. και η αδερφή του απομακρύνθηκαν από τους γονείς του και έμεινε στο νοσοκομείο 457 ημέρες. Ο Δ. δέθηκε με έναν υπάλληλο, ο οποίος μετά από πολλές δυσκολίες κατάφερε την αναδοχή. Όχι όμως και για τη μικρή του αδερφή, που όσο και αν προσπαθεί, το ίδρυμα στο οποίο έχει τοποθετηθεί δεν την δίνει, αδιαφορώντας για το αν θα επανασυνδεθεί με το αδερφάκι της ή το αν θα βρεθεί σε ένα υγιές σπίτι, με μια κανονική οικογένεια. Όταν ο εισαγγελέας τα έστειλε στο Παίδων ο μικρός ήταν τεσσάρων ετών και η αδερφή του ήταν δύο ετών. Η μικρή δεν περπατούσε, δεν είχε μάθει από κανέναν, και ο μικρός δεν μιλούσε. Και όλα αυτά κλήθηκαν να τα αντιμετωπίσουν οι νοσηλευτές, οι γιατροί και το προσωπικό του νοσοκομείου, σαν να μην τους έφταναν τα όσα καλούνται να αντιμετωπίσουν λόγω της εργασίας τους.

Η απάντηση στο πρόβλημα φαντάζει απλή και δεν είναι άλλη από τη δημιουργία των κατάλληλων δομών ώστε να μεταφέρονται άμεσα αυτά τα παιδιά και να κινούνται πιο γρήγορα οι διαδικασίες. Και σε έναν καλύτερο κόσμο θα βοηθούσε πολλοί από εκείνους που εμπλέκονται να μην είναι αδιάφοροι. Η δε εμπλοκή συγκεκριμένων ιδρυμάτων και ατόμων που επαναλαμβάνονται στις διηγήσεις δεν μπορώ να γνωρίζω αν είναι τυχαία.