Ιταλία: Η εξίσωση ενός προϋπολογισμού

Σύμφωνα με μια αγαπημένη έκφραση των Ιταλών, κατά το Ferragosto δεν υπάρχουν στη Ρώμη παρά μονάχα cani e americani. Με άλλα λόγια, στη δεκαπενταυγουστιάτικη κορύφωση της θερινής ραστώνης οι μόνοι που κυκλοφορούν στους δρόμους της ιταλικής πρωτεύουσας είναι οι αδέσποτοι σκύλοι και οι Αμερικανοί τουρίστες. Προφανώς το ίδιο πνεύμα καλοκαιρινής χαλαρότητας ώθησε και τον πρωθυπουργό της Ιταλίας, Τζουζέπε Κόντε, να καθησυχάσει τους δημοσιογράφους την περασμένη Πέμπτη, στην καθιερωμένη συνάντηση μαζί τους πριν από την έναρξη των διακοπών, σχετικά με τις προθέσεις της κυβέρνησής του στο ζήτημα των δημοσιονομικών περιορισμών που θέτει η Ε.Ε.

Ο επόμενος κρατικός προϋπολογισμός, ο οποίος θα αρχίσει να συζητείται τον Σεπτέμβριο, θα είναι, διαβεβαίωσε ο Ιταλός πρωθυπουργός, «σοβαρός, θαρραλέος και θα περιλαμβάνει μεταρρυθμίσεις». Οι δαπάνες για τους στρατηγικούς τομείς της παιδείας, της έρευνας και της δημόσιας υγείας θα μείνουν άθικτες, ενώ θα προωθηθεί και το λεγόμενο «εισόδημα του πολίτη» για τους ανέργους – παράλληλα όμως η κυβέρνηση θα εισηγηθεί έναν νέο κανονισμό για τις δημόσιες εργολαβίες καθώς και ένα σχέδιο φορολογικής μεταρρύθμισης. Σε ό,τι αφορά τον διάλογο με την Κομισιόν, πρόσθεσε, οι Ιταλοί ιθύνοντες θα φανούν «σκληροί, σοβαροί, ακριβείς» στην υπεράσπιση των συμφερόντων της χώρας, αλλά «όχι παράλογοι και απερίσκεπτοι» στις απαιτήσεις τους.

Νευρικότητα και αδημονία
Οι δηλώσεις αυτές επιτέλεσαν, ως φαίνεται, τον στόχο τους, αν κρίνει κανείς από την πτώση που κατέγραψαν οι αποδόσεις των ιταλικών κρατικών ομολόγων στο χαμηλότερο επίπεδο της εβδομάδας (ήτοι στο 2,82% για τον 10ετή τίτλο). Όμως η νευρικότητα που είχε παρατηρηθεί στις αγορές το προηγούμενο 24ωρο, στο φόντο της κυβερνητικής συνεδρίασης για τον σχεδιασμό του προϋπολογισμού, είναι ενδεικτική των ανησυχιών και εντάσεων που κρύβονται πίσω από την αυγουστιάτικη νηνεμία. Διότι από αρκετές απόψεις η ιταλική οικονομία δεν παύει να είναι ένα «ατύχημα εν αναμονή», η δε ακατάτακτη πολιτικά κυβέρνηση Κόντε, που συναπαρτίζεται από το Κίνημα Πέντε Αστέρων και τη Λέγκα, δεν εμπνέει εμπιστοσύνη στις Βρυξέλλες – όσο κι αν από τη Ρώμη πολλαπλασιάζονται πλαγίως τα μηνύματα ότι οι διαθέσεις δεν είναι συγκρουσιακές. Είναι αληθές ότι οι νικητές των τελευταίων ιταλικών εκλογών δεν έλαβαν καμμία λαϊκή εντολή για ρήξη με την Ευρωζώνη. Ωστόσο, η αδημονία τους για μέτρα ανακούφισης της διάχυτης κοινωνικής δυσαρέσκειας αντικειμενικά προοιωνίζεται τριβές με ένα κοινοτικό πλαίσιο το οποίο δεν έχει γίνει περισσότερο ελαστικό, λ.χ. από την εποχή της διαπραγμάτευσης της πρώτης κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ με τους «θεσμούς». Η «στιγμή της αλήθειας», βέβαια, δεν πρόκειται να έρθει πριν από τα μέσα Οκτωβρίου, οπότε η κυβέρνηση Κόντε θα πρέπει να παρουσιάσει το ολοκληρωμένο σχέδιο προϋπολογισμού της Ιταλίας στις διαδικασίες του «ευρωπαϊκού εξαμήνου». Όμως, η διαδρομή μέχρι εκείνο το ορόσημο δεν θα είναι απαραίτητα ανέφελη – ακόμη και αν δεν χρειαστεί να ανασυρθεί από την ντουλάπα ο «σκελετός» της πάντα επισφαλούς, λόγω των «κόκκινων» δανείων, κατάστασης των ιταλικών τραπεζών.

Ο υπουργός Οικονομικών, Τζοβάνι Τρία, επιμένει πως τα όποια μέτρα ληφθούν θα είναι συμβατά με τις δεσμεύσεις της Ιταλίας. Ωστόσο, ο ίδιος φαίνεται πως προετοιμάζει το έδαφος για τη διεκδίκηση μεγαλύτερου βαθμού δημοσιονομικής ελευθερίας, καθώς, σύμφωνα με όσα ανέφερε σε συνέντευξή του στην εφημερίδα «Il Sole», οι εκτιμήσεις για τον ρυθμό ανάπτυξης της ιταλικής οικονομίας φέτος θα πρέπει να προσαρμοστούν προς τα κάτω, ήτοι στο 1,2% φέτος, έναντι προηγούμενης πρόβλεψης για 1,5%, και στο 1% με 1,1% για την επόμενη χρονιά (αντί για 1, 4%). Αντίστοιχα, η επιβράδυνση αυτή θα οδηγήσει το έλλειμμα στο 1,2% το 2019, όταν η προηγούμενη κυβέρνηση είχε θέσει ως στόχο το 0,8%. Ο υπουργός πρόσθεσε ότι μία σαφέστερη εκτίμηση για το έλλειμμα θα είναι διαθέσιμη τον Σεπτέμβριο και θα εξαρτηθεί από το κόστος εξυπηρέτησης χρέους και το ποσό των εσόδων ή των περικοπών δαπανών. Διαβεβαίωσε, πάντως, ότι η ιταλική κυβέρνηση διατηρεί τον στόχο για μείωση του χρέους, που είναι, ως γνωστόν, το δεύτερο υψηλότερο στην Ευρωζώνη μετά το ελληνικό, ξεπερνώντας το 130% του ΑΕΠ.

Άλλοι χρησιμοποιούν λιγότερο καθησυχαστική γλώσσα. Οι κανόνες της Ε.Ε. για το έλλειμμα δεν είναι η Βίβλος, δήλωσε χαρακτηριστικά ο υπουργός Εσωτερικών και ηγέτης της Λέγκας, Ματέο Σαλβίνι, ενώ ο υπουργός Εργασίας και ηγέτης του Κινήματος Πέντε Αστέρων, Λουίτζι ντι Μάιο, προειδοποίησε ότι η χώρα του θα έχει την ίδια σκληρή διαπραγματευτική στάση με αυτήν που τήρησε για το μεταναστευτικό. Μία αλλαγή του τρόπου υπολογισμού του ελλείμματος, υποστηρίζει, πάντως, θα εξασφάλιζε στην Ιταλία το δημοσιονομικό περιθώριο που έχει ανάγκη. Και οι δύο κυβερνητικοί εταίροι επείγονται να δουν την υλοποίηση των κεντρικών εξαγγελιών τους για υιοθέτηση ενιαίου φορολογικού συντελεστή (flattax) και εγγυημένου εισοδήματος για τους ανέργους. Όμως οι πανεπιστημιακοί τους οποίους επιστράτευσαν ως «διαιτητές», όπως ο Κόντε και ο Τρία, υπογραμμίζουν ότι η υλοποίηση του κυβερνητικού προγράμματος δεν θα είναι παρά «σταδιακή», ενδεχομένως και σε βάθος πενταετίας.

Οι πιθανές επιπτώσεις για την Ελλάδα
Άμεσου ελληνικού ενδιαφέροντος υπόθεση αποτελούν τα ανοιχτά ερωτήματα σχετικά με την ιταλική οικονομική πολιτική, καθώς αυτά διαμορφώνουν το κλίμα μέσα στο οποίο η Ελλάδα θα επιχειρήσει τη δρομολογούμενη έξοδό της στις αγορές. Η λήξη του ελληνικού προγράμματος συμπίπτει με τη νευρικότητα που προκαλούν οι εξελίξεις στον εκ δυσμών γείτονα, σε συνδυασμό άλλωστε και με τις εξ ανατολών ανησυχίες για μία πιθανή τουρκική κατάρρευση, οδηγώντας τους μεν επενδυτές σε αυτοσυγκράτηση τα δε κοινοτικά όργανα σε μια διάθεση ενδεχομένως μεγαλύτερης αυστηρότητας. Η πιθανή μετάδοση κραδασμών από την Ιταλία αφορά τρία μέτωπα: το δημοσιονομικό, το χρηματοπιστωτικό και το πολιτικό. Ήδη, όπως επισημαίνει η έκθεση β' τριμήνου 2018 που απέστειλε το Γραφείο Προϋπολογισμού του Κράτους στη Βουλή, η πρόσφατη τάση σταδιακής αποκλιμάκωσης του κόστους δανεισμού του Δημοσίου έχει πλέον αντιστραφεί και οι αποδόσεις των ελληνικών τίτλων ξεπέρασαν και πάλι το 4%.Παράλληλα, το ενδεχόμενο να ανοίξει για οποιονδήποτε λόγο ο «φάκελος» των ιταλικών τραπεζών ενέχει τον κίνδυνο ευρύτερης αποσταθεροποίησης που θα μπορούσε να συμπεριλάβει την Ελλάδα, όπως και μια ιταλική πολιτική κρίση, ενδεχόμενο όχι απίθανο, δεδομένου του ετερόκλητου χαρακτήρα του κυβερνητικού συνασπισμού της Ρώμης και του απρόβλεπτου χαρακτήρα των κυβερνώντων. Σε κάθε περίπτωση, οι Βρυξέλλες θα είναι αρκετά απασχολημένες με αυτά, για να επιτρέψουν οποιουσδήποτε ελληνικούς «περισπασμούς».