Ενεργειακή κοσμογονία στην Ευρωπαϊκή Ένωση - Αλλάζουν τα πάντα!

Η Κομισιόν υλοποιεί δραστικές αλλαγές στην ευρωπαϊκή αγορά ηλεκτρικού ρεύματος προκειμένου να δοθεί προτεραιότητα στο φτηνότερο ρεύμα από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας αλλά και να καθοριστούν οι αλλαγές στην ενεργειακή λειτουργία της ΕΕ.

Οι τεχνοκράτες της ΕΕ ξεκίνησαν στις 15 Ιανουαρίου τις διεργασίες με στόχο την διαμόρφωση μιας ολοκληρωμένης πρότασης ως τις 15 Απριλίου.

Σύμφωνα με τη βασική αντίληψη που επικρατεί στις Βρυξέλλες, άλλη μεταχείριση θα προβλέπεται για τα ορυκτά καύσιμα και άλλη για τις ΑΠΕ, πυρηνικά, βιομάζα και άλλες μορφές παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας. Αλλά και η επίτροπος Ενέργειας Κάντρι Σίμσον, πρόσφατα σε συνέντευξή της στους «Financial Times» υποστήριξε με πάθος αυτή την αντίληψη.

Το σχέδιο όταν υλοποιηθεί συνεπάγεται πρακτικά αποσύνδεση της τιμής ηλεκτρικής ενέργειας από την τιμή του φυσικού αερίου και επομένως, η τιμή του ρεύματος να μην εμπεριέχει σε άμεσο χρόνο και χωρίς πρόνοιες τις αυξομειώσεις της τιμής του καυσίμου που τα τελευταία δύο χρόνια γνωρίζει τεράστια μεταβλητότητα με τα γνωστά αποτελέσματα.

Στην Ελλάδα την υλοποίηση αυτού του σχεδίου ανέλαβε η Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας που προκηρύσσει για το σκοπό αυτό διεθνή διαγωνισμό με θέμα : «εκπόνηση μελέτης για την ολιστική μελέτη του Σχεδιασμού της Ευρωπαϊκής Χονδρεμπορικής Αγοράς Ηλεκτρικής Ενέργειας».

Η ΡΑΕ μετά την προκήρυξη του διαγωνισμού θα θέσει σε δημόσια διαβούλευση το αντικείμενο της μελέτης, επεξηγώντας τα πεδία έρευνας και ανάλυσης καθώς και τα οφέλη από το αποτέλεσμα.

Στο ίδιο πλάνο και η πρόταση του καθηγητή Παντελή Κάπρου, η οποία αφορά σε διχοτόμηση των Day Ahead Markets (DAM). Παράλληλα γίνεται προσπάθεια για καλύτερη αντιστοίχιση της μεθόδου τιμολόγησης της DAM στα νέα δεδομένα, που διαμορφώνει η διαρκώς αυξανόμενη συμμετοχή των ΑΠΕ στο ενεργειακό μίγμα σε βάρος του μεριδίου συμμετοχής των ορυκτών καυσίμων και δη του φυσικού αερίου σε πανευρωπαϊκό επίπεδο.

Οι αλλαγές της «ευρωπαϊκής ΡΑΕ» που είναι ο ACER

Ήδη από τις 10 Ιανουαρίου ξεκίνησαν οι αλλαγές από την πλευρά του Ευρωπαϊκού Ρυθμιστή Ενέργειας (ACER) στην ευρωπαϊκή αγορά ηλεκτρισμού με στόχο τη συγκράτηση των αυξήσεων των τιμών σε περιόδους έντονης μεταβλητότητας.

Όπως μας λέει έμπειρος Έλληνας τεχνοκράτης των Βρυξελλών

οι νέες μεθοδολογίες ξαναγράφουν τα όρια τιμών για να εξασφαλιστεί η επάρκεια εφοδιασμού αυτό το χειμώνα με βάση τα συμφωνηθέντα σε επίπεδο Κομισιόν και κρατών-μελών. Στόχος είναι μια πιο σταδιακή αύξηση στην προημερήσια και ενδοημερήσια αγορά σε σύγκριση με ότι ίσχυε πριν.

Βεβαίως το κατώτατο και ανώτερο όριο στη φυσική αγορά παραμένουν -500ευρώ/MWh και 4.000 ευρώ/MWh αντίστοιχα. Αλλάζει όμως ο ορισμός της αιχμής της τιμής από τουλάχιστον 60% στις συζευγμένες ζώνες σε τουλάχιστον 70% σε συζευγμένες ζώνες εξαιρουμένων των εικονικών ζωνών.

Όσον αφορά τις συνθήκες ενεργοποίησης, πλέον χρειάζονται δύο χρονολογικές αιχμές μέσα σε τουλάχιστον δύο ημέρες, ενώ πριν χρειαζόταν μια αιχμή σε τουλάχιστον μια χρονική περίοδο εντός μιας ζώνης προσφορών. Παράλληλα μειώνεται η μεταβατική περίοδος από τις 5 εβδομάδες σε 28 ημέρες.

Τα βήματα ανόδου της τιμής επανατοποθετούνται από 1.000 σε 500 ευρώ/MWh, ενώ ισχύουν πλέον και βήματα -100ευρώ/MWh για την εφαρμογή στην κατώτατη τιμή.

Την ίδια στιγμή κορυφαίοι κύκλοι του ACER λένε ότι «οι νέες μεθοδολογίες θα οδηγήσουν σε μικρότερες και λιγότερες αναπροσαρμογές της τιμής με αποτέλεσμα περισσότερο χρόνο αντίδρασης προς τους συμμετέχοντες και δυνατότητα εισόδου νέας παραγωγής και διαχείρισης ζήτησης στο σύστημα».

Το συνδυαστικό αποτέλεσμα των αλλαγών θα είναι πιο σταδιακή προσαρμογή των τιμών βραχυπρόθεσμα.

Tι λένε στις Βρυξέλλες για τις αλλαγές που έρχονται

Το μοντέλο της αγοράς ηλεκτρισμού σχεδιάστηκε σε διαφορετική εποχή και κατέρρευσε στην πίεση του 2022, λένε στις Βρυξέλλες και προαναγγέλουν κοσμογονικές αλλαγές στην ενεργειακή λειτουργία της ΕΕ.

«Χρειάζεται πλήρης αναμόρφωση ώστε να διευκολύνει την ανάπτυξη των ΑΠΕ» συμφωνεί και η υπουργός ενέργειας της Ισπανίας, Τερέσα Ριμπέρα, γράφοντας στο Euractiv.

Το Φεβρουάριο του 2022, ξέσπασε άνευ προηγουμένου ενεργειακή κρίση με τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία που φανέρωσε τη σημασία της επιτάχυνσης της ενεργειακής μετάβασης και της στροφής προς την απανθρακοποίηση της οικονομίας και της στρατηγικής και ενεργειακής αυτονομίας της Ευρώπης.

Ανώτατοι κοινοτικοί αξιωματούχοι στις Βρυξέλλες τονίζουν ότι «η ενεργειακή μετάβαση απαιτεί να ασχοληθούμε με την κοινωνικά και περιβαλλοντικά οργανωμένη ανάπτυξη των ΑΠΕ. Πρέπει να πετύχουμε ένα υπεύθυνο και ασφαλές ενεργειακό μοντέλο με πιο σταθερό και ανταγωνιστικό κόστος ηλεκτροπαραγωγής» λένε.

Ουσιαστικά εισηγούνται ένα περιβάλλον που να διευκολύνει την αποθήκευση και τη διαθεσιμότητα των τεχνολογιών για να παρέχουν αξιοπιστία στο ηλεκτρικό σύστημα. Στις περισσότερες περιπτώσεις, οι κοινοτικοί απαιτούν σημαντικές αρχικές επενδύσεις, αλλά έχουν ουσιαστικά μηδενικά λειτουργικά κόστη, κι όμως οι καταναλωτές δεν ωφελούνται από το υφιστάμενο μοντέλο που σχεδιάστηκε σε διαφορετική εποχή και με βάση συστήματα παραγωγής που απέχουν πολύ από το μοντέλο στο οποίο έχει δεσμευτεί η Ευρώπη σήμερα.

«Είναι καιρός να εξελιχθεί ο σχεδιασμός της αγοράς και να στείλει τα κατάλληλα σήματα. Στην ενεργειακή μετάβαση πρέπει να συνδυάσουμε ανταγωνιστικές τιμές για τις ΑΠΕ που να οφελούν την κοινωνία και την οικονομία με τη βεβαιότητα για τους επενδυτές για νέα παραγωγή, αποθήκευση και διαχείριση ώστε να συνεχίσουμε τη μετάβαση» μας λέει και ο Έλληνας κοινοτικός τεχνοκράτης που γνωρίζει από ενεργειακά.

Η αγορά ηλεκτρισμού σήμερα βασίζεται σε μια βασική προϋπόθεση: Την αποζημίωση της κάθε παραγόμενης μεγαβατώρας, δηλαδή τη χρηματοδότηση του μεταβλητού κόστους, της πιο ακριβής τεχνολογίας ανά πάσα στιγμή.

Το μοντέλο αυτό επέτρεψε για πολλά χρόνια να προωθούνται οι πιο αποδοτικές τεχνολογίες και να αναπτύσσονται οι πιο προηγμένες τεχνολογίες, καθώς ήταν βέβαιο ότι θα λάμβαναν επαρκές εισόδημα κατά τη διάρκεια ζωής τους ώστε να καλύψουν την αρχική επένδυση, εφόσον άλλες πιο ακριβές τεχνολογίες συνέχιζαν να αποτελούν σημαντικό κλάσμα του μείγματος.

Όμως, η ανάπτυξη των ΑΠΕ δεν μεταφράστηκε απαραίτητα σε εξοικονόμηση για τους λογαριασμούς των καταναλωτών, δημιουργώντας μια αποσύνδεση ανάμεσα στο μήνυμα των κυβερνήσεων και των διεθνών οργανισμών με την αντίληψη που έχει η κοινωνία, η βιομηχανία και οι οικονομικοί φορείς για τη σημασία και τα πλεονεκτήματα του μοντέλου.

«Στο ενεργειακό σύστημα που σχεδιάζουμε και προτείνουμε, προβλέπεται ότι οι τεχνολογίες με σχεδόν μηδενικό μεταβλητό κόστος θα οδηγούν τις πιο ακριβές τεχνολογίες εκτός συστήματος. Αυτό εξηγεί γιατί στο συγκεκριμένο σενάριο χρειαζόμαστε ένα άλλο μοντέλο αποζημίωσης.

Τους τελευταίους 18 μήνες παρατηρήσαμε πως κάθε γεγονός που επηρεάζει το μεταβλητό κόστος της τελευταίας τεχνολογίας που καλύπτει τη ζήτηση όπως το αέριο έχει μεγάλη επίδραση στις τιμές ηλεκτρισμού και στο σύνολο της οικονομίας, άρα αυτό πρέπει να αλλάξει» λένε στις Βρυξέλλες.

Αυτό σημαίνει όμως ότι το νέο αυτό υπόδειγμα λειτουργίας της αγοράς, δεν στηρίζεται στα μεταβλητά κόστη, αλλά αναγνωρίζει το κόστος επένδυσης και τη διαθεσιμότητα των τεχνολογιών που μπορούν να ανταποκριθούν επαρκώς όταν χρειάζεται.

Την κρίση πλήρωσαν οι καταναλωτές – Πώς θα βγουν από το αδιέξοδο τα νοικοκυριά

Η τωρινή κρίση πάντως έδειξε πόσο ευάλωτος είναι ο σχεδιασμός της αγοράς ηλεκτρισμού σε καταστάσεις πίεσης, καθώς και τις τρομερές συνέπειες για τους εγχώριους καταναλωτές και τον κίνδυνο καταστροφής της ζήτησης λόγω αύξησης της ενεργειακής φτώχειας.

Είναι μια αύξηση εις βάρος των καταναλωτών στο σύνολό τους, της ανταγωνιστικότητας της οικονομίας και της ευημερίας στις κοινωνίες μας. Επίσης, γίνεται εις βάρος των φορολογουμένων και του δημοσίου χρέους όταν επιδοτήσεις αφαιρούνται από τους δημόσιους προϋπολογισμούς. Για να λυθεί το θέμα, πρέπει να υιοθετήσουμε καινοτόμα μέτρα και προσωρινά φορολογικά μέτρα μας λένε δύο καθηγητές, ένας του ΕΚΠΑ και ένας του ΟΠΑ στην Αθήνα.

Φέρνουν μάλιστα ως παράδειγμα την λεγόμενη «ιβηρική λύση» που εφαρμόστηκε στην Ισπανία και την Πορτογαλία και μείωσε την επίδραση των υψηλών τιμών αερίου στην αγορά ηλεκτρισμού. Πράγματι, οι Ισπανοί καταναλωτές εξοικονόμησαν μέχρι σήμερα πάνω από 4 δισ. ευρώ από τεχνητά υπερβάλλοντα κόστη.

«Όμως, τα προσωρινά αυτά μέτρα δεν επιλύουν τα υποκείμενα προβλήματα της αγοράς ηλεκτρισμού, ώστε να στέλνει τα σήματα που χρειάζονται για την ανάπτυξη του ενεργειακού μοντέλου που ως ευρωπαϊκή κοινωνία πρέπει να στηρίξουμε» λένε οι καθηγητές και προτείνουν «να προχωρήσει άμεσα μια αναμόρφωση του ρυθμιστικού πλαισίου με διπλό σκοπό: Πρώτον, να διευκολυνθεί η ανάπτυξη των ΑΠΕ, της αποθήκευσης και των εφεδρειών.

Και δεύτερον, να διασφαλιστεί η δίκαιη και αποδοτική λειτουργία της διανομής εισοδήματος μεταξύ των ενεργειακών καταναλωτών και των παραγωγών σε καταστάσεις κρίσης και μεταβλητότητας στις αγορές πρώτων υλών».

Συνεπώς προτείνουν να διαμορφωθεί βραχυπρόθεσμη αγορά ενέργειας που αντανακλά το κόστος παραγωγής και ενθαρρύνει την ενεργειακή αποδοτικότητα.

Τέλος εισηγούνται να δοθούν κίνητρα για τη διαθεσιμότητα και για την υπογραφή μακροπρόθεσμων συμβολαίων που παρέχουν σταθερότητα στην τιμή που πληρώνουν οι καταναλωτές και προβλεψιμότητα εσόδων για να στηρίξουν τις επενδύσεις στις ΑΠΕ, την αποθήκευση και την εφεδρεία.

«Ο ρόλος της ρύθμισης είναι κλειδί για το νέο αυτό πλαίσιο» καταλήγουν.

Οι άλλες χώρες της Ε,Ε και η ισπανική πρόταση

Αλλά και πολλές ευρωπαϊκές χώρες είναι κοινωνοί αυτών των εξελίξεων: η Ισπανία κατέθεσε πλαίσιο προτάσεων με μακροπρόθεσμο ορίζοντα στην Κομισιόν σχετικά με την νέα αρχιτεκτονική της αγοράς. Συγκεκριμένα, η ισπανική πρόταση είναι να προωθηθούν τα συμβόλαια CfD παρά τα διμερή συμβόλαια (ΡΡΑ) προκειμένου οι πυρηνικές μονάδες, τα υδροηλεκτρικά και οι ΑΠΕ να ενταχθούν σε δύο διαφορετικές αγορές, μια οριακή φυσική αγορά όπως η σημερινή και μια μακροπρόθεσμη.

Όπως δήλωσε η υπουργός Ενέργειας της Ισπανίας κα Τερέσα Ριμπέρα, “διαθέτουμε αρκετή εμπειρία στο τι λειτουργεί και τους περιορισμούς του υφιστάμενου μοντέλου, το οποίο δεν είναι σχεδιασμένο για ακραίες συνθήκες”.Η ίδια πρόσθεσε ότι η ισπανική πρόταση δεν θα έχει άμεση επίδραση στις τιμές, αλλά σταδιακά θα βελτιώσει τις συνθήκες στην αγορά περιορίζοντας τη μεταβλητότητα των τιμών και βελτιώνοντας την επάρκεια μέσω προθεσμιακών συμβολαίων.

Η ισπανική πρόταση περιλαμβάνει τη δημιουργία μιας αγοράς ισχύος που θα εξασφαλίζει μακροπρόθεσμα τον εφοδιασμό μέσω κινήτρων για επενδύσεις στην αποθήκευση και τις ΑΠΕ στα πλαίσια της νέας αρχιτεκτονικής.

Τέλος, να θυμίσουμε πως και η πρωτοβουλία της ΡΑΕ είχε προαναγγελθεί: ο Πρόεδρος της Αρχής, Θανάσης Δαγούμας, μιλώντας στο συνέδριο Renewable & Storage Forum τον Οκτώβριο του 2022, είχε πεί πως «η λογική της ΡΑΕ είναι να επιτελέσει ενεργό ρόλο στις υπό εξέλιξη διεργασίες και διαβουλεύσεις στην αγορά ενέργειας».