Σε διπλωματικό κυνηγητό έχουν επιδοθεί τις τελευταίες μέρες Ρωσία και Δύση, καθώς προσπαθούν να βρουν λύση σε ένα σύνθετο «παζλ»: πώς θα καταφέρουν να περάσουν τα πολύτιμα για όλο τον κόσμο σιτηρά της Ουκρανίας από τη Μαύρη Θάλασσα προς τις διεθνείς αγορές.
Πώς έχει η κατάσταση αυτή τη στιγμή
Τα δεδομένα έχουν ως εξής: η Ουκρανία έχει αυτή τη στιγμή 20 εκατομμύρια τόνους σιτηρών στις αποθήκες της, οι οποίοι πρέπει να εξαχθούν άμεσα για να μην ξεφύγουν ακόμα περισσότερο οι τιμές των τροφίμων.
Την ίδια ώρα, η εμπόλεμη χώρα πρέπει να διασφαλίσει και την επόμενη σοδειά της, καθώς με γεμάτες τις αποθήκες δεν υπάρχει χώρος για να φυλαχτούν τα σιτηρά.
Όμως, η Ρωσία έχει προχωρήσει σε ναυτικό αποκλεισμό της Οδησσού, ενώ ουκρανικές νάρκες έχουν τοποθετηθεί γύρω από το λιμάνι της πόλης.
Τα ανταλλάγματα που ζητάει η Ρωσία και το «φλερτ» με Τουρκία
Η Μόσχα έχει ζητήσει να αρθούν οι κυρώσεις για τις μεταφορές μέσω θάλασσας και στα προϊόντα λιπάσματός της, για να άρει τον ναυτικό αποκλεισμό.
Στο πλαίσιο αυτό, ο Ρώσος υπουργός Εξωτερικών Σεργκέι Λαβρόφ θα συναντηθεί στις 8 Ιουνίου με τον Τούρκο πρόεδρο, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν. Η Άγκυρα έχει προσφέρει χείρα βοηθείας για την αποναρκοθέτηση της Οδησσού και για τη συνοδεία των πλοίων που μεταφέρουν σιτηρά από τον Βόσπορο. Ερντογάν και Πούτιν έχουν συνομιλήσει για το σχέδιο αυτό διάνοιξης ενός ναυτικού διαδρόμου, με τον Ρώσο ηγέτη να έχει δηλώσει πρόθυμος να συνεργαστεί.
Iταλία και Βρετανία έχουν επίσης δηλώσει πρόθυμες να βοηθήσουν με την αποναρκοθέτηση, μια διαδικασία που χρειάζεται περίπου δύο εβδομάδες, αλλά η Ρωσία ενδέχεται να προτιμήσει την Τουρκία.
Μάριο Ντράγκι: Ο άνθρωπος της Ευρώπης για την «απελευθέρωση» των ουκρανικών σιτηρών
Στη Γηραιά Ήπειρό, τις πρωτοβουλίες για το σημαντικό αυτό θέμα έχει αναλάβει ο Ιταλός πρωθυπουργός Μάριο Ντράγκι, ο οποίος ήρθε σε επαφή πριν δύο εβδομάδες με τον Τζο Μπάιντεν και πριν μια εβδομάδα με τον Βολοντίμιρ Ζελένσκι. Στη συνέχεια, επικοινώνησε με τον Βλαντίμιρ Πούτιν και έπειτα ξανά με τον πρόεδρο της Ουκρανίας.
Το Κίεβο έχει δηλώσει ότι μπορεί να αποναρκοθετήσει την Οδησσό, υπό την προϋπόθεση ότι το ρωσικό ναυτικό δεν θα εκμεταλλευτεί την ευκαιρία αυτή για να μετακινήσει τα πλοία του πιο κοντά στο λιμάνι της πόλης. Ο Ουκρανός ΥΠΕΞ, Ντμίτρο Κουλέμπα, δήλωσε ότι δεν αρκούν μονομερείς εγγυήσεις από το Κρεμλίνο, αλλά και να μπουν εγγυήτριες τρίτες χώρες στη συμφωνία.
Σύμφωνα με τον Ντράγκι, ο Ρώσος πρόεδρος δήλωσε ότι θα άνοιγε την πρόσβαση στην Οδησσό, εφόσον γίνοταν αξιόπιστοι έλεγχοι στα φορτία των πλοίων για να διαπιστωθεί αν μεταφέρουν μόνο σιτηρά και όχι όπλα για την Ουκρανία. Υπάρχουν, επίσης, ζητήματα για το ποιες χώρες μπορούν να στείλουν πλοία για να συνοδεύσουν το κομβόι των σιτηρών και τι θα γίνει εάν τα πλοία απειληθούν από τη Ρωσία.
Για το θέμα αυτό, η Ευρωπαϊκή Ένωση δέχεται έντονες πιέσεις από την Αφρική να άρει τις κυρώσεις για τα ρωσικά λιπάσματα, κάτι που – σύμφωνα με τον Ιταλό πρωθυπουργό – πρέπει να εξετάσουν σοβαρά οι Βρυξέλλες.
Ο ευέλικτος ρόλος των ΗΠΑ
Στο παιχνίδι μπαίνουν και οι ΗΠΑ, οι οποίες είναι και αυτές διατεθειμένες να δείξουν ευελιξία. Η Λίντα Τόμας – Γκρίνφιλντ, πρέσβης των ΗΠΑ στον ΟΗΕ, δήλωσε ότι η Ουάσινγκτον μπορούν να δώσουν διευκολύνσεις σε ναυτιλιακές και ασφαλιστικές εταιρείες για να διευκολύνουν τις εξαγωγές ρωσικών σιτηρών και λιπασμάτων.
Σημειώνεται ότι σε αντίθεση με την Ε.Ε. και τη Βρετανία, οι ΗΠΑ δεν έχουν επιβάλει κυρώσεις στα προαναφερθέντα ρωσικά αγαθά, ούτε έχουν απαγορεύσει την ασφάλιση πλοίων που μεταφέρουν ρωσικό πετρέλαιο (κάτι που έχουν κάνει Βρυξέλλες και Λονδίνο).
Σίγουρα, μπορεί να υπάρξει μια εξαίρεση στις ασφάλειες για τα σιτηρά, αλλά είναι ένας παράγοντας που θα περιπλέξει τα πράγματα και δείχνει τη διαφορετική στάση που κρατούν οι τρεις αυτές μεγάλες δυνάμεις.
Η πιθανή εμπλοκή ΟΗΕ και ποιοι διαφωνούν με αυτήν
Μια από τις πιθανές λύσεις είναι το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ να εξασφαλίσει μια απόφαση για τον ανθρωπιστικό διάδρομο μέσω της Μαύρης Θάλασσας, μια κίνηση που υποστηρίζει και ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν. Δυτικός αξιωματούχος εκτίμησε ότι η Ρωσία δεν θα ασκούσε βέτο σε μια λύση «για να έχει φαγητό ο κόσμος».
Από την άλλη, ο Μάριο Ντράγκι είναι ανοιχτός σε μια εμπλοκή του ΟΗΕ, αλλά φοβάται ότι θα καθυστερήσει η όλη διαδικασία. Παράλληλα, η Βρετανία, η Πολωνία και οι χώρες της Βαλτικής θεωρούν ότι ο Πούτιν δεν θα συμφωνήσει σε κάτι τέτοιο.
Η Βρετανία έχει υποστηρίξει την πρόταση της Λιθουανίας για έναν ανθρωπιστικό διάδρομο, χωρίς όμως τη συνεργασία της Ρωσίας. Αντίθετα, προτείνεται μια συμμαχία δυνάμεων εκτός ΝΑΤΟ που θα συνοδεύουν τα πλοία.
Η αμερικανική πλευρά δεν εμφανίζεται ιδιαίτερα θερμή σε αυτή την ιδέα, καθώς θεωρεί ότι χρειάζεται «σημαντική στρατιωτική δύναμη» για να ανοίξει ένας ανθρωπιστικός διάδρομος.
Ακριβές οι εναλλακτικές στις θαλάσσιες μεταφορές
Αν καμία από τις παραπάνω προτάσεις δεν αποδώσει, τότε η μόνη εναλλακτική είναι να εντατικοποιηθούν οι ήδη υπάρχουσες και πολύ πιο ακριβές μεταφορές των σιτηρών οδικώς μέσω της Πολωνίας στα λιμάνια της Βαλτικής ή μέσω του ποταμού Δνείπερου στα λιμάνια της Ρουμανίας και έπειτα με τρένο προς την Πολωνία.
Το σχέδιο αυτό, βέβαια, είναι προβληματικό: στα σύνορα Ρουμανίας – Ουκρανίας η «ουρά» από τα φορτηγά που περιμένουν να ελεγχθούν φτάνει τα 20 χιλιόμετρα. Την ίδια ώρα, «ουρά» από 100 φορτηγίδες που περιμένουν να βγουν στη Μαύρη Θάλασσα έχει σχηματιστεί και στον Δνείπερο. Συνήθως, περνάνε μόνο επτά πλοία την ημέρα.
Η μεταφορά σιτηρών με τρένο μέσω της Λευκορωσίας έχει αποκλειστεί λόγω της αξίωσης του Μινσκ να αρθούν κυρώσεις εις βάρος του.
Και ενώ όλες αυτές οι διαβουλεύσεις βρίσκονται σε εξέλιξη, οι τιμές των τροφίμων έχουν εκτιναχθεί στη Δύση και ο κίνδυνος πείνας – και κατά συνέπεια κοινωνικοπολιτικής αναταραχής – αυξάνεται στις φτωχές χώρες. «Έχουμε δύο εβδομάδες για να λύσουμε αυτό το πρόβλημα, αλλιώς θα αντιμετωπίσουμε κάτι πολύ σοβαρό», σχολίασε πρόσφατα Ιταλός αξιωματούχος.
