Οι 10 κρίσιμες μακροοικονομικές τάσεις του 2023 – «Ξυστά» θα περάσει η βαριά ύφεση, λένε οι αναλυτές – Επιτόκια, χρέος και γεωπολιτικά στο επίκεντρο – Ευκαιρίες στις αναδυόμενες αγορές!

Το 2023 είναι το έτος που θα βάλει κι επίσημα «ταφόπλακα» στην κανονικότητα, όπως την γνωρίζαμε μέχρι και τις απαρχές του 21ου αιώνα.

Στην πραγματικότητα η βίαιη μετάλλαξη του δυτικού τρόπου ζωής (από το τι καταναλώνουμε μέχρι το πώς συμπεριφερόμαστε και γενικότερα το πώς «λειτουργούν τα πράγματα») πυροδοτήθηκε εν μέσω πανδημίας.

Ωστόσο τη νέα χρονιά θα εκδηλωθεί αυτό που το Atlantic Council ονομάζει «πολυκρίση», δηλαδή μια «τέλεια καταιγίδα» όλων των υπο-κρίσεων που… υποβόσκουν (ή έχουν ήδη εκδηλωθεί) τα τελευταία χρόνια.

Θα είναι πράγματι μια δύσκολη χρονιά για την παγκόσμια κοινότητα, προειδοποιεί το αμερικανικό think tank.

Πιο συγκεκριμένα, η πολυκρίση είναι ο όρος που χρησιμοποιείται για να περιγράψει τη φύση μιας κρίσης που είναι ενσωματωμένη σε άλλες.

Αν και οι πολυκρίσεις υπήρχαν στο παρελθόν, ο πόλεμος της Ουκρανίας έχει αναδείξει το σημερινό σύνολο αλληλεξαρτώμενων κρίσεων που αντιμετωπίζει ο κόσμος.

Για παράδειγμα, η επισιτιστική κρίση επιδεινώθηκε από την αδυναμία της Ουκρανίας να εξάγει τα δημητριακά της μέχρι πρόσφατα.

Η ενεργειακή κρίση έχει τις ρίζες της στις προσπάθειες της Δύσης να αρνηθούν τα ενεργειακά κέρδη στη ρωσική πολεμική μηχανή και στα αντίποινα του Πούτιν για τον περιορισμό των προμηθειών φυσικού αερίου στην Ευρώπη.

Όπως και με το χρέος, ο πληθωρισμός έχει επίσης τις ρίζες του στις αυξανόμενες τιμές των εμπορευμάτων λόγω του πολέμου στην Ουκρανία, καθώς και του ισχυρού δολαρίου και των δημοσιονομικών δαπανών από τα κράτη για την καταπολέμηση της οικονομικής ύφεσης που επιβαρύνεται από την πανδημία.

Το γεγονός ότι οι περισσότεροι από τους κινδύνους είναι αλληλένδετοι σημαίνει ότι η μείωση του κινδύνου οποιουδήποτε μεμονωμένου θα εξαρτηθεί από πολλούς άλλους κινδύνους που μειώνονται ταυτόχρονα.

“Φούσκα των Πάντων” είχαμε ονομάσει από μεριάς μας τον κυκλώνα που θα χτυπούσε τις ακτές μας, και που ακόμη και τώρα, παρά τις ραγδαίες αυξήσεις και τα επιδόματα, βρισκόμαστε μόλις στο «μάτι» του, στην πλασματική στιγμή ηρεμίας ενώ γύρω σαρώνεται ο τόπος.

Από την άλλη η Goldman Sachs έχει ετοιμάσει τον δικό της καζαμία για το νέο έτος και –μαντέψτε– ούτε αυτός είναι καλός. Βέβαια, πάντα υπάρχουν (επενδυτικές) ευκαιρίες, ειδικά σε μια κρίση. Παρότι αυξημένες πλέον, οι πιθανότητες για βαριά ύφεση στις ΗΠΑ δεν αποτελούν το επικρατέστερο σενάριο, τονίζει ο αμερικανικός επενδυτικός οίκος.

Βέβαια, αυτό είναι σα να λέμε «το όχημα οδεύει προς σύγκρουση αλλά μην ανησυχείτε, είναι πιθανότερο να επιζήσετε από το ατύχημα παρά να πεθάνετε».

Όπως και να έχει, παρατίθενται οι δέκα υποθέσεις των κορυφαίων αναλυτών για το νέο έτος…

Η παγκόσμια ανάπτυξη επιβραδύνθηκε το 2022 λόγω της φθίνουσας οικονομικής δραστηριότητας, της δημοσιονομικής και νομισματικής σύσφιγξης, των περιορισμών λόγω Covid, της ύφεσης στην αγορά ακινήτων στην Κίνα αλλά και του πολέμου Ρωσίας-Ουκρανίας, αναφέρουν οι αναλυτές: «Σε αυτό το πλαίσιο, αναμένουμε παγκόσμια ανάπτυξη μόλις 1,8% το 2023, καθώς η ανθεκτικότητα των ΗΠΑ αντισταθμίζεται με την ευρωπαϊκή ύφεση και το ανώμαλο άνοιγμα της οικονομίας στην Κίνα».

1) “Ξυστά” περνά η βαθιά ύφεση: Το βασικό σενάριο για τις ΗΠΑ είναι η ήπια προσγείωση… και η αργή αλλά σταδιακή πτώση του πληθωρισμού, με αποφυγή της ύφεσης. Μετά από νομισματική σύσφιγξη στις οικονομικές συνθήκες των ΗΠΑ κατά 400 μονάδες βάσης, οι οικονομίες των ΗΠΑ και της Ευρώπης έχουν δείξει μεγαλύτερη ανθεκτικότητα από ό,τι ήταν γενικά αναμενόμενο. Ο μεγαλύτερος κίνδυνος είναι αυστηροποίηση της νομισματικής πολιτικής και ο επίμονος πληθωρισμός.

2) Αξία έναντι κυκλικών μετοχών: Βελτίωση των αποτιμήσεων, αλλά ο «πάτος» είναι ξεκάθαρος. Η άνοδος των μετοχών περιορίζεται από τα υψηλά επιτόκια, η πτώση περιορίζεται από τη συνεχιζόμενη ανθεκτικότητα.

3) Η Goldman Sachs, αν και πιστεύει ότι η οικονομία των ΗΠΑ θα αποφύγει την ύφεση, οι κίνδυνοι είναι σαφώς πολύ υψηλότεροι από το κανονικό. Η εκτίμηση για πιθανότητα ύφεσης περίπου 35% τους επόμενους 12 μήνες είναι πολύ πάνω από τον άνευ όρων μέσο όρο.

4) Προς την «εξομάλυνση»: Μετά από μια σειρά από έκτακτες αυξήσεις επιτοκίων, οι περισσότερες από τις μεγάλες κεντρικές τράπεζες επιθυμούν να στραφούν σε πιο σταδιακό ρυθμό αυξήσεων.

5) Δολάριο: «Βλέπουμε ακόμα κάποιο περιθώριο επέκτασης της ισχύος του δολάριο». Η ανοδική κίνηση, όμως, είναι πιθανό να έχει περισσότερο ρίσκο – αν και οι συνθήκες για μια βιώσιμη αντιστροφή δεν έχουν ακόμη διαμορφωθεί.

6) Δύσκολο να προχωρήσουμε πέρα από τους ενεργειακούς περιορισμούς. Η Κίνα μπορεί να επαναφέρει τους περιορισμούς στα εμπορεύματα, κάτι το οποίο θα περιπλέξει το μακροοικονομικό τοπίο για τις ανεπτυγμένες αγορές.

7) Δυνατή η αγορά της Κίνας με διαρθρωτικές όμως ανησυχίες. Οι αγορές μετοχών και ομολόγων της χώρας αντιμετωπίζουν σκληρότερο παγκόσμιο ανταγωνισμό.

8) Περιορισμένη ανοδική πορεία των αναδυόμενων αγορών: χρειάζεται «ξεκαθάρισμα» για τους επενδυτές. Το Μεξικό και η Ινδία αποτελούν επίσης ενδιαφέρουσες ευκαιρίες σε όσους κυνηγούν αποδόσεις, αλλά και για διαρθρωτικούς λόγους.

9) Μικρότερος κίνδυνος πολιτικής, μεγαλύτερη πιθανότητας ανάπτυξης: οι κίνδυνοι ύφεσης συν την ανακούφιση από τον πληθωρισμό ευνοούν τα ομόλογα και τα μετρητά προς το παρόν. Τα αμερικανικά ομόλογα είναι πιο ελκυστικά από τις μετοχές λόγω των καλύτερων αποτιμήσεων και της υπεραπόδοσης σε ένα σενάριο ύφεσης. Τα ευρωπαϊκά εταιρικά ομόλογα επενδυτικής βαθμίδας και τα ενυπόθηκα δάνεια φαίνονται ελκυστικά.

10) Η επιστροφή της (πραγματικής) απόδοσης: Ανώτατο όριο χωρίς μεγάλo discount ή μεγάλο κενό παραγωγής. Οι bearish εκτιμήσεις για οικονομία και αγορές μπορεί να μην επιβεβαιωθούν, όμως το περιθώριο ανόδου περιορίζεται.

…και οι 10 κίνδυνοι

1) Πολυκρίση από τον πόλεμο της Ουκρανίας: Η πολυκρίση που προέρχεται από τον πόλεμο –ενεργειακή και επισιτιστική ανασφάλεια, πληθωρισμός, οικονομική επιβράδυνση– μπορεί να δημιουργεί «κόπωση στη Δύση» και να θέσει εν αμφιβόλω τη στήριξη στην Ουκρανία.Ο πόλεμος δημιουργεί πολλαπλούς αλληλένδετους κινδύνους, π.χ. μια συνεχιζόμενη, αδιέξοδη σύγκρουση κλιμάκωση εάν οι ΗΠΑ/ΝΑΤΟ στείλουν επιπλέον όπλα στο Κίεβο ως απάντηση στους βομβαρδισμούς του Πούτιν, χρήση πυρηνικών όπλων εάν το Κίεβο προσπαθήσει να καταλάβει την Κριμαία κ.ά.

2) Αυξανόμενη επισιτιστική ανασφάλεια: Το Παγκόσμιο Επισιτιστικό Πρόγραμμα (WFP) έχει επισημάνει έναν «δακτύλιο φωτιάς» πείνας και υποσιτισμού που θα απειλήσει όλη την υδρόγειο: από την Κεντρική Αμερική και την Αϊτή, τη Βόρεια Αφρική, το Σαχέλ, την Γκάνα, τη Κεντροαφρικανική Δημοκρατία, μέχρι το Κέρας της Αφρικής, τη Συρία και την Υεμένη, το Πακιστάν και το Αφγανιστάν. Ο αριθμός των ανθρώπων που αντιμετωπίζουν οξεία επισιτιστική ανασφάλεια έχει εκτοξευθεί από 135 εκατομμύρια σε 345 εκατομμύρια από το 2019. Ακόμα κι αν ο πόλεμος στην Ουκρανία επιλυθεί ειρηνικά και οι μελλοντικές αποστολές σιτηρών από την Ουκρανία δεν κινδυνεύουν, οι ελλείψεις τροφίμων θα εξακολουθήσουν να υπάρχουν. Εκτός από τις συγκρούσεις, η κλιματική αλλαγή –η οποία προκαλεί σοβαρές ξηρασίες– είναι βασικός μοχλός της επισιτιστικής ανασφάλειας και είναι απίθανο να μετριαστεί αποτελεσματικά το 2023. Οι διαταραχές στις εφοδιαστικές αλυσίδες έχουν αυξήσει το κόστος για τη διατροφή των ζώων. Το κόστος για ανθρωπιστική βοήθεια αυξάνεται λόγω του πληθωρισμού: Το επιπλέον ποσό που δαπανώνται στην κτηνοτροφία για λειτουργικά έξοδα θα είχε προηγουμένως ταΐσει 4 εκατομμύρια ανθρώπους για έναν μήνα.

3) Αναταραχή και αντιπαράθεση με το Ιράν: Όπως και με τον πόλεμο της Ουκρανίας, η άνευ προηγουμένου λαϊκή εξέγερση θα μπορούσε να μετατρέψει το Ιράν σε πολυκρίση. Η συμφωνία ΗΠΑ – Ιράν για τα πυρηνικά είναι πλέον αδρανής, αν όχι νεκρή. Το Ιράν επιταχύνει την παραγωγή ουρανίου υψηλής ποιότητας (HEU, έχει το 60% του 90% που απαιτείται για μια βόμβα) και απέχει μόλις εβδομάδες από το να έχει αρκετό για να παραγάγει μια βόμβα σε δύο χρόνια ή λιγότερο. Η παροχή drones και πυραύλων από το Ιράν στη Ρωσία προσθέτει μια νέα διάσταση στον πόλεμο. Η θεοκρατία και η καταστολή της πρωτοφανούς λαϊκής εξέγερσης προσθέτει αβεβαιότητα. Μια νέα ακροδεξιά κυβέρνηση στο Ισραήλ και μια ρεπουμπλικανική Βουλή των Αντιπροσώπων στις Ηνωμένες Πολιτείες θα εντείνουν τις πιέσεις στην Τεχεράνη. Σε απάντηση, το Ιράν θα μπορούσε να χτυπήσει πετρελαϊκές εγκαταστάσεις της Σαουδικής Αραβίας ή πετρελαιοφόρα στον Κόλπο του Ορμούζ, διακόπτοντας την κυκλοφορία πετρελαίου.

4) Επιδείνωση των κρίσεων χρέους στον αναπτυσσόμενο κόσμο: Το Αναπτυξιακό Πρόγραμμα του ΟΗΕ (UNDP) έχει προειδοποιήσει ότι 54 χώρες χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος έχουν «σοβαρά προβλήματα χρέους». Αυτές οι χώρες αντιπροσωπεύουν το 18% του παγκόσμιου πληθυσμού, περισσότερο από το 50% των ανθρώπων που ζουν σε συνθήκες ακραίας φτώχειας και 28 από τις 50 πιο ευάλωτες χώρες του κόσμου. Ιστορικά, η ελάφρυνση του χρέους έρχεται «πολύ αργά». Τα προβλήματα φερεγγυότητας αρχικά συχνά συγχέονται με προβλήματα ρευστότητας, οδηγώντας σε παρατεταμένες κρίσεις χρέους με σοβαρές οικονομικές συνέπειες. Οι χώρες χαμηλού εισοδήματος, όπως η Σομαλία και η Ζιμπάμπουε, βρίσκονται στην κορυφή της λίστας των οικονομικά αναξιοπαθούντων χωρών του UNDP, αλλά η Oxford Economics εκτιμά ότι πολλές αναδυόμενες αγορές θα ξεπεράσουν την καταιγίδα, έχοντας ήδη περικόψει τις δαπάνες στις αρχές του καθοδικού κύκλου. Οι άθλιες δημοσιονομικές συνθήκες των περισσότερων αναπτυσσόμενων κρατών αποτελούν κακό οιωνό για την επίτευξη των στόχων βιώσιμης ανάπτυξης του ΟΗΕ έως το 2030. Αντίθετα, ο αναπτυσσόμενος κόσμος είναι πιθανό να βιώσει περισσότερη φτώχεια.

5) Παγκόσμιο χρέος: Τόσο το εταιρικό χρέος των μη χρηματοπιστωτικών εταιριών (88 τρισεκατομμύρια δολάρια, περίπου το 98% του παγκόσμιου ΑΕΠ) όσο και το συνδυασμένο δημόσιο χρέος, εταιρικό και νοικοκυριό (290 τρισεκατομμύρια δολάρια έως το τρίτο τρίμηνο του 2022), έχουν αυξηθεί κατά τα τελευταία τέσσερα έως πέντε χρόνια, σύμφωνα με το Διεθνές Ινστιτούτο Οικονομικών. Αρκετά χρόνια χαμηλών –σε ορισμένες περιπτώσεις, αρνητικών– επιτοκίων, που τροφοδοτούν το εύκολο χρήμα, βοηθούν στην εξήγηση αυτής της κατάστασης. Αν και το σύνολο μειώθηκε ελαφρά, η πολυκρίση των αυξημένων επιτοκίων, του ισχυρού δολαρίου, της ύφεσης στην Ευρώπη, της αδύναμης κινεζικής οικονομίας και της αβεβαιότητας για την Ουκρανία είναι πιθανό να πυροδοτήσουν μια παγκόσμια οικονομική κρίση. Το μέγεθος του χρέους είναι σημαντικά μεγαλύτερο από αυτό κατά τη διάρκεια της οικονομικής κρίσης του 2007-’08 και οι δημοσιονομικές συνθήκες στις μεγάλες χώρες του ΟΟΣΑ είναι πιο προβληματικές. Ακόμα πιο ανησυχητικό είναι το φθίνον επίπεδο της διεθνούς συνεργασίας, το οποίο είναι πολύ λιγότερο ευνοϊκό από το 2008. Οι σπινθήρες που θα πυροδοτήσουν μια νέα μεγάλη χρηματοπιστωτική κρίση θα μπορούσαν να προέλθουν από αναπτυσσόμενα κράτη ή την η Ιταλία, ή από μια εταιρική κατάρρευση τύπου Lehman Brothers, ή πανικός εάν ο πόλεμος στην Ουκρανία κλιμακωθεί σε πυρηνικό επίπεδο.

6) Έλλειμμα παγκόσμιας συνεργασίας: Οι παγκόσμιοι κίνδυνοι, που κυμαίνονται από την κλιματική αλλαγή και το χρέος των λιγότερο ανεπτυγμένων χωρών (LDC) έως τα διαστημικά σκουπίδια, αυξάνονται καθώς ο αυξανόμενος ανταγωνισμός μεγάλων δυνάμεων καθιστά δυσκολότερη την επίτευξη συνεργασίας σε κοινά παγκόσμια προβλήματα.

7) Ένα κατακερματισμένο σύστημα: Η Boston Consulting Group εκτιμά ότι εάν οι μεγάλες δυνάμεις προσπαθήσουν να επιτύχουν πλήρη αυτάρκεια στους ημιαγωγούς όπως θέλει να κάνει η κυβέρνηση Μπάιντεν, η αρχική επένδυση μπορεί να φτάσει το 1 τρισεκατομμύριο δολάρια, με αποτέλεσμα τα τσιπ να φτάσουν να κοστίζουν 35% έως 65% περισσότερο. Καθώς ο τεχνολογικός πόλεμος Κίνας – ΗΠΑ θερμαίνεται, η Κίνα δεν θα έχει πρόσβαση σε πολλά ξένα προϊόντα και θα χρειαστεί να αντικαταστήσει προϊόντα που κατασκευάζονται στην Κίνα, υπονομεύοντας την τήρηση των παγκόσμιων προτύπων. Μια μελέτη του Παγκόσμιου Ινστιτούτου McKinsey διαπίστωσε σε μια εξέταση 81 τεχνολογιών υπό ανάπτυξη ότι η Κίνα μέχρι στιγμής χρησιμοποιεί παγκόσμια πρότυπα για περισσότερο από το 90% αυτών. Σε πολλές από αυτές τις περιπτώσεις, το Πεκίνο βασίζεται σε ξένες πολυεθνικές εταιρίες για το 20-40% των απαραίτητων εισροών. Επειδή οι ημιαγωγοί διαδραματίζουν αυξανόμενο ρόλο σε όλα τα καταναλωτικά αγαθά, όχι μόνο στα ηλεκτρονικά ή στον τεχνολογικό εξοπλισμό υψηλής τεχνολογίας, οι αγορές για όλα τα μεταποιητικά αγαθά είναι πιθανό να κατακερματιστούν με μεγαλύτερο κόστος (διάβασε τον πληθωρισμό) και λιγότερες επιλογές για τους καταναλωτές. Μακροπρόθεσμα, μια αποσύνδεση της παγκόσμιας οικονομίας σε δύο αυτοτελή μπλοκ, δυτικό και κινεζικό, θα προκαλούσε 5% μείωση στο παγκόσμιο ΑΕΠ, άρα χειρότερη από τη ζημιά από την οικονομική κρίση το 2007-’08, σύμφωνα με τον ΠΟΕ. Το μοντέλο του ΔΝΤ δείχνει ότι «οι προοπτικές ανάπτυξης για τις αναπτυσσόμενες οικονομίες σε αυτό το σενάριο θα σκοτείνιαζαν πάρα πολύ.

8) Επιδείνωση των Επιπτώσεων της Κλιματικής Αλλαγής: Το COP27 τελείωσε με περισσότερη απογοήτευση. Οι εκκλήσεις για σταδιακή κατάργηση των ορυκτών καυσίμων εμποδίστηκαν από τα κράτη που παράγουν πετρέλαιο.Οι περισσότεροι επιστήμονες πιστεύουν ότι ο κόσμος θα φτάσει σύντομα στο +1,5 βαθμό Κελσίου ενώ αναμένεται γρήγορα να υπάρξει αύξηση της θερμοκρασίας κατά 2,5 βαθμούς Κελσίου.

9) Αύξηση έντασης ΗΠΑ – Κίνας: Παρά τη συνάντηση κορυφής Σι – Μπάιντνε τον Νοέμβριο, με τους δύο άντρες να επιχειρούν εξομάλυνση στις σχέσεις των δύο χωρών, εξακολουθούν να υπάρχουν σοβαρές εστίες ένταση, π.χ. Ταϊβάν. Επίσης, ο τεχνολογικός πόλεμος μαίνεται… Η απάντηση του Πεκίνου μέχρι στιγμής στην απαγόρευση εξαγωγών της κυβέρνησης Μπάιντεν για τεχνητή νοημοσύνη και τσιπ υπερυπολογιστών και εξοπλισμό κατασκευής τσιπ ήταν να υποβάλει καταγγελία στον ΠΟΕ και σχεδιάζει να επενδύσει επιπλέον 143 δισεκατομμύρια δολάρια σε επιδοτήσεις στη βιομηχανία ημιαγωγών. Τα μέτρα επιδιώκουν να πνίξουν την ανάπτυξη κορυφαίας τεχνολογίας στην Κίνα. Όπως γίνεται αντιληπτό, η προσπάθεια σταθεροποίησης της σχέσης αντιμετωπίζει σοβαρά προβλήματα ταχύτητας και μπορεί να εκτροχιαστεί.

10) Μια επικίνδυνη κατάσταση στην Κορεατική Χερσόνησο: Οι συνεχείς δοκιμές βαλλιστικών πυραύλων της Πιονγκγιάνγκ (86 δοκιμές το 2022) αποτελούν εστίες ανησυχίες. Οι προετοιμασίες για μια έβδομη πυρηνική δοκιμή έχουν ξεκινήσει εδώ και μήνες, όπως έχουν προειδοποιήσει οι κυβερνήσεις των ΗΠΑ και της Νότιας Κορέας. Μια πιθανή συμφωνία βοήθειας για περιορισμό μεταξύ της Πιονγκγιάνγκ και του Πεκίνου μπορεί να εξηγήσει γιατί δεν έγινε μια τέτοια δοκιμή. Ωστόσο, εάν συμβεί μια έβδομη δοκιμή και το Πεκίνο ασκήσει βέτο στις κυρώσεις του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ για την τιμωρία της Βόρειας Κορέας, το ρήγμα στους δεσμούς ΗΠΑ – Κίνας πιθανότατα θα βαθύνει.