Η ενεργειακή κρίση ήρθε για να μείνει

Όχι, το ακριβό ρεύμα, τα υψηλά νοίκια, το φτωχό καλάθι σούπερμαρκετ και οι ακριβοί προμηθευτές (θα) είναι από εδώ και πέρα η «κανονικότητά» μας. Και κάποιοι επικίνδυνοι που έχουν το θράσος να λένε ψέματα στα μούτρα μας, ενώ γνωρίζουν τη σκληρή αλήθεια, καλά θα κάνουν όχι απλώς να το παραδεχτούν, αλλά να το επικοινωνήσουν στο λαό. Ο πληθωρισμός είναι ό,τι πιο σοβαρό σε μια κοινωνία, διότι μας επηρεάζει όλους.

Είναι αισχρή κοροϊδία για ένα κράτος την ώρα που οι αυξήσεις σε βασικά αγαθά, βιομηχανικά προϊόντα κλπ φτάνουν το 30%, να ανεβάζει τον κατώτατο μισθό κατά 2%. Είναι αισχρή κοροϊδία. Ο ονομαστικός πληθωρισμός που πλέον δε μπορούν να κρύψουν κάτω από το χαλί, όσο κι αν προσπάθησαν με λογιστικά τρικ και νέες μεθόδους μέτρησής του (όπου δεν προσμετρούν τιμές σε ενέργεια και τρόφιμα άκουσον-άκουσον), έχει ξεπεράσει το 5% παγκοσμίως. Κι από χώρα σε χώρα οι πραγματικές αυξήσεις ξεπερνούν το 30%. Αυτό ουσιαστικά σημαίνει πως εφόσον οι μισθοί παραμένουν ίδιοι (στασιμοπληθωρισμός), η αγοραστική δύναμη έχει πέσει κατά 30%. Αυτή είναι η πραγματική φτωχοποίηση.

Ο περισσότερος κόσμος αυτή τη στιγμή ζει στη ψευδαίσθηση πως η Ελλάδα και ο πλανήτης γενικότερα δε βρίσκεται σε κρίση. Διότι κρίση στο μυαλό του μέσου ανθρώπου σημαίνει συνήθως μείωση μισθού, ανεργία. Δεν υπάρχει όμως χειρότερη οικονομική κρίση από την κατάσταση στασιμοπληθωρισμού.

Δε μας αρέσει να είμαστε «Κασσάνδρες» στην Αξία, δεν έχουμε κάποιο βίτσιο. Δεν πουλάει άλλωστε. Η παραμύθα είναι αυτή που πουλάει. Και σε μια παγκόσμια οικονομία εθισμένη σε νομισματική «ηρωίνη» (βλέπε QE, PEPP), η «παραμύθα» είναι άφθονη… Έχουμε αποδείξει έμπρακτα εξάλλου πως θα κάνουμε θέμα τόσο το απαισιόδοξο, όσο και το αισιόδοξο. Όμως όσον αφορά το κρίσιμο θέμα του πληθωρισμού, έχουμε αφιερώσει αμέτρητες γραμμές εδώ και πολύ καιρό, σε μια προσπάθεια να προειδοποιοήσουμε τον κόσμο γι’ αυτό που ποτέ κανείς δε θα τους προειδοποιήσει. Διότι δε τους συμφέρει.

Υπήρξαμε το μοναδικό εγχώριο μέσο που ανέλυσε με μαθηματική ακρίβεια το πότε και γιατί έρχεται το τέρας του στασιμοπληθωρισμού, και όχι του «αποπληθωρισμού» ή του «παροδικού υπερπληθωρισμού». Και τώρα νιώθουμε το χρέος να επιστήσουμε την προσοχή των αναγνωστών μας, προκειμένου να προετοιμαστούν κατάλληλα. Ο στασιμοπληθωρισμός ΔΕΝ είναι ενδημικό φαινόμενο που κρατά 2-3 μήνες. Κατά την εκτίμηση του γράφοντος έρχονται ίσως χρόνια οικονομικής μιζέριας, τα οποία πρέπει να έχουμε το σθένος να αντιμετωπίσουμε.

Αυτές δυστυχώς είναι οι συνέπειες του να κλείνεις αλόγιστα μια οικονομία. Το Μάρτιο του 2020 στο άρθρο «Το Τέλειο Έγκλημα» είχαμε προειδοποιήσει πως ο τρόπος διαχείρισης της πανδημίας σε πολλά επίπεδα είναι έως και εγκληματικός. Ότι με τα λοκντάουν βγάζουμε μόνοι μας τα μάτια μας, κι αν πρέπει οπωσδήποτε να εφαρμοσθούν, τότε θα πρέπει να είναι στοχευμένα (σε ευπαθείς ομάδες και με δικλίδες που να αφήνουν την οικονομία να αναπνέει), και όχι αλόγιστα. Διότι μια οικονομία είναι μια καρδιά που δε μπορεί έτσι απλά να σταματήσει, και μετά να περιμένουμε να ξεκινήσει από εκεί που την αφήσαμε. Χρειάζεται «ηλεκτροσόκ» η (Μεγάλη) επανεκκίνηση, και αυτό ακριβώς θα πληρώσουμε τώρα.

Τα πράγματα είναι πολύ απλά. Μέσα σε ενάμιση χρόνο πανδημίας τυπώθηκε σχεδόν το 1/3 όλων των δολαρίων που έχουν υπάρξει ποτέ, από τη γέννηση του 200 χρόνια πριν έως σήμερα! Μέσα σε ένα χρόνο σχεδόν! Είναι ασύλληπτο το νούμερο. Υπάρχει κανείς που στ’ αλήθεια πίστευε πως αυτό δε θα το πληρώναμε; Δεν υπάρχει λεφτόδεντρο…

Και τώρα, που η ίδια η κυβέρνηση ουσιαστικά παραδέχεται πως τα λοκντάουν είναι καταστροφικά και εκτός συζήτησης πλέον (όπως δήλωσε στη ΔΕΘ ο πρωθυπουργός), ερχόμαστε αντιμέτωποι με το λογαριασμό. Οι πολιτικοί μιλούν για «εξωτερικές δυνάμεις», πως το φαινόμενο αυξήσεων είναι παγκόσμιο και «δε φταίμε εμείς», έρχεται απ’ έξω. Δεν είναι έτσι. Το κάθε κράτος ατομικά, και όλος ο πλανήτης συλλογικά ευθύνεται για την οικονομική μιζέρια που πρόκειται να βιώσουμε. Οι ελλείψεις τροφίμων παγκοσμίως είναι δραματικές, η ζημιά στην εφοσιαστική αλυσίδα μοιραία. Οι διεθνείς οργανισμοί μιλούν για ακραία φτωχοποίηση εκατοντάδων εκατομμυρίων ανθρώπων το 2021, ενώ η μέση τάξη συνθλίβεται καθημερινά από τις αυξήσεις.

Τα πάντα στη ζωή είναι κόστος ευκαιρίας. Οι αναγνώστες αυτής της στήλης το γνωρίζουν καλά αυτό. Κάτι θυσιάζεις, κάτι κερδίζεις. Κερδίσαμε «ασφάλεια» ενάντια σε μια πανδημία, θυσιάσαμε μια οικονομία, πηγαίνοντας την πίσω χρόνια, κι όχι μήνες, όπως ψευδώς υποστηρίζουν όταν μιλούν για «παροδικό» φαινόμενο.

Η τέλεια καταιγίδα

Φυσικά ο πληθωρισμός δεν είναι κάτι που γεννήθηκε εν μέσω πανδημίας. Δε φταίει και γι’ αυτό ο κόβιντ. Έχει ζυμωθεί χρόνια τώρα, συγκεκριμένα επί προεδρίας Μπερνάνκι στη Fed, του «πατέρα» του QE, ή αλλιώς της ποσοτικής χαλάρωσης. Δεκαετίες φθηνού χρήματος, εθιστικών νομισματικών πολιτικών που βύθισαν τις τράπεζες σε ένα φαύλο κύκλο, η έλλειψη των οποίων τους έχει δημιουργήσει στερητικό σύνδρομο. Όλα αυτά σκάνε σιγά-σιγά τώρα.

Και όλο αυτό το χάος, η «τέλεια καταιγίδα» θα έλεγε κανείς, φαντάζει για τους ρυθμιστές των τυχών του πλανήτη ως η ιδανική στιγμή για ένα Μεγάλο Ξεσκαρτάρισμα, ένα Great Reset από όπου θα ξεπηδήσουν νέες οικονομικές και κοινωνικές νόρμες (αμιγώς ψηφιακό χρήμα – CBDC, περισσότερος κρατικός παρεμβατισμός κινεζικού στυλ κλπ). Ένα πείραμα, ένα ανακάτεμα τράπουλας που ουδείς γνωρίζει σε τι θα βγει.

Κι αν δε μας πιστεύετε πως οι νέες κανονικότητες ήρθαν για να μείνουν, ακούστε τους ίδιους, αφού πλέον μιλούν ανοιχτά για μη αναστρέψιμες αυξήσεις.

Όσον αφορά το ρεύμα, το ρεκόρ στις τιμές ενέργειας δεν αναμένεται να τελειώσει σύντομα, αφού οι αναλυτές προειδοποιούν πως το «ηλεκτροσόκ» στην αγορά θα κρατήσει τουλάχιστον όλο το χειμώνα (και ποιος ξέρει); Οι επόμενες δύο εβδομάδες είναι δύσκολες!

Ειδικότερα, οι τιμές της ηλεκτρικής ενέργειας στην Ευρώπη έχουν φτάσει στα υψηλότερα επίπεδα των τελευταίων πολλών ετών, λόγω μιας σειράς παραγόντων τις τελευταίες εβδομάδες, που κυμαίνονται από εξαιρετικά αυξημένες τιμές βασικών προϊόντων έως τον άνθρακα και τη χαμηλή αιολική παραγωγή.

Η τιμή του φυσικού αερίου παράδοσης Οκτωβρίου στον ολλανδικό κόμβο TTF, ευρωπαϊκό σημείο αναφοράς, ανέβηκε στο ρεκόρ των 79 ευρώ τη μεγαβατώρα, καταγράφοντας άλμα περισσότερο από 250% από τον Ιανουάριο, σύμφωνα με το Reuters, ενώ τα συμβόλαια αναφοράς ισχύος στη Γαλλία και τη Γερμανία έχουν διπλασιαστεί.

Ηλεκτροσόκ στην αγορά ενέργειας

Στο Ηνωμένο Βασίλειο, όπου οι λογαριασμοί ηλεκτρικού ρεύματος είναι πλέον οι πιο ακριβοί στην Ευρώπη, οι τιμές της ενέργειας έχουν αυξηθεί εν μέσω της μεγάλης εξάρτησης της χώρας από το φυσικό αέριο και τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας.

«Μακράν ο ισχυρότερος παράγοντας είναι οι τιμές του φυσικού αερίου», δήλωσε ο Glenn Rickson, επικεφαλής της ευρωπαϊκής ανάλυσης ισχύος στην S&P Global Platts Analytics.

Οι υψηλότερες τιμές του φυσικού αερίου υπήρξαν επίσης «μεγάλος μοχλός» στην αύξηση των τιμών του άνθρακα, σύμφωνα με τον Rickson, ο οποίος αν και σημείωσε ότι υπάρχουν και άλλοι παράγοντες, όπως η χαμηλή αιολική παραγωγή και η μη διαθεσιμότητα πυρηνικών σταθμών σε ολόκληρη την ήπειρο.

Οι τιμές του άνθρακα στην Ευρώπη έχουν σχεδόν τριπλασιαστεί φέτος καθώς η Ευρωπαϊκή Ένωση μειώνει την προσφορά πιστώσεων εκπομπών.

Η τιμή αναφοράς του άνθρακα της ΕΕ ανέβηκε πάνω από 60 ευρώ ανά μετρικό τόνο για πρώτη φορά τις τελευταίες εβδομάδες.

Το Σύστημα Εμπορίας Εκπομπών της ΕΕ είναι το μεγαλύτερο πρόγραμμα εμπορίας άνθρακα στον κόσμο, καλύπτοντας περίπου το 40% των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου του μπλοκ και χρεώνει εκπομπές για κάθε μετρικό τόνο διοξειδίου του άνθρακα που εκπέμπουν.

Οι τιμές ρεκόρ άνθρακα έχουν καταστήσει τις πηγές ενέργειας που ρυπαίνουν πολύ λιγότερο ελκυστικές, επειδή ο άνθρακας, για παράδειγμα, εκπέμπει περισσότερο διοξείδιο του άνθρακα όταν καίγεται.

Ο Rickson είπε ότι οι προοπτικές για τις ευρωπαϊκές τιμές ενέργειας φέτος το χειμώνα θα είναι «πολύ εξαρτημένες» από τις τιμές του φυσικού αερίου, προσθέτοντας ότι αναμένει ότι οι τιμές του φυσικού αερίου θα αυξηθούν ακόμη περισσότερο τους επόμενους μήνες.

"Εκτός από την "μέση" εικόνα, αναμένουμε ότι οι τιμές θα είναι πολύ ασταθείς, με μεταβολές από χαμηλές ή ακόμη και αρνητικές ωριαίες τιμές όταν η αιολική ενέργεια είναι υψηλή, σε πολύ υψηλές τιμές όπως ήδη παρατηρήθηκαν όταν ο άνεμος είναι χαμηλός και η ζήτηση υψηλή".

Πώς φτάσαμε ως εδώ;

Οι τιμές του φυσικού αερίου στην Ευρώπη έχουν αυξηθεί από τις αρχές Απριλίου, όταν οι ψυχρές καιρικές συνθήκες προκάλεσαν προβλήματα στην αποθήκευση φυσικού αερίου στην Ευρώπη, η οποία μειώθηκε κάτω από τον μέσο όρο της πενταετίας πριν από την πανδημία, υποδεικνύοντας μια πιθανή κρίση εφοδιασμού.

Η Ευρώπη αγωνίζεται έκτοτε να επαναφέρει τις προμήθειες φυσικού αερίου που είναι απαραίτητες για τη χειμερινή περίοδο.

Η οικονομική ανάκαμψη που ακολούθησε καθώς οι χώρες χαλάρωσαν τους περιορισμούς του Covid-19 συνέπεσε επίσης με υψηλότερη από την αναμενόμενη ζήτηση που οδήγησε σε έλλειψη φυσικού αερίου.

Επιπλέον, η Ρωσία φάνηκε να επιβραδύνει την παράδοση φυσικού αερίου με αγωγούς στην περιοχή, εγείροντας ερωτήματα σχετικά με το αν αυτό μπορεί να είναι μια σκόπιμη κίνηση για να ενισχύσει την υπόθεσή της για την έναρξη ροών μέσω του Nord Stream 2.

Ο αμφιλεγόμενος αγωγός, που φέρνει το φυσικό αέριο στην Ευρώπη από τη Ρωσία, παρακάμπτοντας την Ουκρανία και την Πολωνία, σύντομα αναμένεται να είναι πλήρως λειτουργικός και θα μπορούσε να επιλύσει ορισμένα από τα προβλήματα εφοδιασμού της περιοχής.

Αυτό το έλλειμμα «καθιστά την αγορά νευρική καθώς πλησιάζουμε τον χειμώνα», δήλωσε στο CNBC ο Stefan Konstantinov, ανώτερος αναλυτής της ICIS Energy, μιας υπηρεσίας πληροφοριών εμπορευμάτων.

«Αυτό συνδυάζεται με τον πολύ σημαντικό ανταγωνισμό για προμήθειες LNG από την Ασία και τη Νότια Αμερική, ο οποίος αυξάνει τις τιμές του φυσικού αερίου».

Ο παλιός «κακός» άνθρακας θα δώσει τη λύση;

Νωρίτερα αυτόν τον μήνα, οι αυξανόμενες τιμές φυσικού αερίου και η χαμηλή αιολική παραγωγή ώθησαν το Ηνωμένο Βασίλειο να πυροδοτήσει έναν παλιό σταθμό παραγωγής άνθρακα για να καλύψει τις ανάγκες του σε ηλεκτρική ενέργεια.

Η κίνηση εγείρει σοβαρά ερωτήματα σχετικά με τις περιβαλλοντικές δεσμεύσεις της κυβέρνησης εν μέσω της κλιματικής κρίσης.

Είναι βέβαιο ότι ο άνθρακας είναι το ορυκτό καύσιμο με την μεγαλύτερη ένταση ρύπανσης όσον αφορά τις εκπομπές και ως εκ τούτου ο σημαντικότερος στόχος για αντικατάσταση στην προτεινόμενη μεταστροφή των ανανεώσιμων εναλλακτικών λύσεων.

Όταν ρωτήθηκε πώς η απόφαση του Ηνωμένου Βασιλείου να στραφεί στον άνθρακα θα μπορούσε ενδεχομένως να συνδυαστεί με την επείγουσα ανάγκη να μειωθεί δραματικά η χρήση ορυκτών καυσίμων, ο Konstantinov απάντησε: "Είναι λίγο ειρωνικό, έτσι δεν είναι;"

«Εάν υπήρχε αρκετός άνεμος, θα μπορούσε ίσως να καλύψει περισσότερα από τα μισά ή τα δύο τρίτα της ζήτησης ηλεκτρικής ενέργειας στο Ηνωμένο Βασίλειο σε μια σχετικά χαμηλή ημέρα ζήτησης ενέργειας.

Αντίθετα, αυτό που βλέπουμε είναι ότι στην πραγματικότητα δεν έχουμε αέρα και είμαστε αναγκασμένοι να πυροδοτήσουμε ρυπογόνες εκπομπές με καύση άνθρακα».

«Με την πρώτη ματιά, αυτό δεν ταιριάζει στη φιλοδοξία της κυβέρνησης να απαλλαγεί από τον άνθρακα.

Αλλά αυτό καθοδηγείται σε μεγάλο βαθμό από τη διαλείπουσα φύση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας: τόσο την αιολική όσο και την ηλιακή», πρόσθεσε.

Το Ηνωμένο Βασίλειο έχει δεσμευτεί να καταργήσει πλήρως την παραγωγή άνθρακα έως τον Οκτώβριο του 2024 για να μειώσει τις εκπομπές άνθρακα.

Οι αναλυτές της Wood Mackenzie, μιας παγκόσμιας εταιρείας παροχής φυσικών πόρων, αναμένουν επίσης ότι οι τιμές του φυσικού αερίου στο Ηνωμένο Βασίλειο και την Ευρώπη "θα παραμείνουν αυξημένες στα τρέχοντα επίπεδα καθ 'όλη τη διάρκεια του χειμώνα".

«Η ανάκαμψη της παραγωγής φυσικού αερίου στο Ηνωμένο Βασίλειο είναι κρίσιμη για αυτόν τον χειμώνα», πρόσθεσαν.

«Και στο μέλλον, οι επενδύσεις στον εγχώριο εφοδιασμό με φυσικό αέριο παραμένουν ζωτικής σημασίας για να διασφαλιστεί η ομαλή μετάβαση της ενέργειας σε ανανεώσιμες πηγές και νέες τεχνολογίες».

Αύξηση επιτοκίων από Fed ως απάντηση στον πληθωρισμό

Καθώς ο πληθωρισμός καλπάζει, οι αναλυτές εκτιμούν πως η Fed θα προχωρήσει σύντομα σε περιστολή του έκτακτου προγράμματος τόνωσης και θα αυξήσει τα επιτόκια εντός του 2022, νωρίτερα του αναμενόμενου.

Πάνω από το 70% των οικονομολόγων πιστεύουν ότι η Fed θα αυξήσει τα επιτόκια κατά τουλάχιστον 0,25 ποσοστιαίες μονάδες το 2022, με το 20% να αναμένει ότι η κίνηση θα γίνει τους πρώτους έξι μήνες του έτους.

Αυτό είναι πολύ νωρίτερα από τη μέση πρόβλεψη των αξιωματούχων της Fed τον Ιούνιο για αύξηση των επιτοκίων από τα σημερινά μηδενικά επίπεδα το 2023.

Η πλειονότητα των 49 οικονομολόγων αναμένουν ότι η Fed θα αποκαλύψει σύντομα την πρόθεσή της να αρχίσει να μειώνει τις μηνιαίες αγορές ομολόγων και να τις τερματίσει πλήρως την επόμενη χρονιά.

Η κεντρική τράπεζα έχει δεσμευτεί να αγοράζει ομόλογα με ρυθμό 120 δισ. δολάρια τον μήνα, μέχρι να δει «ουσιαστική περαιτέρω πρόοδο» προς την επίτευξη του στόχου της για την πλήρη απασχόληση και πληθωρισμό 2%.

Ο στόχος για τον πληθωρισμό έχει ήδη επιτευχθεί, έχουν υποστηρίξει αξιωματούχοι της Fed, ενώ υπάρχει περιθώριο βελτίωσης για τον δεύτερο.

Πάνω από το 40% των οικονομολόγων πιστεύουν ότι η Fed θα ανακοινώσει έναρξη του «tapering» στη συνεδρίαση του Νοεμβρίου και 31% την αναμένουν τον Δεκέμβριο.