Κερασία Τουλιάτου: «Η φυσική έκθεση έργων τέχνης δεν αντικαθίσταται»

Συνέντευξη στον Κώστα Κατόπη

Συνάντησα την ζωγράφο Κερασία Τουλιάτου ένα απόγευμα στο ατελιέ –και σπίτι– της στο κέντρο της Λαμίας για να συζητήσουμε για τη δουλειά της, αφού προηγουμένως είχα επισκεφθεί την ατομική της έκθεση στην Δημοτική Πινακοθήκη «Αλέκος Κοντόπουλος». Η έκθεση ήταν απλά ένα προάγγελος για το τι θα αντίκριζα! Και πραγματικά αισθάνομαι τυχερός που είχα την χαρά και την τιμή να μου ανοίξει η Κερασία τις πόρτες του ατελιέ της –σε Λαμία και Ράχες– προκειμένου να δω κάποια από τα έργα της που πιθανόν να μη τα έχει δει κανείς άλλος... Θάλασσες, αγιογραφίες, πορτρέτα, νεκρές φύσεις, ουρανοί –κυρίως συννεφιασμένοι–, τοπία και πολλά άλλα έτοιμα ή ανέτοιμα που περιμένουν κάποιες τελευταίες πινελιές! Πινελιές άλλοτε δυνατές, κατανοητές και ξεκάθαρες, άλλοτε γεμάτες νόημα και γεμάτες ερωτηματικά που θα έπρεπε να δει το μάτι προσεκτικά τι φανερώνουν. Έργα επιβλητικά αλλά και συνάμα ελκυστικά που μαγνητίζουν το βλέμμα.

Μου μίλησε για τους συμβολισμούς στα έργα της, τα χρώματα και τις τεχνικές της. Σαν να μιλούσε για τα παιδιά της!

Αναφέρθηκε στην «εισβολή» του διαδικτύου στην αγορά της Τέχνης και στα όσα θετικά έχει προφέρει, αλλά τόνισε ωστόσο ότι «η πραγματική επαφή προκαλεί συναισθήματα που δεν μεταφέρονται μέσω Διαδικτύου. Στις ατομικές εκθέσεις απολαμβάνεις την δουλειά στο σύνολό της και όχι τα έργα μεμονωμένα. Επομένως η φυσική έκθεση δεν αντικαθίσταται»…

Μίλησε ακόμα για την ενασχόλησή της με την αγιογραφία, τον ρόλο της Τέχνης στην κοινωνία, τις εκθέσεις, τις εμπνεύσεις αλλά και την ανταπόκριση του φιλότεχνου κοινού εκτός της πρωτεύουσας.

Τέλος, αναφέρθηκε στην ατομική της έκθεση που φιλοξενείται αυτή την περίοδο στην Δημοτική Πινακοθήκη «Αλέκος Κοντόπουλος» στη Λαμία αλλά και για τα μελλοντικά της σχέδια.

- Κυρία Τουλιάτου, μιλήστε μας για την ενασχόλησή σας με τη ζωγραφική. Τι ήταν αυτό που σας οδήγησε στο μονοπάτι της Τέχνης;

- Συνειδητοποίησα το ενδιαφέρον μου για την τέχνη, όταν για πρώτη φορά αντίκρισα έργα του Γιάννη Σπυρόπουλου στην Εθνική Πινακοθήκη. Η ένταση, η συγκίνηση, το δέος που αισθάνθηκα ήταν καταλυτικά για την στροφή μου προς την ζωγραφική. Κάτι αντίστοιχο είχε συμβεί σε πολύ μικρότερη ηλικία με την «Έναστρη Νύχτα» του Βαν Γκογκ. Είχα εντυπωσιαστεί - παρασυρθεί από την κίνηση, τον στροβιλισμό, την ενέργεια του έργου. Με το έργο του Σπυρόπουλου όμως ένοιωσα ότι η ζωγραφική για μένα, η τέχνη γενικότερα, ήταν μονόδρομος. Ενώ κατευθυνόμουν προς άλλες σπουδές, λόγω οικογενειακής παράδοσης, στράφηκα στη ζωγραφική. Έτσι η τέχνη εξελίχθηκε σε καθημερινή ανάγκη, τρόπο ζωής, ταξίδι αυτογνωσίας, απόδραση από την πραγματικότητα, ελευθερία…

- Ποιες είναι οι επιρροές σας;

Σίγουρα υπάρχουν πολλές και διαφορετικές επιρροές. Απαιτείται εσωτερική, μακρόχρονη διεργασία αφομοίωσης ή εκλεκτικά απόρριψης, δουλειά, αφοσίωση και πειραματισμός, για να καταλήξεις στο δικό σου προσωπικό ύφος.

- Ποιες τεχνικές χρησιμοποιείτε;

- Κατά καιρούς εκφράζομαι με διαφορετικούς τρόπους. Δεν αντέχω την επανάληψη. Ασχολούμαι, δοκιμάζω, πειραματίζομαι με διάφορα υλικά και τεχνικές. Λάδι, αυγοτέμπερα (μακρά θητεία στην αγιογραφία - φορητή εικόνα και φρέσκο), υδατογραφία, ακριλικό, μικτές τεχνικές, κολλάζ, κατασκευές, ανάλογα με την διάθεσή μου και το θέμα. Τα τελευταία χρόνια ασχολούμαι με την υδατογραφία, υλικό και τεχνική που μου ταιριάζει. Μου δίνει δυνατότητα να αποδώσω τον συγκινησιακό χαρακτήρα του θέματος με φρεσκάδα, διαφάνεια, ατμόσφαιρα, λιτότητα. Ακόμη και αν τα έργα ξεκινούν από μια περιγραφική απεικόνιση, καταλήγουν σχεδόν αφαιρετικά. Πολλές φορές η αρχική ιδέα εξελίσσεται διαφορετικά και λόγω της φύσης του υλικού (ρευστότητα), «ανατρέπεται». Εφόσον, όμως, αποδίδει την ατμόσφαιρα και την αίσθηση που αποπνέει το θέμα, η «ανατροπή» αυτή είναι που με συναρπάζει και εντέλει με ενδιαφέρει.

- Τηρείτε ωράριο στη δουλειά σας;

- Έχοντας σπίτι και εργαστήριο μαζί από επιλογή, έχω την δυνατότητα να δουλεύω όποτε και όσο θέλω. Άρα δεν υπάρχει συγκεκριμένο ωράριο αφού κάνω κάτι που με γοητεύει και μου δίνει χαρά, δουλεύω όσο μπορώ.

- Βλέπουμε αρκετά έντονα σκούρα χρώματα στα έργα σας. Τι αντιπροσωπεύουν;

Κατά καιρούς νιώθω την ανάγκη να δημιουργήσω έργα με έντονα σκούρα χρώματα, αντιθέσεις και συγκρούσεις. Έτσι προκύπτουν έργα με δύναμη και ένταση. Πάντα, όμως, θα υπάρχει κάπου ένα φως, μια χαραμάδα, ένα ξέφωτο.

- Υπάρχουν συμβολισμοί στους πίνακές σας;

Υπάρχουν συμβολισμοί σε κάποια έργα μου. Ο συμβολισμός αποτελεί το μέσον για να εκφραστεί μια ιδέα, ένα όραμα, ένα όνειρο, ψυχικές διαθέσεις, συναισθήματα. Τα σύμβολα είναι στοιχεία εκτός ρεαλιστικού πεδίου, ξεπερνούν την πραγματικότητα προκειμένου να καταστήσουν ορατό το αόρατο.

- Από πού αντλείτε τα θέματά σας; Ανήκουν στη σφαίρα της φαντασίας ή είναι απλές καθημερινές εικόνες;

Τα θέματά μου προκύπτουν από οτιδήποτε με συγκινεί και εξάπτει την φαντασία μου. Μια καθημερινή εικόνα, ένα βίωμα, ένα συναίσθημα, η φύση, τα σύννεφα, ένα πρόσωπο, ένα φως, ένα ποίημα μπορούν να πυροδοτήσουν την αρχή ενός έργου. Υπάρχουν βέβαια και θέματα εντελώς φανταστικά, όπου δεν με ενδιαφέρει η ρεαλιστική απεικόνιση, τοπία που δεν αντιστοιχούν σε κάποιο συγκεκριμένο τόπο, αλλά μπορεί και σε πολλά μέρη συγχρόνως, εκφράζουν την αίσθηση της φύσης, μνήμες, ενθυμήματα και συναισθήματα.

- Διακρίνονται έντονες επιρροές από την αγιογραφία στα παλαιότερα έργα σας. Μιλήστε μας για αυτό. Θεωρείτε ότι έχει κλείσει αυτό το κεφάλαιο για εσάς;

- Σε παλαιότερα έργα μου υπήρχαν περισσότερες επιρροές. Συγκεκριμένη χρωματική γκάμα, αυστηρή γραφή, περιγράμματα. Δεν μπορώ να ξέρω αν έχει κλείσει αυτό το κεφάλαιο. Τίποτα δεν διαγράφεται οριστικά, πάντα κάτι μένει, έστω στο ασυνείδητο και πάντα θα υπάρχει σαν υπόβαθρο. Άλλωστε η βυζαντινή αγιογραφία είναι μια μοναδική, εξαιρετικά πνευματική τέχνη, με συμβολισμούς, δική της φιλοσοφία και εικαστικές αξίες, σταθερές και αναλλοίωτες μέσα στον χρόνο.

- Τι σας έκανε να αλλάξετε ρότα;

- Η συγκεκριμένη θεματολογία, η επανάληψη, η αυστηρή τεχνική δεν αφήνει χώρο για προσωπικές εμπνεύσεις, αυτοσχεδιασμούς, ελευθερία έκφρασης, οπότε αισθάνθηκα την ανάγκη να επιστρέψω στην «κοσμική» ζωγραφική παράλληλα με την αγιογραφία. Έτσι ασχολήθηκα με πορτρέτα, εσωτερικά και νεκρές φύσεις με αυγοτέμπερα και λάδια. Αργότερα αφοσιώθηκα εντελώς στην ζωγραφική, ασχολήθηκα με ανάλαφρα υλικά, με αποτέλεσμα να απελευθερωθώ από την επιρροή της αγιογραφίας.

- Η Τέχνη είναι για λίγους ή μας αφορά όλους; Πιστεύετε ότι υπάρχει κανόνας για το τι πρέπει να θεωρείται Τέχνη;

Η τέχνη προσφέρει, χαρά, ανάταση, διέξοδο, ελπίδα, διαπαιδαγωγεί, καλλιεργεί αισθητική. Θα έπρεπε να είναι για όλους με την έννοια της πρόσβασης και της κατανόησης της. Δυστυχώς, όμως, λόγω έλλειψης παιδείας και θεσμών τελικά απευθύνεται σε λίγους. Το τι θεωρείται τέχνη σήμερα είναι πολύ ευρύ. Ίσως υπάρχει κάποια σύγχυση στο θέμα. Υπάρχουν κάποιοι κανόνες αν και οι κανόνες είναι για να καταλύονται.

- Το Διαδίκτυο σήμερα έχει εισβάλλει στην Τέχνη και στην αγορά της Τέχνης γενικότερα. Θεωρείτε ότι αυτό βοηθά τον καλλιτέχνη; Τον απελευθερώνει ή του δημιουργεί αναστολές;

- Το Διαδίκτυο έχει μεγάλη δύναμη. Βοηθά τον καλλιτέχνη σε επίπεδο ενημέρωσης, επικοινωνίας και προβολής του έργου του, αφού η πληροφορία κυκλοφορεί αμέσως και απευθύνεται παντού. Οι διαδικτυακές εκθέσεις στην εποχή του εγκλεισμού λόγω πανδημίας ήταν μια σημαντική διέξοδος. Όμως όταν παρατηρείς το έργο εκ του φυσικού, διακρίνεις υφές, στοιχεία και λεπτομέρειες που δεν αντιλαμβάνεσαι αλλιώς. Η πραγματική επαφή προκαλεί συναισθήματα που δεν μεταφέρονται μέσω Διαδικτύου. Στις ατομικές εκθέσεις απολαμβάνεις τη δουλειά στο σύνολό της και όχι τα έργα μεμονωμένα. Επομένως η φυσική έκθεση δεν αντικαθίσταται. Όσο για την αγορά τέχνης μέσω Διαδικτύου, είναι κι αυτή μια δυνατότητα που εξυπηρετεί σε κάποιες περιπτώσεις.

- Τι γνώμη έχετε για την αγορά της Τέχνης σήμερα; Οι εκθέσεις θυμίζουν το παρελθόν ή έχουν ανοίξει πλέον νέοι δρόμοι;

- Η αγορά της Τέχνης επηρεάστηκε από την οικονομική κρίση, την πανδημία και πρόσφατα από την ενεργειακή κρίση. Οι εκθέσεις άρχισαν να θυμίζουν το παρελθόν σε επίπεδο ενδιαφέροντος και προσέλευσης, αλλά νομίζω ότι το αγοραστικό - επενδυτικό κοινό έχει περιοριστεί. Ας ελπίσουμε ότι σύντομα θα επανέλθουμε στα προ κρίσης επίπεδα. Οι διαδικτυακές εκθέσεις συνεχίζονται προσφέροντας την δυνατότητα επαφής με την τέχνη έστω και από μακριά.

- Από ποιες εκθέσεις σας θεωρείτε ότι πήρατε αυτό που θέλατε.

Κάθε έκθεση κάτι προσφέρει. Η χαρά να παρουσιάσεις το σύνολο της δουλειάς σου σωστά, σε κατάλληλο χώρο, η επικοινωνία με τον κόσμο (είναι τόσο μοναχική η διαδικασία της δημιουργίας), η ανάγνωση του έργου με διαφορετικούς τρόπους από το κοινό, η αποδοχή ή όχι του έργου, είναι στοιχεία πολύτιμα για τον καλλιτέχνη. Υπάρχουν όμως και περιπτώσεις ιδιαίτερες όπως στην πρώτη μου έκθεση στον «ΖΥΓΟ» το 1996, όπου ένα έργο το οποίο αγοράστηκε από συλλέκτη πριν τα εγκαίνια, είχε τόση επιτυχία και ζήτηση, σε βαθμό που προσφέρθηκε επανειλημμένα μεγαλύτερο χρηματικό ποσό, προκειμένου να αποκτηθεί. Ακόμη μου ζητούν αφίσα του συγκεκριμένου έργου.

- Εξαιτίας της ζωγραφικής, έχετε αισθανθεί ποτέ ευάλωτη στα μάτια των δικών σας ανθρώπων;

- Αρκετές φορές έχω αναγκαστεί να παραμελήσω κάποιες άλλες υποχρεώσεις προκειμένου να ολοκληρώσω ένα έργο. Οι άνθρωποί μου είναι ανεκτικοί, το κατανοούν, βοηθούν όσο μπορούν.( Όλα αυτά όμως αφότου μεγάλωσαν τα παιδιά μου).

- Λαμία, Φισκάρδο, Αθήνα. Πού δουλεύετε περισσότερο και γιατί;

- Στην Αθήνα επισκέπτομαι γκαλερί, μουσεία, εκθέσεις, επικοινωνώ με ανθρώπους του χώρου, αλλά δουλεύω λίγο. Στο Φισκάρδο (τόπο καταγωγής μου) δεν δουλεύω σχεδόν καθόλου (πώς να συγκεντρωθείς με τόση ομορφιά που σε περιβάλλει;) Μαζεύω εικόνες, εντυπώσεις και κάνω μόνο προσχέδια. Το 2009 δημιούργησα έναν χώρο τέχνης «Kerassias Art Gallery» όπου τα καλοκαίρια παρουσίαζα την δουλειά μου. Λόγω πανδημίας σταμάτησα, αλλά μπορεί κάποια στιγμή να το ξανακάνω. Στην περιοχή της Λαμίας, το χωριό Ράχες είναι αυτό που με βοηθά να συγκεντρώνομαι, να δουλεύω συστηματικά και απερίσπαστη να παράγω πραγματικά έργο.

- Αυτήν την περίοδο εκθέτετε στην Δημοτική Πινακοθήκη Λαμίας «Αλέκος Κοντόπουλος». Μιλήστε μας για αυτό.

Η έκθεση με τίτλο «ΣΥΝΟΨΗ» παρουσιάζει ζωγραφική από διάφορες χρωματικές και θεματικές ενότητες έργων των τελευταίων χρόνων, με κοινό χαρακτηριστικό το υλικό (ακουαρέλα και ακρυλικό σε χειροποίητο χαρτί και καμβά) και το… «χρώμα/φως που αποτελεί τον συνδετικό κρίκο ανάμεσα στις δημιουργίες» όπως σημειώνει η Ντόρα Ηλιοπούλου - Ρογκάν. Πρόκειται για μια έκθεση που πραγματοποιείται μετά από τρείς ακυρώσεις λόγω πανδημίας. (Το 2014 έγινε η προηγούμενη ατομική μου έκθεση «Υδατογραφίες» στην Πινακοθήκη «Αλέκος Κοντόπουλος» και στο Αρχαιολογικό Μουσείο Λαμίας (αίθουσα περιοδικών εκθέσεων «Μικρή Αναδρομική»).

- Πώς αισθάνεστε όταν αποχωρίζετε τα έργα σας;

- Στην αρχή στενοχωριόμουν πολύ, τώρα λυπάμαι για τον αποχωρισμό αλλά συγχρόνως χαίρομαι, όταν το έργο μου πηγαίνει σε ανθρώπους που το αγαπούν.

- Καταστρέφετε κάποια;

- H δημιουργία κάθε νέου έργου αρχίζει με ενθουσιασμό, φιλοδοξώντας να ξεπεράσει τα προηγούμενα. Έχοντας το αίσθημα του «ανικανοποίητου» μερικές φορές καταλήγω να καταστρέφω το έργο προσπαθώντας να το τελειοποιήσω. Όμως κάποιες τεχνικές «εξ ορισμού» δεν επιδέχονται διορθώσεις (ακουαρέλα) οπότε αν το αποτέλεσμα δεν προκύψει όπως το επιθυμώ τότε το έργο καταστρέφεται.

- Ο κόσμος στην επαρχία ανταποκρίνεται στα εικαστικά καλέσματα;

Ναι, αρκετά θα έλεγα. Αλλά δυστυχώς δεν υπάρχουν πολλές δυνατότητες επιλογής και παρακολούθησης εικαστικών δρώμενων στην επαρχία.

- Πιστεύετε ότι η Τέχνη είναι προάγγελος των κοινωνικών ανακατατάξεων;

- Η Τέχνη μπορεί να είναι προάγγελος των κοινωνικών ανακατατάξεων εφόσον αφουγκράζεται τα κοινωνικά προβλήματα. Μπορεί να θέσει ερωτήματα, να περιγράψει καταστάσεις, να θίξει πανανθρώπινα και διαχρονικά προβλήματα. Δεν μπορεί να τα επιλύσει, αλλά αναδεικνύοντας τα, έχει την δυνατότητα να δώσει τροφή για σκέψη και προβληματισμό, χωρίς να είναι στρατευμένη ή να κάνει προπαγάνδα.

- Τι ετοιμάζετε για το μέλλον;

Έχω αρχίσει μια νέα ενότητα έργων με λάδια, οπότε όταν ολοκληρωθεί θα την παρουσιάσω στην Αθήνα. Παράλληλα, θα συμμετέχω σε ομαδικές εκθέσεις εφόσον με ενδιαφέρει η διοργάνωση και το θέμα. Όμως, μου αρέσει να δουλεύω και χωρίς συγκεκριμένο στόχο και ότι προκύψει. Το λευκό τελάρο αποτελεί μεγάλη πρόκληση. Άλλωστε, η χαρά της δημιουργίας είναι πάντοτε μεγάλη και μοναδική…