Άγγελος Κανιούρας:«Η ποίηση είναι μια μουσική σύνθεση εικόνων και λέξεων»

 

Συνέντευξη στη Ζέτα Τζιώτη

Ο Άγγελος Κανιούρας είναι ένας αξιόλογος λογοτέχνης, μια πολυσχιδής προσωπικότητα που συνδυάζει εύστοχα την επιστήμη με την ποίηση. Γνωρίζοντάς τον καλύτερα θα μπορούσαμε να τον χαρακτηρίσουμε άνθρωπο της προσφοράς, ταγμένο στο κοινό καλό. Φαρμακοποιός στο επάγγελμα, ασχολείται με μεγάλη επιτυχία με τη φιλοσοφία, την ποίηση, την τραγωδία, το μυθιστόρημα.

­­- Τι αντιπροσωπεύει για σας η ποίηση;

- Για μένα η ποίηση αντιπροσωπεύει την ανθρώπινη σκέψη και τη ζωή, τον έρωτα και το ήθος, την αναζήτηση και τη γαλήνη, τα διδάγματα στο παρελθόν, στο παρόν και στο μέλλον.

- Και τι πιστεύετε ότι είναι τελικά η ποίηση;

-Το τι είναι ποίηση είναι πολύ δύσκολο από τη μεριά μου να το εκφράσω με ακρίβεια, αφού, πέρα από τα στερεότυπα που συνήθως λέει ο καθένας μας, τίποτα το χειροπιαστό και συγκεκριμένο δεν υπάρχει , ώστε να τεκμηριώνετε η έννοιά της. Θα τολμήσω ωστόσο να πω ότι ποίηση είναι ο στίχος που μπορεί να πλησιάσει και να αγκαλιάσει τον αναγνώστη, να τον κάνει δικό του και να τον βάλει να σκεφτεί. Αν ο αναγνώστης πάρει κάτι από όλο αυτό το γινόμενο τότε ο στίχος πέτυχε στον στόχο του. Το «μυστήριο» στο ποίημα δεν είναι επικοινωνία. Ο αναγνώστης αναζητά τη ροή. Έτσι για να απελευθερώσει το νόημά του ο ποιητής οφείλει να αφήσει τον στίχο να ανασάνει. Τελικά πιστεύω ότι ποίηση είναι μια μουσική σύνθεση εικόνων και λέξεων που μπορούν να αγγίξουν τον άνθρωπο.

- Τι είναι έμπνευση, πότε εμφανίζεται και πόσο διαρκεί;

- Η έμπνευση είναι θέμα στιγμής. Έρχεται σαν αστραπή, σε χτυπάει σαν κεραυνός και φεύγει. Ο απόηχός της είναι αυτό που καλείσαι να περισυλλέξεις. Δεν έχει χρόνο η στιγμή, ούτε αντικείμενο ο χρόνος. Η στιγμή πυρπολεί, αναπλάθει και φέρνει σε καινούργια διάταξη τους συλλογισμούς. Ο ποιητής έρχεται αντιμέτωπος με το «θέμα», εδώ ακριβώς δοκιμάζει τον εαυτό του με το θα πει ή τι θα καταγράψει τελικά.

- Ποια είναι η τροφός της έμπνευσης;

- Η έμπνευση έχει τροφό τη μούσα. Το καθετί γύρω μας είναι για μένα πηγή στοχασμού. Ο σπόρος, το όργωμα, τα άνθη. το ηλιοβασίλεμα, το κύμα, η θάλασσα το κέντημα στα χέρια μιας κοπελιάς και ακόμα ο ίδιος ο άνθρωπος αν θες και οι χαρές ή οι συμπεριφορές του είναι για μένα δημιουργήματα ποίησης. Όλα λοιπόν είναι μια τοκοφόρα φαντασία που μας εμπνέει για να δημιουργούμε. Ο ποιητής σε όλη αυτή τη διάσταση είναι ένας τεχνίτης του λόγου.

- Η μούσα απογυμνώνει έναν ποιητή; Εσείς είχατε ποτέ κάποια μούσα;

- Η μούσα καθηλώνει τον ποιητή. Τον συντάσσει μαζί της, τον φέρνει πιο κοντά με τον εαυτό του, σπουδάζει τη σκέψη του, αναζητά τη βελτίωσή του. Τον θέτει απέναντί της στο παρόν, αναμοχλεύει το παρελθόν, αναμετρά το μέλλον.

 

- Θεωρείτε σημαντική τη δημοτική μας παράδοση και ποίηση;

- Εκεί συναντά κανείς την «αρχή» που στεριώνουν οι ρίζες της. Εκεί στη δημοτική μας παράδοση ξεσκονίζεις τους μύθους και τους μπολιάζεις με πλείστους στίχους λαών και αρχαίων μυστικο-θρησκευτικών εννοιών και θρύλων. Κανένα μυστικό και τίποτα το ξένο. Τούτη η «Ευγενική Δωρήτρια» λέγεται «Αρχαία Ποίηση». Η δημοτική ποίηση και το δημοτικό μας τραγούδι έχει προσθετική πορεία και όχι προσδιοριστικό χρόνο. Το ομοίωμά τους είναι ένας άνεμος που η μούσα το εμπιστεύεται στα ασπρόμαυρα φτερά του μεταναστευτικού χελιδονιού. Που κάθε τόσο επιστρέφει στους καιρούς μας για να μας φέρει την άνοιξη.

- Τι μηνύματα θέλετε να περάσετε με τη δουλεια σας;

- Μέσα από τις εμπειρίες που συμπυκνώνονται στα αποφθέγματά μου, τη γνώση για ένα καλύτερο μέλλον. Τούτο το απάνθισμα που συλλέχτηκε και αποτυπώθηκε με έναν στίχο ή μια λέξη έχει σαν στόχο να εκτονώσει ακόμα και τον ίδιο τον ποιητή. Ο αναγνώστης μέσω των δικών μου ερεθισμάτων και των δικών του εμπειριών είναι ο μόνος υπεύθυνος για την αποκωδικοποίησή τους.

- Γράφετε ποιήματα για να εκφράσετε τον ψυχισμό σας ή για να αρέσουν στον αναγνώστη;

- Για κανένα από τα δύο. Η ποίηση για μένα είναι τρόπος ζωής. Γράφω συνήθως όταν είμαι πιεσμένος ή όταν ασχολούμαι μαζί της και θέλω πω κάτι. Με εκτονώνει. Θεωρώ ότι ο πραγματικός ποιητής είναι ο αναγνώστης. Ως «συλλέκτης» γνωρίζει καλύτερα την αξία της συλλογής του. Η επιλογή του κρύβει καημούς, πόθους και πλήθος εμπειριών που τις ταυτίζει μαζί του.

- Από πότε γράφετε ποίηση;

- Έχασα πολύ νωρίς τον μεγάλο μου αδερφό και σε κάποια φάση της ζωής με άγγιξε ο θάνατος. Τότε ήταν που αναρωτήθηκα: Τι είναι ζωή; «Σ’ ένα σύμπαν δισεκατομμυρίων ετών εγώ ποιος είμαι, τι ήρθα να κάνω εδώ;» έγραφα σε κάποιο ποίημά μου τότε. Αυτή μάλλον να είναι και η απάντηση που αναζητούσα από την αρχή της ζωής μου, αλλά δεν την είχα ως φαίνεται αντιληφθεί μέχρι τότε γιατί ίσως δεν είχα τον χρόνο να το σκεφτώ. Από τότε λοιπόν άρχισα να υπακούω στα καλέσματα της μούσας.

- Ποιες θεματολογίες σάς γοητεύουν;

- Οι αρχαιότητα και οι μύθοι, οι Βυζαντινοί χρόνοι και το τώρα. Τα καλέσματα των καιρών είναι εκείνα που πάντα μας προστάζουν να αγωνιζόμαστε, να έχουμε θάρρος και να τραβάμε μπροστά. Αυτά ήρθαμε να καταγράψουμε στον παρόντα χρόνο. Κρατώντας στα χέρια μου ένα μολύβι προσπαθώ να εγκλωβίσω σε μια σελίδα χαρτί τις τόσες έγνοιες των ανθρώπων που αντιστέκονται στο φθαρτό. Δυστυχώς ελάχιστα προλαβαίνω να καταγράψω.

Γιαυτό μέσα από τους στίχους μου αναζητώ τον άλλο μου εαυτό, να τον γνωρίσω καλύτερα και να τον αγαπήσω. Ας σταθούμε λοιπόν για λίγο στο μεγάλο σταυροδρόμι του «κόσμου» κι ας κοιτάξουμε βαθιά μέσα τις ψυχές μας. Εκεί θα διαπιστώσουμε ότι μοιραζόμαστε τον ίδιο ήλιο, την ίδια φύση, έχουμε τον ίδιο πόνο, τις ίδιες ανάγκες κι ένα όνειρο κι έναν καημό: ΝΑ ΚΑΝΟΥΜΕ ΚΑΛΥΤΕΡΟ ΤΟΝ ΚΟΣΜΟ! Αντισταθείτε στον χρόνο με αξίες και ήθος δίνοντας ΖΩΗ ΣΕ Ό,ΤΙ ΑΓΑΠΑΤΕ. Αυτό είναι για μένα ποίηση. Αυτός είναι κι ο λόγος που γράφω.

 

Για τα έργα του και τους ανθρώπους που διαμόρφωσαν το γράψιμό του

 

- Έχετε γράψει ποίηση, μυθιστόρημα, φιλοσοφία; Ποιο έργο σας ξεχωρίζετε από το κάθε είδος;

- Τα έργα μου κουβαλάνε κι έναν διαφορετικό λόγο που γράφτηκαν. Δεν γράφω ποτέ τα ίδια πράγματα. Με κουράζει. Έχω γράψει μυθιστορήματα και τα έχω σαν παιδιά μου. Τα αγαπώ όλα! Αν πω ότι μ’ αρέσει το «Περιβόλι τ’ ουρανού» που αναφέρεται στην Ίμβρο και στην Τένεδο και θα μου παραπονεθούν τα: «Το μάραμα των Λουλουδιών» ένα δρώμενο του 1881 στα σύνορα της καινούργιας Ελλάδας στη Θεσσαλία, ή «Ο δρόμος για την Μπολόνια» με αναφορά στα φοιτητικά χρόνια στη διάρκεια της δικτατορίας. Και ακόμα τι θα πω στο «Στα διαβατάρικα πουλιά» και στον ήρωα που ξεκινώντας από ένα ασήμαντο χωριό φτάνει στα ύπατα αξιώματα της πανεπιστημιακής του καριέρας.

Όσο για την ποίηση ήταν τουλάχιστον τυχερά εκδόθηκαν τα «Γρανιτένια Βράχια» από τις εκδόσεις Σαββάλα και τα έπη «Ρωξάνη» και «Μονάχα μια στιγμή» καθώς και η Τραγωδία «Ιδομενέας» από τον εκδοτικό οίκο Γαβριηλίδη ο οποίος μου παρέχει δωρεάν κάθε διευκόλυνση για την έκδοσή τους και τον ευχαριστώ πολύ για την πράξη του αυτή. Έχω κάνει μια τραγωδία, τον «Τηλέγονο». Είναι το κρυφό μου παιδί και το μεγάλο μου όνειρο. Συλλογές ποιημάτων υπάρχουν αρκετές καθώς επίσης τα «Παιδιά της νύχτας» που είναι καθαρά φιλοσοφικό έργο σε διαλεκτική μορφή.

 

- Ποια έργα σας πιστεύετε ότι αξίζουν να παιχτούν στο θέατρο και γιατί;

- Ο «Τηλέγονος», η « Ρωξάνη», ο «Ιδομενέας», το «Μονάχα μια στιγμή» πρώτον γιατί θα είναι επίκαιρα και δεύτερον είχαν την θετική προσέγγιση από τον σκηνοθέτη Γιάννη Σμαραγδή, τον οποίο γνωρίζω μόνο μέσα από την τέχνη του.

Ο Σμαραγδής ήρθε σε επαφή πριν λίγο καιρό με έργα μου μέσου ενός ιερωμένου, του πατέρα Μιχαήλ στην Πραιτόρια της Νότιας Αφρικής και ο σκηνοθέτης μου έκανε την τιμή να επικοινωνήσει μαζί μου. Μου είπε ότι μπορούν να σταθούν επάξια στη σκηνή κι ότι εκείνος μπορεί να με πει πως θα γίνει. Ευελπιστώ προσεχώς να τον γνωρίσω από κοντά και να μιλήσουμε σχετικά. Ένα έργο ωστόσο για να έρθει σε επαφή με το κοινό χρειάζεται καλούς χορηγούς κι εγώ είμαι νυχτωμένος από όλα αυτά.

 

- Υπάρχουν άτομα που διαμόρφωσαν το γράψιμό σας στην ποίηση;

- Αναμφισβήτητα όλοι οι φίλοι και τ’ αδέρφια μου, η οικογένειά μου, άλλος λίγο κι άλλος πολύ, με σπρώχνουν προς αυτό. Εκείνο όμως που έπαιξε καθοριστικό ρόλο ήταν η παρέα του Πουλαντζά που με ανακάλυψαν: ο πρόεδρος της ΕΕΛ Κ. Καρούσος που με παρότρυνε να εκδώσω και ο μέντοράς μου τα τελευταία χρόνια μαζί με την οικογένειά του ο Σαράντος Καργάκος.

Μελετώντας τα συγγραφικά έργα του γνώρισα τη λογοτεχνική του τάξη και την τεχνική συγκρότησης ενός έργου που είναι η βασική προϋπόθεση για τη συγγραφή της ποίησης. Είναι ο άνθρωπος που μέσα από τις επαφές που έχω συχνά μαζί του κατάφερε να μου δώσει σκέψεις και να με ενθαρρύνει σε ένα καινούργιο τόλμημά μου πάνω στην ποίηση. Έργα μου σαν τη «Ρωξάνη», τον «Ιδομενέα», τον «Τηλέγονο» τα οφείλω καθαρά στην προσέγγιση μαζί του και γενικότερα στην οικογένειά του. Τα έργα μου πριν φτάσουν στο αυστηρό βλέμμα της ακούραστης Ρωξάνης Καργάκου έχουν κάνει το ταξίδι τους ανάμεσα σε φίλους και ακούω πάντα τη γνώμη τους.

Ο αξιόλογος ζωγράφος Βαγγέλης Τζερμιάς μπαίνει εύκολα στο θέμα του κάθε έργου μου και αντιλαμβάνεται ακριβώς τι θέλω από αυτόν και πώς το θέλω. Τον ευχαριστώ από καρδιάς για την αφιλοκερδή προσφορά του στα έργα μου.