Βασιλική Σουλαδάκη: Covid-19 και η πανδημία της παραπληροφόρησης
Για
τους περισσότερους από μας η πανδημία του κορωνοϊού αντιπροσωπεύει μια
πρωτόγνωρη κατάσταση στην οποία πρέπει να προσαρμοστούμε. Κανένα γεγονός στην
πρόσφατη ιστορία δεν μας έχει επηρεάσει τόσο βαθιά, καθολικά και παγκόσμια. Μας
υπενθυμίζει πόσο ευάλωτοι είμαστε σωματικά, υπονομεύει την οικονομική μας
ασφάλεια, ανατρέπει την καθημερινότητα και τα σχέδιά μας, μας απομονώνει από
συγγενείς, συναδέλφους, φίλους και γείτονες.
Μέσα
σε όλη αυτήν την κατάσταση, εμφανίζονται ο φόβος, η ανασφάλεια, η μελαγχολία και
πολλά άλλα δυσάρεστα συναισθήματα. Αυτήν ακριβώς την ανασφάλεια εκμεταλλεύονται
όσοι με αφορμή την πανδημία βρήκαν ευκαιρία για να διασπείρουν σκοπίμως fake news και θεωρίας συνωμοσίας,
καθώς και διάφορες «θεραπείες» ή συμβουλές πρόληψης. Και τι δεν έχουμε διαβάσει
για τους «καλύτερους» τρόπους προστασίας από τον ιό. Βλέπουμε τις ίδιες
εσφαλμένες πληροφορίες να εμφανίζονται σε όλες τις χώρες του κόσμου σχεδόν
ταυτόχρονα.
Κάποιοι
προτείνουν να δοκιμάσουμε τα γιατροσόφια της παραδοσιακής κινέζικης ιατρικής,
άλλοι να φάμε σκόρδο, άλλοι να πιούμε βότκα, ακόμα και να πάρουμε κοκαΐνη
διαβάσαμε και χλωρίνη! Όσο για τις θεωρίες συνωμοσίας, είναι μια άλλη θλιβερή
ιστορία. Κάποιοι ισχυρίζονται ότι ο κορωνοϊός δεν υπάρχει καν και είναι μια
συνωμοσία με στόχο να μας αλλάξουν το DNA οι ελίτ μέσω του
εμβολίου, ώστε να μας ελέγχουν και να τις υπηρετούμε.
Άλλες
θεωρίες συνωμοσίας ισχυρίζονται ότι το εμβόλιο υπάρχει ήδη, αλλά μας το κρύβουν
γιατί μεγάλες χώρες όπως οι ΗΠΑ δεν θέλουν να το μοιραστούν. Επίσης ευρύτατα
διαδεδομένη είναι η άποψη ότι ο κορωνοϊός ήρθε από τους Κινέζους που τρώνε
σούπα νυχτερίδας. Μια ακόμη θεωρία που ακούμε συχνά είναι ότι ο ιός είναι
προϊόν εργαστηρίου. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας έχει προειδοποιήσει από τον
Φεβρουάριο για τη «μαζική επιδημία πληροφόρησης» σχετικά με τον Covid-19.
Ιδιαιτέρως
ανησυχητικό είναι το γεγονός ότι αυτές οι θεωρίες ενίοτε αναπαράγονται και από
θεωρητικά μορφωμένους ανθρώπους. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, μεταξύ άλλων,
δήλωσε ότι αυτός ο καταιγισμός «πληροφοριών», άλλοτε αξιόπιστων και άλλοτε όχι,
δυσκολεύει τους ανθρώπους να αλιεύσουν πράγματι τις αξιόπιστες πηγές καθώς και
την αξιόπιστη καθοδήγηση όταν την χρειάζονται. Τα fake news διαδίδονται πιο γρήγορα
και πιο εύκολα από τον ιό και είναι εξίσου επικίνδυνα. Όπως η παγκοσμιοποίηση
διευκόλυνε τη μετάδοση του ιού σε ολόκληρο τον πλανήτη, έτσι και τα μέσα
κοινωνικής δικτύωσης διευκολύνουν τη διασπορά των ψευδών ειδήσεων παγκοσμίως.
Πολλοί
άνθρωποι που αισθάνονται φοβισμένοι, αδύναμοι και ανασφαλείς είναι ικανοί να
πιστέψουν οτιδήποτε τους κάνει να αισθανθούν μεγαλύτερη σιγουριά, πολλές φορές
αδιαφορώντας για την αλήθεια. Κλεισμένοι στο σπίτι ξοδεύοντας ώρες στο Διαδίκτυο,
γίνονται εύκολα θύματα. Το χειρότερο, βέβαια, είναι ότι το τελευταίο διάστημα
παρακολουθούμε πολιτικούς να παραπληροφορούν και μάλιστα συστηματικά.
Κινέζοι
αξιωματούχοι αφήνουν υπονοούμενα ότι ίσως ο ιός προήλθε από τις ΗΠΑ. Ο Μαδούρο
δήλωσε ότι ο ιός είναι βιολογικό όπλο με στόχο την Κίνα. Αμερικανοί πολιτικοί
διαδίδουν επίσης μια θεωρία συνωμοσίας σύμφωνα με την οποία ο ιός είναι προϊόν
εργαστήριου της Κίνας. Ο Πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών, Ντόναλντ Τραμπ,
αρχικά υποβάθμισε τη σοβαρότητα της κατάστασης, είχε αμφισβητήσει το ποσοστό
της θνησιμότητας ενώ είχε ισχυριστεί ότι ο κορωνοϊός δεν είναι χειρότερος από
μια απλή γρίπη. Μάλιστα, έδινε και ιατρικές συμβουλές μέσω Twitter, ενώ η Χίλαρι Κλίντον πολύ
εύστοχα, πάλι μέσω Twitter, συνέστησε στους
Αμερικανούς να μην εμπιστεύονται ιατρικές συμβουλές από έναν άνθρωπο που
κοίταξε με γυμνά μάτια τον ουρανό σε μια έκλειψη ηλίου χωρίς να φορά ειδικά
γυαλιά.
Σε
κάθε περίπτωση οι καιροί είναι πονηροί και θα πρέπει να είμαστε πολύ
προσεκτικοί με όσα ακούμε, βλέπουμε και διαβάζουμε. Η πανδημία του κορωνοϊού
δεν απειλεί μόνο την υγεία μας. Είναι μια κρίση με πολλές παραμέτρους. Κρίση
οικονομική και κρίση παραπληροφόρησης. Μια κρίση που απειλεί τη δημόσια υγεία
και ασφάλεια.
Γράφει
η Βασιλική Σουλαδάκη, διεθνολόγος
