Βασίλης Σωτηρόπουλος: Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο για το μάθημα των θρησκευτικών
Τους τελευταίους μήνες έχουν σημειωθεί
σημαντικές εξελίξεις σχετικά με την θρησκευτική ελευθερία στον πιο ευαίσθητο
κοινωνικό χώρο, δηλαδή αυτόν της εκπαίδευσης. Στο πεδίο που διαμορφώνεται η συνείδηση
του ατόμου, το κράτος πάντοτε επιθυμεί να παρέμβει προκειμένου να προσδώσει τις
επιθυμητές κατευθύνσεις, αντιμετωπίζοντας τους νέους πολίτες περισσότερο ως
υπηκόους και λιγότερο ως άτομα με ελεύθερη βούληση και επιλογή. Αυτό αφορά το
σύνολο της εκπαιδευτικής διαδικασίας, γεγονός το οποίο θέτει ορισμένα ουσιαστικά
ζητήματα σχετικά με τα ανθρώπινα δικαιώματα. Είναι αντιληπτός ο στόχος μια
κοινωνίας να διαμορφώσει στενούς δεσμούς στα μέλη της, άλλο τόσο όμως επιθυμητή
είναι και η ανάπτυξη ενός πεδίου ελεύθερης κρίσης και αυτόνομης ανάπτυξης της
προσωπικότητας.
Αρχικά το Συμβούλιο της Επικρατείας, με
αξιοσημείωτη καθυστέρηση για ένα τόσο σοβαρό θέμα, όπως είναι το μάθημα των
θρησκευτικών, ενέμεινε σε μια άκρως συντηρητική θέση που έχει διαμορφώσει από
τα μέσα της δεκαετίας του 1980 και η οποία θεωρεί συνταγματικά επιβεβλημένη την
υποχρεωτικότητα του μαθήματος των θρησκευτικών, το οποίο κατά κανόνα έκρινε ότι
πρέπει να είναι ομολογιακό για την επικρατούσα θρησκεία και μόνο κατ' εξαίρεση
οι μαθητές που δεν ακολουθούν την φερόμενη πλειοψηφία να επιλέγουν την απαλλαγή
του. Το ΣτΕ σε άλλη απόφαση που εκδόθηκε την ίδια περίοδο ακύρωσε υπουργικές
αποφάσεις με τις οποίες οριζόταν ειδικό πεδίο αναγραφής του θρησκεύματος στα
απολυτήρια του δημοτικού, του γυμνασίου και του λυκείου, καθώς και στα
πιστοποιητικά σπουδών στην εγκύκλια εκπαίδευση, κρίνοντας ότι ήταν η ίδια η
ύπαρξη του πεδίου ήταν αντίθετη στον Γενικό Κανονισμό Προστασίας Δεδομένων της
Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η ίδια η Αρχή Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων μερικές ημέρες
πριν την εν λόγω απόφαση του ΣτΕ είχε κρίνει ακριβώς το ίδιο καθώς και ότι η
υποβολή υπεύθυνης δήλωσης που διατυπώνεται από τους γονείς ότι ο μαθητής δεν
είναι χριστιανός ορθόδοξος, ως προϋπόθεση για απαλλαγή από το μάθημα που
καθιερώθηκε με υπουργική εγκύκλιο, ήταν επίσης αντίθετη στο Σύνταγμα και τον
ΓΚΠΔ.
Η απόφαση της 31.10.2019 του Ευρωπαϊκού
Δικαστηρίου των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου στην υπόθεση Παπαγεωργίου και άλλοι
κατά Ελλάδας διέγνωσε ότι όλο το σύστημα του μαθήματος των θρησκευτικών και της
απαλλαγής από αυτό συνιστά παραβίαση ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Ήμουν ο συνήγορος
των προσφευγόντων, τόσο στο ΣτΕ, όσο στην Αρχή και στο Ε.Δ.Δ.Α. Το Ευρωπαϊκό
Δικαστήριο διαπίστωσε κάτι πάρα πολύ σημαντικό: ότι το Συμβούλιο της
Επικρατείας στο οποίο είχαμε προσφύγει για το θέμα αυτό από το έτος 2017,
αναβάλλοντας διαρκώς την εκδίκαση της υπόθεσης (δόθηκαν έξι αναβολές οίκοθεν,
από το ίδιο το ΣτΕ!) δεν παρέχει ένα αποτελεσματικό πεδίο για την επίλυση των
διαφορών που αφορούσαν την παραβίαση των συγκεκριμένων ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Έτσι η χώρα καταδικάστηκε ότι παραβίασε το ανθρώπινο δικαίωμα στην εκπαίδευση,
όπως αυτό ερμηνεύεται υπό το φως του ανθρώπινου δικαιώματος στην θρησκευτική
ελευθερία.
Η απόφαση δεν είναι μεν τελική, καθώς η Ελλάδα έχει δικαίωμα εντός 3μήνου να υποβάλει αίτημα επανεξέτασης της υπόθεσης στο Τμήμα Μείζονος Συνθέσεως. Έκρινε όμως κάτι πολύ ενδιαφέρον, ότι η Ελλάδα θα πληρώσει για ηθική βλάβη αποζημίωση 8.000 ευρώ σε κάθε προσφεύγουσα οικογένεια, αλλά, το σημαντικότερο, ότι θα καταβάλει το σύνολο των δικαστικών εξόδων ενώπιον του ΣτΕ, διότι αποδείχθηκε ότι η προσφυγή σε αυτό ήταν ένα παντελώς αναποτελεσματικό ένδικο μέσο! Έτσι, από την άρνηση του ΣτΕ να δικάσει εγκαίρως και εμπροθέσμως την υπόθεση, η Ελλάδα καλείται τώρα να πληρώσει τα έξοδα για την αναποτελεσματική προσφυγή, τα οποία ανέρχονται στο διόλου ευκαταφρόνητο ποσό των 6.500 ευρώ.
O Βασίλης Σωτηρόπουλος είναι δικηγόρος
