Βασίλης Σωτηρόπουλος: Επιτρεπόμενες κρυφές κάμερες στον εργασιακό χώρο
Οι εξελίξεις στο δίκαιο που αφορά στην παρακολούθηση των εργαζομένων και στην προστασία των δεδομένων στον εργασιακό τομέα μεταβάλλονται με ασυνήθιστη συχνότητα. Ενώ θα έπρεπε να επικρατούν σταθεροί κανόνες, τα δικαστήρια φαίνεται να αλλάζουν τις κρίσεις τους ακόμη και σε θεμελιώδη ζητήματα. Το παράδειγμα της χρήσης καμερών και κλειστού κυκλώματος τηλεόρασης στον χώρο της εργασίας φαινόταν να έχει επιλυθεί, με την λογική της αρχής της αναλογικότητας. Οι κάμερες επιτρέπονται εφόσον τηρούνται ορισμένοι κανόνες διαφάνειας, δηλαδή εφόσον είναι γνωστή η λειτουργία τους και η κάλυψή τους για τους εργαζόμενους. Ο κανόνας είναι ότι η κρυφή κάμερα απαγορεύεται από το ευρωπαϊκό δίκαιο γιατί η λειτουργία της παραβιάζει μια σειρά από δεσμευτικούς κανόνες που συνδέονται με το ανθρώπινο δικαίωμα προστασίας της ιδιωτικής ζωής και της προστασίας δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα. Ωστόσο, αυτός ο κανόνας δεν είναι φαίνεται και τόσο απαράβατος όσο νομίζαμε έως τώρα.
Πέρσι είχαμε την υπόθεση πέντε υπαλλήλων σουπερμάρκετ στην Ισπανία που καταγράφηκε από κρυφή κάμερα ότι έκλεβαν προϊόντα και απολύθηκαν με ιδιωτικά συμφωνητικά ότι δεν θα διωχθούν ποινικά. Στην προσπάθειά τους να ακυρώσουν τις απολύσεις τους, επικαλέστηκαν ότι χρησιμοποιήθηκε κρυφή κάμερα και αυτό αρχικά το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου έκρινε ότι ήταν παραβίαση του ανθρώπινου δικαιώματος για σεβασμό της ιδιωτικής τους ζωής, καταδικάζοντας την Ισπανία. Η ισπανική κυβέρνηση όμως ζήτησε να δικαστεί εκ νέου η υπόθεση από το Τμήμα Μείζονος Συνθέσεως του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου. Έτσι, στις 17 Οκτωβρίου 2019 το Ε.Δ.Δ.Α. εξέδωσε την δεύτερη απόφασή του επί της ίδιας υπόθεσης, όπου ανέτρεψε πλήρως το σκεπτικό: η κρυφή κάμερα δεν παραβίασε το δικαίωμα σεβασμού της ιδιωτικής ζωής των υπαλλήλων!
Αυτό, όμως, δεν σημαίνει άνευ ετέρου ότι επιτρέπεται η χρήση κρυφών καμερών για την καταγραφή των εργαζομένων. Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο δικαιολόγησε την χρήση κρυφής κάμερας στην ισπανική υπόθεση που αφορούσε υπαλλήλους σε σουπερμάρκετ κυρίως με το σκεπτικό ότι είχε υποψία για κλοπές που είχε ξεκινήσει με την παρατήρηση απώλειας εσόδων από τα ποσά των ταμείων σε συνάρτηση με το απόθεμα των προϊόντων που δεν συμβάδιζε με τα έσοδα. Υπήρχε δηλαδή μια εύλογη υποψία που επέτρεπε την κρυφή κάμερα. Έπειτα έλαβε ιδιαιτέρως υπόψη την χαμηλή προσδοκία ιδιωτικότητας των υπαλλήλων σε έναν χώρο ανοιχτής πρόσβασης στο κοινό και διάδρασης με τους πελάτες, σε αντίθεση με πιο περίκλειστους χώρους (π.χ. αποδυτήρια) που δεν θα επέτρεπαν τέτοια βιντεοεπιτήρηση. Κρίσιμο για το δικαστήριο ήταν και ότι η διάρκεια της μυστικής παρακολούθησης ήταν εξαιρετικά περιορισμένη, μόλις δέκα ημερών, για να καταγραφεί το επίδικο συμβάν. Σημαντικό ήταν και ότι οι βιντεοεγγραφές δεν χρησιμοποιήθηκαν πουθενά αλλού, παρά μόνο στο πλαίσιο της διαδικασίας απόλυσης. Τέλος, αν και το κρίσιμο υλικό καταγράφηκε από κρυφές κάμερες, υπήρχε πινακίδα ότι στον χώρο υπήρχε βιντεοκάλυψη από φανερές κάμερες, δηλαδή το γεγονός ότι υπήρχε κλειστό κύκλωμα τηλεόρασης ήταν γενικά γνωστό στους δράστες.
Άρα, επιτρέπονται οι κρυφές κάμερες στον εργασιακό χώρο; Θα πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι η απόφαση αυτή το Ε.Δ.Δ.Α. αφορούσε σε περιστατικά του έτους 2009, καταγραφή προσωπικών δεδομένων που έγινε εννέα χρόνια πριν τεθεί σε εφαρμογή ο Γενικός Κανονισμός της Ε.Ε. για την προστασία προσωπικών δεδομένων (GDPR). Τον αναφέρει, βέβαια, συνοπτικά στο σκεπτικό της, αλλά το Ε.Δ.Δ.Α. δεν δικάζει με βάση τον GDPR, δικάζει με βάση το πολύ γενικότερο δικαίωμα σεβασμού της ιδιωτικής ζωής. Επομένως, αυτή η απόφαση δεν αποτελεί πρόκριμα για το κατά πόσον επιτρέπεται ή όχι η κρυφή κάμερα στον χώρο της εργασίας. Προσθέτει, βέβαια, ορισμένα σημαντικά κριτήρια, όπως το θέμα της εύλογης υποψίας για παράνομες πράξεις. Στην Ελλάδα, σύμφωνα και με το άρθρο 177 παρ. 2 του νέου Κώδικα Ποινικής Δικονομίας (Ν. 4620/2019), αποδεικτικά μέσα που έχουν αποκτηθεί με αξιόποινες πράξεις ή μέσω αυτών δεν λαμβάνονται υπόψη στην ποινική διαδικασία. Το σίγουρο είναι, λοιπόν, ότι ο κανόνας παραμένει ότι οι κρυφές κάμερες απαγορεύονται, εκτός από εκείνες τις εξαιρετικές περιστάσεις που θα κριθούν κατά περίπτωση και στις οποίες ακόμη και το ίδιο δικαστήριο, όπως το Ευρωπαϊκό, μπορεί να τηρήσει εντελώς διαφορετική στάση και κρίση ως προς το υλικό που θα συλλέξει ένα τέτοιο κλειστό σύστημα τηλεόρασης.
O Βασίλης Σωτηρόπουλος είναι δικηγόρος
