Βασίλης Σωτηρόπουλος: Τι συνέβη με το θρήσκευμα στα σχολεία
Από το 2002 υπάρχει
μια απόφαση της Αρχής Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα με την οποία το
Υπουργείο Παιδείας και Θρησκευμάτων καλείται να απαλείψει το πεδίο του
θρησκεύματος από τα απολυτήρια Γυμνασίου και Λυκείου. Η απόφαση αυτή δεν
ακολουθήθηκε από κανέναν υπουργό Παιδείας και Θρησκευμάτων και τα απολυτήρια
συνεχίζουν, βάσει υπουργικών αποφάσεων, ανάμεσα στις οποίες και αυτές του κ.
Γαβρόγλου (ετών 2018 και 2019) να φέρουν υποχρεωτικά το πεδίο του θρησκεύματος.
Το θέμα δεν είναι καθόλου αθώο: το απολυτήριο του Λυκείου είναι έγγραφο που
προσκομίζεται από υποψήφιους εργαζόμενους σε πιθανούς εργοδότες στις
διαδικασίες αίτησης πρόσληψης. Σε μια στατική κοινωνία όπου όλοι θα ήταν
κοινωνοί του ίδιου θρησκεύματος αυτό θα ήταν ουδέτερο. Σε μια παγκοσμιοποιημένη
αγορά όμως, όπως αυτή της αγοράς εργασίας, όπου οι υποψήφιοι εργαζόμενοι και
εργοδότες προέρχονται από διαφορετικά πολιτισμικά και θρησκευτικά περιβάλλοντα,
η αναγραφή του θρησκεύματος στο απολυτήριο εγκυμονεί κινδύνους διακρίσεων.
Άτυπων μεν, πολύ σοβαρών δε. Σε μια κοινωνία με επικρατούσα θρησκεία, όπως η ελληνική
κοινωνία, η δραστηριοποίηση εργοδοτών (πολυεθνικών κ.τ.λ.) από άλλες ηπείρους
και άλλους θρησκευτικούς χώρους εγκυμονεί κινδύνους για τους πιστούς της
επικρατούσας θρησκείας. Η απάλειψη της αναγραφής του θρησκεύματος σε αυτές τις
συνθήκες ευνοεί κυρίως τους χριστιανούς ορθόδοξους, καθώς τους προφυλάσσει από
πιθανές διακρίσεις στον εργασιακό τομέα στην χώρα μας.
Το αίτημα όμως δεν
προβλήθηκε, ούτε φυσικά υποστηρίχθηκε από χριστιανούς ορθόδοξους, αλλά από την
Ένωση Αθέων. Από το 2015 σε συνάντηση με τον τότε υφυπουργό Παιδείας κ.
Κουράκη, η Ένωση είχε υποβάλει μεταξύ άλλων το αίτημα για απάλειψη του πεδίου
του θρησκεύματος από τα απολυτήρια, σύμφωνα με την απόφαση του 2002. Το αίτημα
δεν έγινε αποδεκτό κι έτσι το 2017 η Ένωση προσέφυγε στην Αρχή Προστασίας
Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα. Η Αρχή όμως καθυστερούσε και έτσι, όταν ο κ.
Γαβρόγλου εξέδωσε τις νέες υπουργικές αποφάσεις με την διατήρηση του
θρησκεύματος σε απολυτήρια όλων των βαθμίδων και σε άλλα σχολικά έγγραφα,
μαθητές και γονείς, όπως και η Ένωση, προσέφυγαν στο Συμβούλιο της Επικρατείας.
Ήμουν ο πληρεξούσιος δικηγόρος των προσφευγόντων στην δίκη η οποία έγινε τον
Μάιο του 2019 στην μείζονα Ολομέλεια του Συμβουλίου της Επικρατείας. Η νομική
παραστάτις του Υπουργείου Παιδείας υπεραμύνθηκε τότε της αναγραφής του
θρησκεύματος στα απολυτήρια ως μη υποχρεωτικής. Το πρόβλημα όμως δεν ήταν η
υποχρεωτικότητα, αλλά η ίδια η ύπαρξη του πεδίου του θρησκεύματος, το οποίο αν
μείνει κενό είναι ίσως και πιο εύγλωττο κι επικίνδυνο για διακρίσεις εις βάρος
του ατόμου. Δύο μήνες μετά, το υπουργείο άλλαξε στάση. Ήταν στις 4 Ιουλίου 2019
όταν η Αρχή Προστασίας Δεδομένων αποφάσισε να συνεδριάσει καλώντας εμάς και το υπουργείο
για να εξετάσει την υπόθεση. Το υπουργείο είπε ότι δεν υφίστατο κάποιος σκοπός
για την αναγραφή του θρησκεύματος στα απολυτήρια. Στην ίδια συνεδρίαση
συζητήθηκε επίσης και το θέμα της διαδικασίας απαλλαγής από το μάθημα των
θρησκευτικών, για την οποία η ισχύουσα εγκύκλιος του υπουργείου προϋπέθετε την
υποβολή υπεύθυνης δήλωσης ότι ο ενδιαφερόμενος «δεν είναι Χ.Ο.».
Ενώ λοιπόν το ΣτΕ δεν
έχει εκδώσει ακόμη την απόφασή του για το θέμα, η Αρχή εξέδωσε την δική της
απόφαση με την οποία έκρινε αντισυνταγματική και αντίθετη στην νομοθεσία και
τον GDRP την ύπαρξη του πεδίου του θρησκεύματος στα απολυτήρια. Επίσης έκρινε
ότι η υποβολή υπεύθυνης δήλωσης που αποκαλύπτει αρνητική διάσταση του
θρησκεύματος του ατόμου συνιστά συλλογή ευαίσθητου δεδομένου που δεν είναι
αναγκαία για τον σκοπό της επεξεργασίας των δεδομένων, καλώντας το Υπουργείο να
δεχτεί απλή υπεύθυνη δήλωση ότι ο ενδιαφερόμενος επιθυμεί την απαλλαγή για
συνειδησιακούς λόγους. Και αυτή η εκδοχή είναι υπέρ όχι μόνο των αθέων, αλλά
και των χριστιανών ορθοδόξων που πιστεύουν ότι το μάθημα των θρησκευτικών όπως
διδάσκεται με το συγκεκριμένο πρόγραμμα σπουδών δεν είναι ομολογιακό και δεν
τους καλύπτει δογματικά.
Η ανακοίνωση του Υπουργείου Παιδείας και Θρησκευμάτων αφορά την συμμόρφωση μόνο με το ένα μέρος της απόφασης της Αρχής που αφορά την διαγραφή του θρησκεύματος ως πεδίου από τα απολυτήρια και από την σχετική βάση δεδομένων. Δεν αναφέρει απολύτως τίποτε όμως για το θέμα της διαδικασίας απαλλαγής από τα θρησκευτικά. Οπότε, με βάση την δεσμευτική απόφαση της Αρχής, οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να απαλλάσσονται μόνο με την υπεύθυνη δήλωση των συνειδησιακών λόγων, χωρίς να αποκαλύπτουν αν δεν είναι Χ.Ο., καθώς μπορεί και να είναι! Αυτό που εξακολουθεί να εκκρεμεί είναι η απόφαση της Ολομέλειας του ΣτΕ για το ίδιο το περιεχόμενο του μαθήματος των θρησκευτικών, το οποίο έχουν προσβάλλει επίσης άθεοι, αλλά και χριστιανοί ορθόδοξοι γονείς και μαθητές και στο οποίο έχει τεθεί και το ζήτημα της συνταγματικότητας της διαδικασίας απαλλαγής. Σε αυτή την υπόθεση εκπροσωπώ επίσης μία (πρώην) μαθήτρια, η οποία επειδή το ΣτΕ καθυστέρησε υπέρμετρα να εκδικάσει την υπόθεση έχει προσφύγει ήδη στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, το οποίο έχει καταδικάσει άλλες για την διαδικασία απαλλαγής από το μάθημα των θρησκευτικών, όταν αυτή γίνεται με τρόπο αποκάλυψης του θρησκεύματος.
Ο Βασίλης Σωτηρόπουλος είναι δικηγόρος.
