Βασίλης Σωτηρόπουλος: Ασφαλιστικά μέτρα για τα γλυπτά του Παρθενώνα
Να, λοιπόν, που οι
όροι έχουν αντιστραφεί πλήρως. Το βρετανικό επιχείρημα ότι τα γλυπτά του
Παρθενώνα που κατέκλεψε με δωροδοκία και πλαστογραφία ο λόρδος Έλγιν βρίσκονται
προστατευμένα στο Βρετανικό Μουσείο, ενώ θα κινδύνευαν στην Αθήνα, καταρρέει.
Βλέπουμε με θλίψη ότι το Βρετανικό Μουσείο έχει μια σάπια οροφή από την οποία
πέφτουν νερά από τις βροχές πάνω στα γλυπτά του Παρθενώνα. Η υπουργός
Πολιτισμού κυρία Λίνα Μενδώνη καυτηρίασε με δημόσια δήλωση το θέμα, τονίζοντας
ότι: «η κατάσταση, έτσι όπως παρουσιάζεται στις σχετικές φωτογραφίες που σήμερα
δημοσιεύθηκαν στον Τύπο, είναι πολύ απογοητευτική για το Βρετανικό Μουσείο και
εξαιρετικά προσβλητική έναντι των εκθεμάτων, όταν μάλιστα τα εκθέματα είναι τα γλυπτά
του Παρθενώνα». Δεν είναι εξάλλου η πρώτη φορά που τα κλεμμένα γλυπτά τίθενται
σε κίνδυνο στο Βρετανικό Μουσείο. Στα 1938-1939 υπάλληλοι του μουσείου είχαν
επιδοθεί σε μια επιχείρηση «καθαρισμού» των γλυπτών για να αφαιρέσουν αυτό που
θεωρούσαν βρομιά, ενώ στην πραγματικότητα επρόκειτο για την μελί απόχρωση που
αποκτά το μάρμαρο από την πατίνα του χρόνου. Το σκάνδαλο του «καθαρισμού» των
γλυπτών καταγγέλθηκε στον Τύπο της εποχής, καθώς οι υπάλληλοι ενέργησαν χωρίς
σχετική εντολή και προκάλεσαν ζημιές σε σημαντικά εκθέματα των γλυπτών του
Παρθενώνα.
Υπάρχει σοβαρός
κίνδυνος για τα γλυπτά, καθώς εδώ και δύο χρόνια κυκλοφορούν φωτογραφίες της
σαπισμένης οροφής του Βρετανικού Μουσείου, η οποία δεν έχει αποκατασταθεί.
Έχοντας ο ίδιος επισκεφθεί την συλλογή του αρχαιοκάπηλου Έλγιν, διαπίστωσα ότι
η θερμοκρασία της αίθουσας ρυθμίζεται από κάτι πεπαλαιωμένα φορητά
ανεμιστηράκια, τα οποία είναι βέβαιο ότι δεν ανταποκρίνονται στα πρότυπα της
συντήρησης των σημαντικότερων αρχαιοτήτων που εκτίθενται σε μουσείο. Το Μουσείο
Ακρόπολης διασφαλίζει απείρως καταλληλότερες συνθήκες έκθεσης και αποκαθιστά
την σχέση των γλυπτών με το ίδιο το μνημείο του Παρθενώνα. Συνεπώς, στην Αθήνα
τα γλυπτά είναι σαφώς πιο ασφαλή από το Ηνωμένο Βασίλειο. Αν προσθέσουμε σε όλα
αυτά και την πολιτική αστάθεια που καταγράφεται στο Η.Β. τα τελευταία έτη και
την αβεβαιότητα του καθεστώτος του λόγω του Brexit, έχουμε την εικόνα μιας
άκρως επικίνδυνης ζώνης που δεν εγγυάται την προστασία των μοναδικών θησαυρών
που παρανόμως διακρατεί.
Η Ελλάδα δεν μπορεί
πλέον να περιορίζεται σε δημόσιες δηλώσεις και στην πολιτική επικοινωνία του
θέματος. Η Ελληνική Δημοκρατία έχει την ιστορική υποχρέωση να διασφαλίσει την
διατήρηση και συντήρηση των γλυπτών του Παρθενώνα και για τις επόμενες γενιές.
Ήρθε λοιπόν η ώρα, με όλα πλέον τα στοιχεία, για την πρώτη δικαστική ενέργεια
εις βάρος του Βρετανικού Μουσείου, αλλά και κατά του Ηνωμένου Βασιλείου, όργανο
του οποίου είναι το Βρετανικό Μουσείο (κι ας είναι «ανεξάρτητη αρχή»). Η πρώτη
αυτή ενέργεια θα πρέπει να είναι μια αίτηση ασφαλιστικών μέτρων με σκοπό να
καταδειχθούν οι κίνδυνοι που διατρέχουν τα γλυπτά στο Βρετανικό Μουσείο και να
ζητηθεί η προστασία τους με την τοποθέτησή τους σε ασφαλές μουσειακό
περιβάλλον, δηλαδή στο Μουσείο Ακρόπολης. Σε μια τέτοια δικαστική ενέργεια θα
αντιπαρατεθούν όλα τα επιχειρήματα και για το θέμα του ιδιοκτησιακού
καθεστώτος, αλλά το αντικείμενο της δίκης θα είναι η απόδειξη του κινδύνου και
κυρίως η ανάδειξη του καταλληλότερου ασφαλιστικού μέτρου, δηλαδή η σύγκριση των
συνθηκών ασφαλείας που παρέχονται από τα δύο μουσεία, το Βρετανικό και το
Ακρόπολης.
Το κατάλληλο
δικαστήριο για την συγκεκριμένη αίτηση ασφαλιστικών μέτρων είναι το Ευρωπαϊκό
Δικαστήριο των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, το οποίο προβλέπει και αυτή την
διαδικασία προσωρινής δικαστικής προστασίας. Σύμφωνα με το άρθρο 39 του
Κανονισμού του Δικαστηρίου μπορεί να διαταχθεί ασφαλιστικό μέτρο για την
προστασία ανθρώπινων δικαιωμάτων που θίγονται. Αυτό έχει γίνει και στις
διακρατικές υποθέσεις ενώπιον του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου και έλαβε χώρα πέρυσι
τον Δεκέμβριο στην υπόθεση Ουκρανίας εναντίον Ρωσίας. Η διακινδύνευση των γλυπτών
θίγει τα ανθρώπινα δικαιώματα πρόσβασης στην πολιτισμική πληροφόρηση, η οποία
καλύπτεται από το άρθρο 10 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης των Δικαιωμάτων του
Ανθρώπου, όπως έχει κριθεί από προηγούμενες υποθέσεις.
Ήμουν ο πληρεξούσιος δικηγόρος του Συλλόγου των Αθηναίων στην προσφυγή εναντίον του Ηνωμένου Βασιλείου για το θέμα της διακράτησης των γλυπτών. Η προσφυγή κηρύχθηκε απαράδεκτη λόγω του ότι θεωρήθηκε ότι ο Σύλλογος δεν έχει έννομο συμφέρον να προσφύγει για το θέμα. Υπονοώντας ότι άλλος θα έπρεπε να είναι ο προσφεύγων: η Ελληνική Δημοκρατία! Το άλλο πρόβλημα που κρίθηκε ότι είχε εκείνη η προσφυγή ήταν ότι η ουσία της διαφοράς σχετιζόταν με γεγονότα που έλαβαν χώρα 150 χρόνια πριν την θέσπιση της Ευρωπαϊκής Σύμβασης. Τώρα, όμως, η ουσία της διαφοράς των ασφαλιστικών μέτρων έχει να κάνει με την προστασία των γλυπτών που κινδυνεύουν από σημερινές συνθήκες του Βρετανικού Μουσείου. Επομένως, η Ελληνική Δημοκρατία μπορεί να σοβαρές αξιώσεις να προχωρήσει στο πρώτο δικαστικό βήμα για την προστασία και για την ίδια την διεκδίκηση των γλυπτών του Παρθενώνα. Είναι ένας αγώνας που πρέπει να δοθεί.
O Βασίλης Σωτηρόπουλος είναι δικηγόρος.
