Βασίλης Σωτηρόπουλος: Το μέλλον των AIRBNB στην Ευρωπαϊκή Ένωση
Η νέα
αγορά υπηρεσιών δεν είναι ούτε οι ίδιες οι υπηρεσίες, ούτε τα προϊόντα τους,
ούτε οι άνθρωποι που τις παρέχουν. Είναι οι πλατφόρμες. Το μεγαλύτερο μέσο
ενημέρωσης σήμερα είναι οι μηχανές αναζήτησης, όχι οι ειδησεογραφικοί
οργανισμοί. Το σημαντικότερο τηλεοπτικό κανάλι είναι το YouTube, όχι κάποια
εταιρεία παραγωγής περιεχομένου. Μια επιτυχημένη εφαρμογή στις μετακινήσεις
είναι η UBER και μια άλλη το TAXIBEAT, παράλληλα με τις γνωστές παλιές εταιρείες
τηλεφωνικής κλήσης ταξί. Μια νέα λέξη περιγράφει όλη αυτή την νέα οικονομία: «ουμπεροποίηση».
Ήδη βρισκόμαστε στο πεδίο που η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει αντιμετωπίσει το θέμα του
UBER με απόφαση του Δικαστηρίου της, απαντώντας στο δίλημμα περί του εάν
αποτελεί τελικά εταιρεία μεταφορών ή απλά μια διαδικτυακή εφαρμογή.
Τώρα
το ζήτημα αυτό τίθεται για τα airbnb, τις βραχυχρόνιες τουριστικές ενοικιάσεις
ακινήτων που προορίζονται για κατοικία. Η νέα αυτή αγορά είναι τόσο δημοφιλής
που ολόκληρες περιοχές στην Ευρώπη απειλούνται να μετατραπούν συνολικά σε
περιοχές βραχυχρόνιας ενοικίασης ακινήτων, με πλήρη περιφρόνηση του στοιχείου
της κατοικίας. Ήδη η Βαρκελώνη που αντιμετωπίζει εντονότατα το θέμα της
τουριστικής ανάπτυξης έλαβε μέτρα για την αυστηροποίηση της λειτουργίας του
airbnb. Κανένα ακίνητο δεν επιτρέπεται να ενοικιάζεται εάν δεν έχει σχετική
άδεια από τον δήμο. Πρόκειται για μια σημαντική παρέμβαση στη λειτουργία της
πλατφόρμας που θα κριθεί άμεσα κατά πόσον είναι και νόμιμη σύμφωνα με το
ευρωπαϊκό δίκαιο.
Το
πρόβλημα από πλευράς ευρωπαϊκού δικαίου είναι το εξής: εάν μια υπηρεσία
θεωρηθεί ότι είναι αμιγώς «κοινωνίας της πληροφορίας», τότε διέπεται
αποκλειστικά από το ευρωπαϊκό δίκαιο, δηλαδή τα κράτη δεν μπορούν να παρέμβουν
στη λειτουργία της. Υπηρεσία κοινωνίας της πληροφορίας είναι αυτή που παρέχεται
εξ αποστάσεως με ηλεκτρονικά μέσα και διατίθεται στο κοινό συνήθως –αλλά όχι
αποκλειστικά– έναντι ανταλλάγματος. Εάν όντως θεωρηθεί ότι το airbnb εμπίπτει
σε αυτή την κατηγορία υπηρεσιών, τα κράτη δεν μπορούν να επιβάλουν πολλούς
περιορισμούς στην πλατφόρμα. Μπορούν βέβαια να καθορίσουν ποιο περιεχόμενο
είναι νόμιμο ή παράνομο να μεταδίδεται, άρα και πρέπει να αποσύρεται από την
εταιρεία που το φιλοξενεί ως παράνομο περιεχόμενο, αλλά μέχρι εκεί. Όσον αφορά στην
UBER κρίθηκε ότι δεν εμπίπτει σε αυτή την κατηγορία, διότι δεν είναι αμιγώς
υπηρεσία κοινωνίας της πληροφορίας: διαμορφώνει μια αγορά που δεν υπάρχει αν
δεν υπάρχει η πλατφόρμα. Την αγορά των οχημάτων UBER στα οποία ο ενδιαφερόμενος
δεν έχει πρόσβαση χωρίς την πλατφόρμα. Ενώ μια αντίστοιχη κρίση για το TAXIBEAT
δεν θα οδηγούσε στο ίδιο αποτέλεσμα, διότι σε αυτή την περίπτωση πρόκειται απλά
για τον κατάλογο της υφιστάμενης αγοράς των ταξί.
Ο γενικός
εισαγγελέας του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης έδωσε στη δημοσιότητα ήδη τη
γνώμη του σε σχέση με την υπόθεση της AIRBNB. Κατά την κρίση του, η οποία όμως
δεν είναι δεσμευτική για το Δικαστήριο της Ε.Ε., το AIRBNB είναι υπηρεσία
κοινωνίας της πληροφορίας. Εάν επικρατήσει αυτή η γνώμη, με την τελική απόφαση
του Δικαστηρίου της Ε.Ε., τότε τα κράτη μέλη δεν θα μπορούν να νομοθετήσουν
ελεύθερα ως προς τους δικούς τους περιορισμούς που θέλουν να επιβάλουν στην
πλατφόρμα. Αυτό θα σημαίνει, όμως, ότι σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο τη λύση θα
πρέπει στη συνέχεια να δώσει η ίδια η Ε.Ε., καθώς οι διαμαρτυρίες για τη νέα
αυτή μορφή τουριστικών μισθώσεων ολοένα και αυξάνονται. Σε κάθε περίπτωση, το
δικαίωμα καθενός στην ιδιοκτησία του ακινήτου του είναι απαραβίαστο, ενώ
συνυπάρχει και με το δικαίωμα καθενός στον σεβασμό της οικιακής του γαλήνης και
τελικά της ιδιωτικής του ζωής. Αυτό σημαίνει ότι τα δικαιώματα των ιδιοκτητών
των ακινήτων δεν υπερέχουν εξ αρχής των δικαιωμάτων των γειτόνων τους για
διασφάλιση της κοινής ησυχίας και του σεβασμού των στοιχειωδών κανόνων
συμβίωσης.
O Βασίλης Σωτηρόπουλος είναι δικηγόρος και
υποψήφιος Ευρωβουλευτής με το Ποτάμι.
