Η διακήρυξη της 3ης Σεπτέμβρη 1974
Είχα μόλις γυρίσει μέσω Ιταλίας ταξιδεύοντας με σουηδικό διαβατήριο πολιτικού πρόσφυγα χωρίς κανένα πρόβλημα στα σύνορα παρότι εκκρεμούσε ένταλμα σε βάρος μου ως καταδικασμένου από το στρατοδικείο και ως δραπέτη των φυλακών Κέρκυρας. Βρισκόμουν στην Αθήνα όταν με ειδοποίησε ο Μιχάλης Ζιάγκας ότι ο Ανδρέας Παπανδρέου με ζητούσε επειγόντως στην παρουσίαση της ιδρυτικής διακήρυξης του Πανελλήνιου Σοσιαλιστικού Κινήματος στις 3 Σεπτέμβρη στο «Κινγκ Παλάς». Είχαμε αποφασίσει στην Ελβετία με τη συνεχή παρουσία του Ανδρέα Παπανδρέου και σε απανωτές μυστικές συναντήσεις της στενής ηγετικής ομάδας του Πανελλήνιου Απελευθερωτικού Κινήματος, του αντιστασιακού κινήματός μας ενάντια στη στρατιωτική δικτατορία, τον οριστικό τερματισμό της ένοπλης αντιστασιακής δράσης. Τότε είχε διατυπωθεί η τελευταία ανακοίνωση του Π.Α.Κ. περί «Αλλαγής Νατοϊκής Φρουράς στην Ελλάδα».
Είχαμε αποφασίσει τη συνέχιση του αγώνα με πολιτικά μέσα και τη δημιουργία πολιτικού κινήματος πατριωτικού και σοσιαλιστικού ως την συνέχεια του Π.Α.Κ. Ο όρος «Κίνημα» επιβάλλεται, όχι χωρίς δυσκολίες, για να τονισθεί ο πατριωτικός, δημοκρατικός και προοδευτικός, παραταξιακός και ριζοσπαστικός χαρακτήρας της πολιτικής μας πρότασης.
Στον αντίποδα ασκούνται ισχυρότατες πιέσεις για τη δημιουργία παραδοσιακού κόμματος, συνέχεια της κυβέρνησης της Ένωσης Κέντρου που ανέτρεψαν οι αποστάτες του Κ. Μητσοτάκη το 1965 και της δημοκρατίας που κατάλυσαν οι συνταγματάρχες του πραξικοπήματος το 1967. Το δικτατορικό καθεστώς είχε ήδη καταρρεύσει σε κλίμα πλήρους πολιτικής αποσύνθεσης αλλά επίσης υπό το βάρος της τραγωδίας της Κύπρου, της κλιμάκωσης της τουρκικής επιθετικότητας, με το προγεφύρωμα που είχαν αποκτήσει οι Τούρκοι στην Κύπρο και μιας παρωδίας γενικής επιστράτευσης. Ο Κωνσταντίνος Καραμανλής είχε κληθεί, επέστρεψε και ορκίσθηκε πρωθυπουργός παρουσία του Προέδρου της Δημοκρατίας στρατηγού Φ. Γκιζίκη. Κάποιοι απομονωμένοι χουντικοί θύλακες παρέμεναν ισχυροί. Η καταπίεση όμως του ελληνικού λαού για δεκαετίες είχε μετατρέψει την ελληνική κοινωνία σε καζάνι που βράζει.
Ο Α. Παπανδρέου από τη διαχείριση προτίμησε την ανατροπή. Το πολιτικό μανιφέστο, η διακήρυξη της 3ης Σεπτέμβρη του 1974. Το τρίπτυχο «Εθνική Ανεξαρτησία, Λαϊκή Κυριαρχία, Κοινωνική Απελευθέρωση» σηματοδοτεί το ξεκίνημα μιας άλλης εποχής και αλλάζει αποφασιστικά την εξέλιξη της πολιτικής ιστορίας της Ελλάδας. Ο ίδιος αντιστοίχισε την πολιτική του με τα πραγματικά προβλήματα του ελληνικού λαού. Έτσι το ΠΑΣΟΚ κερδίζει στις βουλευτικές εκλογές του 1981 με ποσοστό 48%, σχηματίζοντας την πρώτη σοσιαλιστική κυβέρνηση στην ιστορία της Ελλάδας με πρωθυπουργό τον Ανδρέα Παπανδρέου.
Ο Α. Παπανδρέου με πολιτικό πλαίσιο την διακήρυξη της 3ης Σεπτέμβρη 1974 απελευθέρωσε και έφερε στο προσκήνιο κοινωνικές δυνάμεις που ήταν περιθωριοποιημένες. Συγκρότησε συσχετισμό πολιτικής δύναμης διαμορφώνοντας δημοκρατικό προοδευτικό πλειοψηφικό ρεύμα που στήριξε την πολιτική του. «Η Ελλάδα ανήκει στους Έλληνες» έλεγε. Η επιτυχία της πολυδιάστατης εξωτερικής πολιτικής του Α. Παπανδρέου ανέδειξε την Ελλάδα ισότιμο παίκτη στη διεθνή σκακιέρα και οδήγησε τότε την επιθετική Τουρκία σε υποχώρηση. Σταθεροποίησε τα δημοσιονομικά, επέβαλε άλλο οικονομικό μοντέλο στην ελληνική οικονομία και δρομολόγησε ανάπτυξη.
Στη τρέχουσα επικαιρότητα κυριαρχούν δύο σημαντικά ζητήματα:
- Πρώτον: Η τουρκική επιθετικότητα σε βάρος της Ελλάδας κλιμακώνεται, άρα υπάρχει ανάγκη να διασφαλιστεί η ειρήνη στην περιοχή μας. Διανύουμε βεβαίως μια χρονική περίοδο που οι μεγάλες ανακατατάξεις στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου και της Μέσης Ανατολής δημιουργούν συνεχώς νέα δεδομένα και θα πρέπει σε αυτά να εξασφαλιστούν τα εθνικά μας συμφέροντα.
- Το δεύτερο ζήτημα είναι ότι στις 20 Αυγούστου 2018 τελείωσε το πρόγραμμα στήριξης της ελληνικής οικονομίας, το περίφημο «3ο μνημόνιο». Το ετήσιο ΑΕΠ όμως της χώρας μας έχει ήδη κατρακυλήσει στο επίπεδο του 1965.
Σταματάει η χρηματοδότηση της Ελλάδας, όχι όμως η λιτότητα, η επιτήρηση και ο περιορισμός της κυριαρχίας μας από τους δανειστές. Τα «μνημόνια» τελείωσαν, η κρίση παραμένει. Και όλα αυτά σε ένα εχθρικό διεθνές περιβάλλον που μεταλλάσσεται ραγδαία. Είναι απολύτως σαφές πως ξεκινά μια νέα ιστορική περίοδος για την χώρα. Δεν είναι δυνατόν να παραμένουμε όμηροι της υψηλής ανεργίας, της συνεχούς μετανάστευσης νέων ανθρώπων, της αναιμικής ανάπτυξης, της απελπιστικά χαμηλής θεσμικής παραγωγικότητας και ανταγωνιστικότητας της Ελλάδας και του δυσβάστακτου δημόσιου χρέους της.
Είναι αναγκαία, πιστεύω, η ευρύτερη εθνική συνεννόηση και συναίνεση για τον αντικειμενικό προσδιορισμό αλλά και συμφωνία για τη σύνθεση του προβλήματος και συνεπώς την αναγκαία μακρόπνοη στρατηγική, αποτελεσματικής αντιμετώπισης του. Το βαθύτερο μήνυμα της διακήρυξης της 3ης του Σεπτέμβρη παραμένει πάντα επίκαιρο. Οφείλουμε να σπεύσουμε για την επιστράτευση των δυνατοτήτων και των δυνάμεων της χώρας και να χαράξουμε υπερβατικά νέα δημοκρατική πορεία, ιεραρχημένων προτεραιοτήτων και στόχων για να αντιμετωπισθεί η πολύπλευρη κρίση που περνά η πατρίδα μας τα τελευταία χρόνια.
