Η κυκλική οικονομία ως μοχλός ανάπτυξης
Γράφει ο Κωνσταντίνος Μίχαλος, πρόεδρος του Εμπορικού και Βιομηχανικοπυ Επιμελητηρίου
Με αφορμή τον εορτασμό της Παγκόσμιας Ημέρας Περιβάλλοντος αναδείχθηκε για ακόμη μία φορά –τόσο διεθνώς, όσο και στη χώρα μας– η ανάγκη ταχύτερης μετάβασης στο παραγωγικό και καταναλωτικό πρότυπο της λεγόμενης κυκλικής οικονομίας. Το πρότυπο αυτό αποτελεί τη μετεξέλιξη της ανακύκλωσης στον βαθμό που αφορά τη μετάβαση από το μοντέλο της παραγωγής, κατανάλωσης και απόρριψης σε ένα κυκλικό σύστημα, στο οποίο η αξία των προϊόντων, των υλικών και των πόρων, παραμένει στην οικονομία όσο το δυνατόν περισσότερο και η παραγωγή αποβλήτων περιορίζεται στο ελάχιστο.
Το στοιχείο που διαφοροποιείται σε σχέση με την ανακύκλωση είναι ότι στην κυκλική οικονομία προϊόντα, διαδικασίες, αλυσίδες αξίας, ακόμα και επιχειρηματικά μοντέλα σχεδιάζονται εξαρχής με γνώμονα την ανακατασκευή, την επαναμεταποίηση και την επανάχρηση. Κι από αυτό το στοιχείο πηγάζουν οι προκλήσεις όσο και τα πολύπλευρα δυνητικά οφέλη που συνδέονται με την εφαρμογή αυτού του προτύπου.
Η κυκλική οικονομία συμβάλλει σαφώς στην εξοικονόμηση ενέργειας και στην ορθολογικότερη χρήση των φυσικών πόρων, στον περιορισμό της ρύπανσης της ατμόσφαιρας, του εδάφους και των υδάτων, στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής. Παράλληλα, όμως, ενισχύει την ανάπτυξη και την ανταγωνιστικότητα των επιχειρήσεων. Συμβάλλει στη δημιουργία νέων επιχειρηματικών ευκαιριών, στην αξιοποίηση της γνώσης και στην ανάπτυξη καινοτομιών. Δημιουργεί θέσεις εργασίας σε όλα τα επίπεδα δεξιοτήτων, αλλά και ευκαιρίες για κοινωνική ενσωμάτωση και συνοχή. Ήδη σε ευρωπαϊκό επίπεδο η κυκλική οικονομία προσελκύει επενδύσεις άνω των 500 δισ. ευρώ, ενώ, σύμφωνα με εκτιμήσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η λήψη μέτρων για την ενίσχυση της παραγωγικότητας των πόρων κατά 30% ως το 2030 θα μπορούσε να αυξήσει το ΑΕΠ κατά 1%, δημιουργώντας παράλληλα 2 εκατ. θέσεις εργασίας.
Είναι προφανές ότι η και η Ελλάδα έχει κάθε λόγο να επενδύσει στο συγκεκριμένο μοντέλο στο πλαίσιο της προσπάθειας για προσέλκυση επενδύσεων, ενδυνάμωση της επιχειρηματικότητας και δημιουργία βιώσιμων θέσεων εργασίας. Η προσαρμογή στους όρους της κυκλικής οικονομίας μπορεί να δημιουργήσει ζήτηση για καινοτόμα προϊόντα και υπηρεσίες, να δώσει ώθηση σε νέες επιχειρηματικές πρωτοβουλίες και επενδύσεις και να αξιοποιήσει καλύτερα το επιστημονικό δυναμικό της χώρας. Ωστόσο, όπως και σε πολλούς άλλους τομείς, η Ελλάδα παρουσιάζει σήμερα αισθητή καθυστέρηση στην υιοθέτηση μοντέλων κυκλικής οικονομίας. Οι πρωτοβουλίες σε εθνικό επίπεδο είναι μέχρι τώρα αποσπασματικές και μικρής κλίμακας σε σχέση με τις απαιτήσεις μιας τέτοιας προσπάθειας, αλλά και με τους στόχους που έχουν τεθεί. Ιδιαίτερα στον τομέα της διαχείρισης αποβλήτων η υστέρηση είναι σημαντική, με αποτέλεσμα να χάνονται εκατομμύρια ευρώ προστιθέμενης αξίας κάθε χρόνο από την κοινωνία και την οικονομία.
Η κινητοποίηση της Πολιτείας για την κατάρτιση ενός Εθνικού Επιχειρησιακού Σχεδίου Δράσης για την κυκλική οικονομία αποτελεί αναμφισβήτητα ένα θετικό βήμα. Ωστόσο, η πρόκληση παραμένει μεγάλη, κυρίως γιατί ένα τέτοιο σχέδιο θα πρέπει να ενσωματώνει πολιτικές και παρεμβάσεις σε μια ευρεία σειρά τομέων. Απαιτείται η θέσπιση κατάλληλων ρυθμιστικών πλαισίων, η άρση εμποδίων και η ενθάρρυνση επενδύσεων σε μια σειρά από τομείς, από τον κατασκευαστικό και το βιομηχανικό τομέα μέχρι τον αγροτοδιατροφικό, με αξιοποίηση κατάλληλων κινήτρων και εργαλείων. Απαιτείται, επίσης, η ανάπτυξη δομών υποστήριξης και καθοδήγησης για την ανάπτυξη νέων επιχειρηματικών μοντέλων, ένα ευρύ πλαίσιο δράσεων ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης του καταναλωτικού κοινού και –βεβαίως– ένα αποτελεσματικό σύστημα διακυβέρνησης και συντονισμού μεταξύ των εμπλεκόμενων φορέων. Κυρίως είναι απαραίτητο το σχέδιο που θα προκύψει να είναι προϊόν ουσιαστικού διαλόγου με τους φορείς της αγοράς και της κοινωνίας ώστε να απαντά σε πραγματικές ανάγκες, να λύνει υπαρκτά προβλήματα –αντί να δημιουργεί καινούργια– να αξιοποιεί πραγματικές δυνατότητες και πλεονεκτήματα.
Η Επιμελητηριακή Κοινότητα θα είναι ενεργά παρούσα και σε αυτή την προσπάθεια συμμετέχοντας υπεύθυνα στον δημόσιο διάλογο και συνεισφέροντας τη συσσωρευμένη γνώση και πείρα που διαθέτει σε θέματα λειτουργίας της αγοράς. Στόχος είναι, μέσα από ουσιαστική διαβούλευση και συνεργασία μεταξύ Πολιτείας, αγοράς και κοινωνίας των πολιτών, να διαμορφωθεί ένα σχέδιο ρεαλιστικό, υλοποιήσιμο, ικανό να αναδείξει το μοντέλο της κυκλικής οικονομίας σε μοχλό δυναμικής, αλλά ταυτόχρονα και βιώσιμης και συνεκτικής ανάπτυξης.
