Πράσινη διαχείριση και περιβάλλον να μπουν στην ατζέντα των εκλογών
Η πρόληψη της δημιουργίας επικίνδυνων αποβλήτων είναι ο πρώτος και καλύτερος τρόπος για την αντιμετώπισή τους, κάτι το οποίο αποτελεί προτεραιότητα της Ε.Ε. από το 1991
Τα απόβλητα εξακολουθούν να προβληματίζουν την ηγεσία της Ε.Ε. Παρά τα μέτρα που έλαβε η Ε.Ε. για τη μείωση της παραγωγής τους, ο όγκος των επικίνδυνων αποβλήτων που παράγονται στην Ε.Ε. συνεχίζει να αυξάνεται από το 2004. Μελέτη που δημοσίευσε το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο αναδεικνύει τις υφιστάμενες και μελλοντικές προκλήσεις όσον αφορά την αντιμετώπιση των επικίνδυνων αποβλήτων: βελτίωση της ταξινόμησης, διασφάλιση ιχνηλασιμότητας, αύξηση της ανακύκλωσης και καταπολέμηση της παράνομης διακίνησης, η οποία παραμένει μια κερδοφόρα δραστηριότητα.
Η πρόληψη της δημιουργίας επικίνδυνων αποβλήτων είναι ο πρώτος και καλύτερος τρόπος για την αντιμετώπισή τους, κάτι το οποίο αποτελεί προτεραιότητα της Ε.Ε. από το 1991. Με τη δράση της η Ε.Ε. επικεντρώθηκε στο να επηρεάσει τους τρόπους με τους οποίους οι οικονομικοί φορείς σχεδιάζουν και κατασκευάζουν προϊόντα, στο να καταστούν οι ρυπαίνοντες υπόλογοι για τα απόβλητά τους, και στην παροχή καλύτερης πληροφόρησης στους καταναλωτές. Παρά τις πρωτοβουλίες αυτές, ο όγκος των επικίνδυνων αποβλήτων που παράγονται στην Ε.Ε. δεν μειώνεται.
Τα επικίνδυνα απόβλητα πρέπει να υποβάλλονται σε επεξεργασία σε ειδικές εγκαταστάσεις επεξεργασίας, σε συμμόρφωση με αυστηρούς κανόνες και απαιτήσεις ασφάλειας. Αυτό συνεπάγεται διοικητικό φόρτο και υψηλότερο κόστος για τους οικονομικούς φορείς. Παραμονεύει έτσι ο κίνδυνος παράνομης διακίνησης επικίνδυνων αποβλήτων στις περιπτώσεις που φορείς δεν δηλώνουν τα παραγόμενα απόβλητα ως επικίνδυνα και, αντ’ αυτού, τα απορρίπτουν παράνομα ή τα μεταφέρουν αλλού.
Οι ελεγκτές τονίζουν ότι με την ορθή ταξινόμηση και ιχνηλάτηση επικίνδυνων αποβλήτων θα μπορούσε να αποτραπεί η ακατάλληλη επεξεργασία τους, όπως και τυχόν παράνομοι ελιγμοί. Επισημαίνουν πάντως ότι η ταξινόμηση των επικίνδυνων αποβλήτων διαφέρει μεταξύ των κρατών - μελών.
Τα επικίνδυνα απόβλητα πρέπει ιδανικά να προετοιμάζονται για επαναχρησιμοποίηση ή να ανακυκλώνονται. Ωστόσο, πολλά επικίνδυνα απόβλητα είναι ακατάλληλα για επαναχρησιμοποίηση. Η δε ανακύκλωσή τους περιορίζεται λόγω τεχνικών δυσκολιών και της έλλειψης ευκαιριών στην αγορά ανακυκλωμένων υλικών. Οι ελεγκτές επισημαίνουν ότι η βελτίωση των τεχνολογιών και των ικανοτήτων ανακύκλωσης θα δημιουργούσε ευκαιρίες: για παράδειγμα η ανάκτηση κρίσιμων πρώτων υλών από ηλεκτρονικές συσκευές και άλλα απόβλητα θα ενίσχυε τη στρατηγική αυτονομία της Ε.Ε.
Η παράνομη διακίνηση και απόρριψη επικίνδυνων αποβλήτων παραμένει κερδοφόρα δραστηριότητα: εκτιμάται ότι τα ετήσια έσοδα αποκλειστικά από την παράνομη διακίνηση κυμαίνονται μεταξύ 1,5 και 1,8 δισεκατομμυρίων ευρώ.
Η χρήση της ψηφιοποίησης για την καλύτερη ιχνηλάτηση των επικίνδυνων αποβλήτων και την καταπολέμηση της υποβολής ψευδών δηλώσεων, αλλά και ένας περισσότερο αποτρεπτικός μηχανισμός κυρώσεων, θα μπορούσαν να περιορίσουν τις δυνατότητες παράνομης διακίνησης. Η καθολική απαγόρευση των μεταφορών αποβλήτων προς διάθεση, την οποία πρότεινε η Επιτροπή το 2021, θα μπορούσε να συμβάλει περαιτέρω στον περιορισμό της παράνομης διακίνησης επικίνδυνων αποβλήτων.
Οφείλουν τα κράτη - μέλη της Ε.Ε. να δράσουν αποτελεσματικά και να συμβάλουν με όσα μέσα διαθέτουν στο περιορισμό των επικίνδυνων αποβλήτων.
Οι δήμοι και οι περιφέρειες καλούνται να αξιοποιήσουν τα ευρωπαϊκά κονδύλια, για να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα. Οι πολίτες απαιτούν μεγαλύτερη έμφαση στην πράσινη διαχείριση και καλύτερη αξιοποίηση των αποβλήτων.
Οι εκλογές του Ιουνίου είναι μια καλή αφορμή να συζητηθούν θέματα περιβαλλοντικού ενδιαφέροντος.
Κων/νος Σ. Μαργαρίτης,
δημοσιογράφος
