Πολιτιστική διπλωματία και πολυπόθητη Επιστροφή
Η επιστροφή των μαρμάρων και συνεπώς ο επαναπατρισμός τους, με την εξεύρεση της προσφορότερης λύσης και για τα δύο πλευρές, θα αποτελέσει νίκη για τις δύο χώρες, νίκη για τους δύο λαούς, νίκη για την πολιτιστική διπλωματία, νίκη για τον πολιτισμό.
της Δωριλένιας Λιαγουροπούλου*
Στη φράση του Βρετανού ιστορικού Arnold J. Toynbee: «Ο πολιτισμός είναι μια κίνηση, όχι μια κατάσταση. Είναι ένα ταξίδι, όχι ένα λιμάνι» αποτυπώνεται με ενάργεια η συνεχής εξέλιξή του τόσο στα ήθη, τις αξίες, τις αντιλήψεις, τον καθημερινό τρόπο διαβίωσης, την τέχνη αυτή καθ’ αυτή, όσο και στο πως τον προσεγγίζουμε αναφορικά με τη χάραξη πολιτικών και τη πολιτική.
Στο πλαίσιο αυτό η πολιτιστική διπλωματία – ή αλλιώς η διπλωματία του πολιτισμού – δρα επικουρικά και συμπληρωματικά της θεσμικής διπλωματίας κατακτώντας όλο και περισσότερο έδαφος πότε με ηχηρά μηνύματα και διακυβεύματα και πότε με εκκωφαντικούς – σιωπηλούς – συμβολισμούς στοχεύοντας στη δημιουργία και παγίωση σχέσεων συνεργασίας, κατανόησης και σεβασμού και φυσικά στην ανάδειξη του κράτους στο εξωτερικό.
Στην περίπτωση της χώρας μας, το δίπτυχο πολιτισμός και εξωτερική πολιτική έγινε ακόμη πιο έντονο τη δεκαετία του ’80, όπου και άρχισε να δομείται η επιχειρηματολογία και η στρατηγική για την επιστροφή των Μαρμάρων του Παρθενώνα. Η στρατηγική αυτή μετασχηματίστηκε και μετεξελίχθηκε με το πέρασμα των χρόνων και των κυβερνήσεων όμως στη βάση της παρέμεινε η ίδια. Αδιάσειστο επιχείρημα στον “σισύφειο” διάλογο αποτέλεσε η δημιουργία του Μουσείου της Ακρόπολης το 2009, ενώ το άρτιο στήσιμο των γλυπτών κλείνει το μάτι στους επισκέπτες του δημιουργώντας επί τούτου αφηγηματικά κενά και ερωτηματικά.
Ας έρθουμε όμως στο σήμερα. Η χρονική συγκυρία ίσως είναι πιο πρόσφορη από ποτέ. Τόσο μνημεία όσο και θησαυροί επαναπατρίζονται στις χώρες τους. Χαρακτηριστική είναι η – ομόφωνη – απόφαση της Διακυβερνητικής Επιτροπής της UNESCO τον Σεπτέμβριο του 2021 για την «επιστροφή πολιτιστικών αγαθών στις χώρες προελεύσεώς τους ή την αποκατάστασή τους σε περίπτωση παράνομης οικειοποίησης». Η απόφαση αυτή ανατρέπει τη ρητορική του Ηνωμένου Βασιλείου ότι πρόκειται για μια διαφορά μεταξύ των μουσείων. Κρίσιμη αποτελεί η διευκρίνιση ότι τα Γλυπτά αποτελούν αντικείμενο κλοπής, συνεπώς η συμφωνία για την παραχώρησή τους στο Μουσείο της Ακρόπολης δεν είναι καν προς συζήτηση.
Παράλληλα η κυβέρνηση του Κυριάκου Μητσοτάκη και η στρατηγική αυτής επικεντρώνεται σε μια μορφή επίκλησης στο συναίσθημα. Με μηνύματα εύληπτα και κατανοητά προκειμένου κοινή γνώμη και πολίτες να γίνουν πρεσβευτές αυτών, η κυβέρνηση δημιουργεί κανάλια διάδοσης των μηνυμάτων τόσο εντός όσο και εκτός της χώρας. Η προσπάθεια της κυβέρνησης της Νέας Δημοκρατίας για την επιστροφή των Μαρμάρων του Παρθενώνα γίνεται με σχεδιασμό και συνέπεια, ενώ υποστηρίζεται ισχυρά από την άρτια εξωτερική πολιτική που ακολουθείται, γεγονός που αυξάνει κατακόρυφα τις πιθανότητες επιτυχούς έκβασης του εγχειρήματος αυτού.
Παρόλο που δεν υπήρξε κάποια ανακοίνωση για το τι ειπώθηκε κατά τη πρόσφατη συνάντηση του Βασιλιά Καρόλου Γ’ και του Πρωθυπουργού στο Κάστρο του Ουίνδσορ υπάρχει η πεποίθηση ότι ο νέος Βασιλιάς της Αγγλίας θα αποτελέσει κρίσιμη μεταβλητή στην πολυπόθητη εξίσωση της επιστροφής και της επανένωσης. Με σύμμαχο τη τεχνολογία και τη soft diplomacy η επίλυση της διαφοράς φαντάζει πλέον εφικτή, ενώ στην προσπάθεια αυτή συντάσσεται και το Ινστιτούτο Ψηφιακής Αρχαιολογίας (IDA) με έδρα την Οξφόρδη. Με τη χρήση τρισδιάστατων καμερών και ενός ρομπότ δημιουργήθηκε ένα ακριβές αντίγραφο του μαρμάρινου αλόγου του Άρματος της Σελήνης σε μάρμαρο που παρείχε η Ελλάδα και εκτίθεται στο Freud Museum στο Λονδίνο.
Το momentum υπάρχει. Η επιστροφή των μαρμάρων και συνεπώς ο επαναπατρισμός τους, με την εξεύρεση της προσφορότερης λύσης και για τα δύο πλευρές, θα αποτελέσει νίκη για τις δύο χώρες, νίκη για τους δύο λαούς, νίκη για την πολιτιστική διπλωματία, νίκη για τον πολιτισμό.
* Η Δωριλένια Λιαγουροπούλου είναι υπεύθυνη του Τομέα Πολιτισμού του Πολιτικού Συμβουλίου της ΟΝΝΕΔ
