Στους αρχηγούς των Κρατών πέφτει ξανά το μπαλάκι των αποφάσεων για ισχυρή απάντηση στον Κορωνοϊό. Η «ημιτελής συμφωνία» στην εξ αναβολής αναμέτρηση Βορρά-Νότου στο Eurogroup οδήγησε τα μεσάνυχτα ώρα Ελλάδος σε μια συμφωνία με αρκετά κενά, που καλείται να τα καλύψει σε τηλεδιάσκεψη η επόμενη Σύνοδος Κορυφής (Ευρωπαϊκό Συμβούλιο) που θα συνεδριάσει μέσω τηλεδιάσκεψης τις επόμενες ημέρες.
Και ενώ μαίνεται η πανδημία στην Ευρώπη, ο Έλληνας υπουργός Οικονομικών έκανε μια δήλωση με την οποία εκφράζει συγκρατημένη ικανοποίηση, μάλλον για την επίτευξη της συμφωνίας παρά για το περιεχόμενό της. Και εύχεται να αποτελέσει εφαλτήριο για άλλες πιο γενναίες αποφάσεις, αφήνοντας ερμηνείες έτσι πως θα χρειαστούν και νέες αφού τώρα δεν υπάρχουν.
Με το «μέτρο» το 2% του ΑΕΠ ανά χώρα, το ευρωπαϊκό πακέτο καλύπτει για την Ελλάδα περίπου 3,5 δισ. ευρώ από τον ESM ή και ένεση 6 δισ. ευρώ συνολικά. Το συνολικό πακέτο περιλαμβάνει :
- μέτρα για τους εργαζόμενους: ενισχύσεις 100 δισ. από την Κομισιόν για τους εργαζόμενους που πλήττονται, μπαίνουν σε αναστολή αλλά πληρώνονται και ασφαλίζονται με 800άρια κλπ
- μέτρα για τις επιχειρήσεις: 200 δισ. από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων.
- μέτρα για τα κράτη: 240 δισ. του ESM (από τα 420 που διαθέτει) θα διατεθούν για τον κορωνοϊό και κα χρηματοδοτείται από τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας
Τα χαρακτηριστικά της συμφωνίας αυτής είναι τα εξής:
– Η μεγάλη μάχη για το ευρωομόλογο, οδήγησε τελικά σε μια συμφωνία για ένα νέο χρηματοδοτικό «εργαλείο», για το οποίο μιλά το ανακοινωθέν του Eurοgroup. Η μορφή και οι όροι του όμως, παραπέμφθηκε να συμφωνηθούν από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο. Αν και γενικόλογη, η διατύπωση δέσμευσης φαίνεται να ικανοποίησε τον Ιταλό υπουργό Οικονομικών. Μέχρι να λάβει σάρκα και οστά όμως το εργαλείο ή Ταμείο αυτό -εφόσον τελικώς συμφωνηθεί πράγματι- μπορεί να χρειαστεί να περάσουν και μήνες ακόμη για να λειτουργήσει.
– Αφού δεν ήρθε το ευρωομόλογο του 1 τρισ. ευρώ , το πακέτο μέτρων από ESM, Κομισιόν και ΕΤΕΠ παρέμεινε στα 540 δισ. ευρώ. Το μισό τρισ. ευρώ είναι το μεγαλύτερο ποσό που συμφωνήθηκε ποτέ στα χρονικά να δαπανήσει η ΕΕ. Το ποσό δεν εντυπωσιάζει για τα μεγέθη της Ευρωζώνης (ειδικά αν μπορούσε και έπρεπε να συγκριθεί με τα 2,3 τρισ. που ρίχνουν στη μάχη οι ΗΠΑ). Είναι όμως σχεδόν «έτοιμα λεφτά» ( μισός ESM σχεδόν) και μόνον «για αρχή». Αλλά μαζί με το «μπαζούκας» της ΕΚΤ, η ένεση ξεπερνά τα 1 τρισ. ευρώ.
– Η άλλη μεγάλη συζήτηση αφορούσε τους όρους των χαμηλότοκων δανείων από τον ESM, για όσους τα χρειαστούν. Η σολομώντειος λύση ήταν «ό,τι αφορά την Υγεία (πχ φάρμακα, μάσκες, αντισηπτικά, απολυμάνσεις κλπ) δίδεται με διαδικασίες εξπρές. Οτιδήποτε άλλο όμως (πχ για επενδύσεις και «ανοικοδόμηση» μετά την καταστροφή, για κάθε ευρώ που θα ζητάει ένα κράτος θα δέχεται και όρους. Και ενώ δεν χρειάζονται μέτρα αν «ξωκείλει» ένα κράτος μέλος δημοσιονομικά, αν ζητήσει λεφτά από τον ESM μπαίνει σε μονοπάτι όρων και λιτότητας μέχρι να τα επιστρέψει -έστω και χωρίς Τρόικα. Εκτός από Ιταλία και Ισπανία, θα ήταν έκπληξη να έσπευδε πρώτη κάποια άλλη χώρα για να ζητήσει αυτήν την αυστηρή βοήθεια.
Η δύσκολη διαπραγμάτευση έρχεται μετά
Η συμφωνία του Eurogroup ύστερα από τη μαραθώνια τηλεδιάσκεψη που απλώθηκε σε τρεις ημέρες, χαιρετίστηκε ως επιτυχία από τους υπουργούς Οικονομικών, αλλά στην ουσία το μεγαλύτερο επίτευγμα είναι ότι αποφεύχθηκε το ναυάγιο.
Το πρώτο συμπέρασμα είναι ότι τα κορωνο-ομόλογα τέθηκαν εκτός συζήτησης. Το θρίλερ με την Ολλανδία που έλεγε «όχι σε όλα» οδήγησε σε κορύφωση της αγωνίας για πιθανό ναυάγιο των διαπραγματεύσεων, με αποτέλεσμα το πακέτο που ανακοινώθηκε να αποτελεί μια ανακούφιση.
Η συμφωνία που επετεύχθη ανοίγει επίσης και μια συζήτηση για ένα Ταμείο Ανάκαμψης το οποίο θα χρηματοδοτήσει την επόμενη μέρα για να ανακάμψει η οικονομία. Το κεφάλαιο αυτό, που ίσως αποδειχθεί και το σημαντικότερο, αποτελεί προς το παρόν «άγνωστο χ» αφού ουδέν συμφωνήθηκε επ’ αυτού, πέραν του ότι θα είναι «προσωρινό», όπως ήθελαν οι χώρες του Βορρά.
Η μορφή του Ταμείου αυτού θα είναι και η δύσκολη συζήτηση, γιατί εκεί θα κριθεί εάν οι χώρες μέλη θα συμφωνήσουν να φτιάξουν ένα μηχανισμό κοινής χρηματοδότησης που θα ανήκει στον προϋπολογισμό της Ε.Ε. και άρα δεν θα επιβαρύνει το χρέος της κάθε χώρας που θα χρηματοδοτείται. Κάτι τέτοιο -που μοιάζει κάπως με ευρωομόλογο- θέλει η Κομισιόν και οι χώρες του Νότου, ενώ οι Βόρειοι ζητούν να ενταχθεί και αυτό σε κανόνες δανεισμού με τη στήριξη του ESM.
Είναι σαφές, λοιπόν, ότι η ουσιαστική διαπραγμάτευση δεν τελείωσε, απλώς παραπέμφθηκε να γίνει σε δεύτερη φάση.
Αντίθετα, τα χρήματα του ESM επιβαρύνουν το δημόσιο χρέος και, μπορεί μεν να μην υπάρχουν ειδικοί κανόνες «μνημονιακού» τύπου, πέραν της υποχρέωσης να πάνε στα συστήματα υγείας, αλλά θα υπάρχει η δημοσιονομική παρακολούθηση που προβλέπει το Σύμφωνο Σταθερότητας, το οποίο θέτει από μόνο του αρκετούς περιορισμούς.
Ένα μέτρο σύγκρισης για να αξιολογηθεί η απόφαση είναι ότι μόλις προχθές η πρόεδρος της ΕΚΤ Κριστίν Λαγκάρντ έλεγε, σύμφωνα με το Reuters, ότι χρειαζόταν ένα «πακέτο» τουλάχιστον 1,5 τρισ. ευρώ από τις κυβερνήσεις για να αντιμετωπιστεί η πρωτοφανής ύφεσης που έρχεται.
Η ΕΚΤ πράγματι έχει λάβει δραστικά έκτακτα μέτρα για την αντιμετώπιση της κρίσης, διευρύνοντας το πρόγραμμα αγοράς ομολόγων (τύπωμα χρήματος) αλλά και αλλάζοντας τους κανόνες έτσι ώστε να μπορεί να αγοράζει και να δέχεται ως εγγύηση «ό,τι χαρτί κυκλοφορεί» για να παράσχει ρευστότητα στις τράπεζες.
Εάν επιβεβαιωθούν οι εκτιμήσεις της κυρίας Λαγκάρντ ότι φέτος η ύφεση στην Ευρωζώνη θα φτάσει το 10% γίνεται κατανοητό γιατί αναφέρθηκε σε τέτοια νούμερα.
Άλλωστε από την άλλη πλευρά του Ατλαντικού, τα δάνεια που θα δοθούν σε μικρομεσαίες επιχειρήσεις για την αντιμετώπιση της κρίσης που προκαλεί η πανδημία, με χρηματοδότηση από την ομοσπονδιακή τράπεζες (FED) ανέρχονται σε 600 δισ. δολάρια -τριπλάσια από εκείνα της ΕΤΕπ- και μάλιστα εντάσσονται σε ένα ευρύτερο πακέτο χορήγησης ρευστότητας που φτάνει συνολικά τα 2,3 δισ. δολάρια.
