Ο οικονομικός αντίκτυπος στην παγκόσμια, την ευρωπαϊκή και κατά συνέπεια την ελληνική οικονομία δύσκολα μπορεί στην παρούσα φάση να κοστολογηθεί, αφού εξαρτάται από την τελική έκβαση της μάχης με τον κορωνοϊό, αλλά και τον χρόνο που θα λάβει τέλος. Η πανδημία του κορωνοϊού ελπίζουμε κάποια στιγμή να τελειώσει, με την ανακάλυψη του φαρμάκου θεραπείας και του εμβολίου, που είναι άλλωστε κάτι που εύχεται όλος ο κόσμος. Όμως, η κατάσταση της «επόμενης μέρας» θα είναι χαμηλών προσδοκιών, υπό πρωτόγνωρες συνθήκες, καθώς θα συνεχίσει να έχει ως βάση σύγκρισης τους αρνητικούς ρυθμούς ανάπτυξης με τις οικονομίες να παράγουν λιγότερα εισοδήματα για να εξυπηρετήσουν δυσθεώρητα και μη βιώσιμα χρέη.
Το ΔΝΤ και ο ΟΟΣΑ διαμηνύουν πως η παγκόσμια ύφεση είναι πλέον γεγονός, με 80 χώρες να έχουν ανάγκη οικονομικής βοήθειας ύψους 2,5 τρισ. ευρώ. Οι ηγέτες των χωρών-μελών του G-20 διακρίνοντας το τεράστιο πρόβλημα στις αναδυόμενες οικονομίες αποφάσισαν να ενισχύσουν με 5 τρισ. δολάρια τα παγκόσμια οικονομικά δίκτυα για να αντιμετωπίσουν τις κοινωνικές, οικονομικές και χρηματοπιστωτικές συνέπειες της πανδημίας. Οι ΗΠΑ επίσης, έστω και αργά, μπήκαν δυνατά στη μάχη κατά της οικονομικής ασφυξίας με το μεγαλύτερο πακέτο που εγκρίθηκε ποτέ από το Κογκρέσο, ύψους 2 τρισ. δολαρίων, για τη στήριξη πολιτών, επιχειρήσεων και τραπεζών.
Ο δείκτης οικονομικού κλίματος στην Ευρωζώνη ήδη οδηγήθηκε τον Μάρτιο σε δραματική πτώση με 9 ποσοστιαίες μονάδες, μετά τη βουτιά των 19 μονάδων στην Ιταλία, ενώ η Ελλάδα είχε την ηπιότερη πτώση με 4 μονάδες. Μία βαθιά ύφεση διαγράφεται λοιπόν και στην ΕΕ-27 με συρρίκνωση της ευρωπαϊκής οικονομίας άνω του 5%, ενώ η κόντρα για τον ESM και για το «κορωνο-ομόλογο» έχει φουντώσει, με τη Γερμανία και τους δορυφόρους της να κωφεύουν σε εκκλήσεις 9 χωρών-μελών και τις συστάσεις της ΕΚΤ, ότι οι ισχυρές οικονομίες κάθε μήνα θα χάνουν το 3% του ΑΕΠ τους. Τι κάνει όμως για όλα αυτά η Ε.Ε.; Δεν μπορεί να μην έχει καταλάβει πως ήρθε η κρίσιμη ώρα για τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής στην Ευρώπη να αρχίσουν να σκέφτονται και να σχεδιάζουν πότε και πώς θα αρχίσουν να πληρώνουν για τον αόρατο μεν, αλλά συγκεκριμένο πόλεμο εναντίον των επιπτώσεων της πανδημίας.
Πρέπει να αποφασίσουν για την «επόμενη μέρα»
Το Eurogroup του Απριλίου πρέπει οπωσδήποτε να καταθέσει ολοκληρωμένη πρόταση με ποιον τρόπο και πόσο άμεσα θα αρχίσει πληρώνει τον λογαριασμό του κορωνοϊού. Οι υπουργοί Οικονομικών της Ε.Ε. καλούνται για την «επόμενη μέρα» να αποφασίσουν να διαθέσουν πακτωλό χρημάτων για την ανάσχεση των οικονομικών επιπτώσεων που κλιμακώνονται. Πέρα από το ερώτημα πού θα βρεθούν ξαφνικά τα χρήματα, υπάρχει και ένα άλλο ερώτημα: ποιός θα πληρώσει τον λογαριασμό; Με την εμπειρία των προηγούμενων κρίσεων, και ειδικά στην Ελλάδα, η απάντηση είναι η υπερχρέωση των αδύναμων οικονομιών των κρατών-μελών του ευρωπαϊκού νότου.
Η προτεινόμενη λύση για την έκδοση του περίφημου ευρωομολόγου «corona bond», με εγγυήσεις όλων των ευρωπαϊκών οικονομιών και κυρίως της Γερμανίας, είναι ουσιαστικά μία «λευκή επιταγή» με ανοιχτή ημερομηνία, αφού έτσι θα διοχετευτούν στις εθνικές οικονομίες, ανεξαρτήτως πληθωριστικών φόβων, όσα χρήματα χρειάζονται για όσο τα χρειάζονται οι χώρες της Ε.Ε. στην αντιμετώπιση της κρίσης.
Μία άλλη πολύ τολμηρή λύση, η οποία όμως απαιτεί καθολικά κοινή δράση, όχι μόνο των ηγετών της Ευρώπης αλλά όλου του πλανήτη, εάν θέλουν ένα πραγματικό restart, είναι το ταυτόχρονο «κούρεμα» του χρέους όλων των κρατών-μελών, όπως συνέβη στο παρελθόν έπειτα από καταστροφικούς πολέμους.
Αυξάνονται τα ελλείμματα
Ήδη η πανδημία αυξάνει τα ελλείμματα των κρατικών προϋπολογισμών, εξαφανίζει τα πλεονάσματα από τις οικονομίες που τα παράγουν, και εκτινάσσει το κρατικό τους χρέος. Η βασική αρχή της οικονομικής πολιτικής λέει πως το χρέος το μειώνει η ανάπτυξη, όμως αυτό ισχύει υπό κανονικές συνθήκες, όταν υπάρχει μια στοιχειώδης σχέση του ύψους του χρέους και του επιπέδου της οικονομίας. Σήμερα οι συνθήκες είναι πρωτόγνωρες, καθώς το ήδη υψηλό χρέος ανεβαίνει με άλματα, ενώ το επίπεδο της οικονομίας καταρρέει και απαιτείται αντιμετώπιση με «οικονομία πολέμου».
Η Ελλάδα με ίδια μέσα εξήγγειλε ένα συνεκτικό πακέτο 6,8 δισ. ευρώ, που αφορά στην άμεση στήριξη εκείνων που πλήττονται άμεσα και καλύπτουν βασικές ανάγκες μέχρι και τον Απρίλιο. Αν η κρίση διαρκέσει θα χρειαστεί όμως και άλλο πακέτο με δαπάνες που ναι μεν θα εξαιρούνται από τη μέτρηση του δημόσιου χρέους σε όρους μεταμνημονιακής εποπτείας, αλλά θα πρέπει να πληρωθούν, όταν μάλιστα τα αποθεματικά της χώρας μας επαρκούν μέχρι τον Ιούνιο.
Η απαισιόδοξη εικόνα της οικονομίας την επομένη ημέρα του «lockdown» δείχνει κλειστές επιχειρήσεις, αυξημένη ανεργία, μηδενικά ή μειωμένα εισοδήματα, χρεωμένα νοικοκυριά και επιχειρήσεις σε τράπεζες, εφορία και ασφαλιστικά Ταμεία. Ακόμα και με την αισιόδοξη εκδοχή, επιχειρήσεις και νοικοκυριά θα κληθούν από Ιούλιο και Σεπτέμβριο, μετά τις αναστολές πληρωμών, να πληρώσουν συσσωρευμένες δόσεις προς εφορία, τράπεζες και Ταμεία, συν βεβαίως τις τρέχουσες φορολογικές υποχρεώσεις. Εν ολίγοις, οι φορολογούμενοι θα κληθούν να πληρώσουν φόρους για εισοδήματα του 2019 με τα ανύπαρκτα ή περιορισμένα εισοδήματα του 2020.
Η Ε.Ε. πρέπει επιτέλους να «ανοίξει το πουγγί» της και να το πράξει χωρίς άλλη καθυστέρηση, πρέπει χωρίς δισταγμό να υπογράψει επιταγές με αντίκρυσμα στα κράτη-μέλη της, ώστε να προλάβει το κακό που έρχεται να συγκρουστεί μετωπικά καταπάνω της. Ας ελπίσουμε ότι εγκαίρως θα πρυτανεύσει η λογική και θα δοθούν λύσεις σε όλα τα ορατά και αόρατα μέτωπα του ιδιόρρυθμου πολέμου που βιώνουμε.
