Ενδεχομένως να διερωτάται κανείς γιατί πρέπει να διαχωρίζουμε τις οικογενειακές επιχειρήσεις από άλλες μετοχικές επιχειρήσεις, αφού όλες διέπονται από τους ίδιους νόμους και κανόνες της αγοράς. Σωστή η απορία ως προς την εξωτερική εικόνα, αλλά υπάρχουν πολλοί λόγοι, που θα προσπαθήσω να αναλύσω περιγράφοντας τις ενδοοικογενειακές ή εσωτερικές ιδιαιτερότητες στη λειτουργία των οικογενειακών επιχειρήσεων. Η διαδοχή, η διαχείριση, η περιουσία, η αξία και η ισότητα μεταξύ συγγενικών προσώπων είναι οι βασικοί παράγοντες που συχνά απαιτούν ένα ισχυρό «οικογενειακό καταστατικό» για να στηρίξει το «εταιρικό καταστατικό» λειτουργίας, πριν καν χρειαστεί το ευαίσθητο περιεχόμενο μιας διαθήκης του ιδρυτή τους.
Είναι γεγονός πως το δυναμικό των μικρομεσαίων οικογενειακών και των παραδοσιακών επιχειρήσεων για την προώθηση της ανάπτυξης και της οικονομικής μεγέθυνσης σε όλες τις περιφέρειες εξετάζεται πλέον σοβαρά στην Ευρώπη. Σημειώνεται μάλιστα, πως σύμφωνα με τις σχετικές αναλύσεις η πλειονότητα των θέσεων εργασίας στις περισσότερες χώρες της Ε.Ε. παρέχεται επί του παρόντος από πολύ παραδοσιακές ΜμΕ και μικρές οικογενειακές επιχειρήσεις, οι περισσότερες από τις οποίες έχουν μακρά ιστορία και δικές τους παραδόσεις, εμπειρίες και πολλές επιχειρηματικές επιτυχίες στο ενεργητικό τους. Τα πολλά όμως πλεονεκτήματα δεν υπερισχύουν πάντα των μεγάλων προβλημάτων, που συνήθως εμφανίζονται και κατά κανόνα δημιουργούνται, γιαυτό και απαιτούνται σωστές ενέργειες ώστε να βρεθούν εγκαίρως οι ενδεδειγμένες λύσεις για το επιχειρηματικό μέλλον τους.
Στις οικογενειακές επιχειρήσεις είναι πολύ σύνηθες τα παιδιά της ίδιας οικογένειας να εργάζονται σε αυτές. Η εν λόγω πρακτική είναι παραδοσιακή και ωφέλιμη για την εκάστοτε επιχείρηση επειδή διευκολύνει την ομαλή μεταβίβασή της από τη μία γενιά στην επόμενη. Σε αυτές τις περιπτώσεις, οι ιδιοκτήτες έχουν πάντοτε κατά νου ότι οι συνθήκες εργασίας πρέπει να είναι κατάλληλες όχι μόνο για τα δικά τους, αλλά για όλα τα νέα παιδιά. Η κατάρτιση και η ενημέρωση είναι επίσης απαραίτητη όχι μόνο για τους εργαζόμενους σε μικρές οικογενειακές και παραδοσιακές επιχειρήσεις, αλλά και για τους εν δυνάμει εργοδότες. Σημαντικό μάλιστα μέτρο πολιτικής πρέπει να αποτελεί η «ποιοτική αναβάθμιση» των ιδιοκτητών των μικρών οικογενειακών και παραδοσιακών επιχειρήσεων, δεδομένου ότι στις εν λόγω εταιρίες τα πάντα συναρτώνται άμεσα με τη συγκεκριμένη παράμετρο. Η αναβάθμιση αυτή θα μπορούσε να επιτευχθεί με την ενθάρρυνση της κατάρτισης και με τη διευκόλυνση της πρόσβασης σε υπηρεσίες παροχής συμβουλών. Χρειάζεται να προαχθεί η διά βίου μάθηση των μελών μιας επιχειρηματικής οικογένειας με διαδικτυακά εκπαιδευτικά εργαλεία σε τομείς όπως ο επιχειρηματικός σχεδιασμός, ο ανταγωνισμός, η εξωστρέφεια, η νομοθεσία και άλλες κανονιστικές ρυθμίσεις. Στις αγροτικές και νησιωτικές περιοχές της χώρας μας συχνά δεν υπάρχει η δυνατότητα συμμετοχής στα διάφορα προγράμματα και τις δυνατότητες που παρέχονται από την Ε.Ε., παρά μόνο με διαδικτυακές διαδικασίες. Ένα ψηφιακό δίκτυο ενδιάμεσου φορέα για τις απομακρυσμένες περιοχές ίσως να είναι εξαιρετικά χρήσιμο για την αποτελεσματική στήριξη των μικρών οικογενειακών και παραδοσιακών επιχειρήσεων. Κρίνεται μάλιστα σκόπιμο με τη βοήθεια των Επιμελητηρίων να προαχθούν πλατφόρμες ενημέρωσης, υποστήριξης και ανταλλαγής βέλτιστων πρακτικών μεταξύ των επιχειρήσεων, που θα είναι η πυξίδα τους προς τη σωστή κατεύθυνση της ανάπτυξής τους. Άλλωστε, η μεγέθυνση μιας μικρής οικογενειακής επιχείρησης είναι ένας ακόμα τρόπος να προσελκύσει και να εντάξει περισσότερα ενεργά μέλη της οικογένειας στις δραστηριότητές της.
Ένα άλλο μέτρο που συνίσταται είναι προτροπή των μικρών οικογενειακών και παραδοσιακών επιχειρήσεων να επανεπενδύουν τα κέρδη τους. Εάν τους δοθούν κατάλληλα κίνητρα προς τον σκοπό αυτό, οι εν λόγω επιχειρήσεις θα καταστούν περισσότερο σταθερές, λιγότερο εξαρτημένες από τραπεζικά δάνεια και λιγότερο ευάλωτες σε κρίσεις. Θα ήταν εξαιρετικά χρήσιμο να συγκεντρωθούν σε ένα συνοπτικό κατάλογο οι βέλτιστες πρακτικές που εφαρμόζονται σε διάφορες χώρες και σε τομείς με αυξημένη παρουσία μικρών οικογενειακών και παραδοσιακών επιχειρήσεων, όπως το εμπόριο, η μεταποίηση, ο τουρισμός, η γεωργία, η αλιεία κ..λ.π. ώστε να παρουσιαστούν κατάλληλα και να επικοινωνηθούν στους ενδιαφερόμενους.
Με δεδομένο ότι 8 στις 10 επιχειρήσεις στην Ελλάδα είναι οικογενειακές, αλλά μόνο 1 στις 3 φθάνει στο όριο της τρίτης γενιάς, το γνωμικό ότι η πρώτη γενιά δημιουργεί, η δεύτερη συντηρεί και η τρίτη τα τρώει δεν απέχει στατιστικά από τη πραγματικότητα σήμερα. Είναι όμως καιρός να περάσουμε στο αύριο και στη βιώσιμη διαδοχή των οικογενειακών επιχειρήσεων, που αποτελούν σταθερή αξία για την ελληνική οικονομία και κοινωνία.
