Διάβασα πρόσφατα ένα πολύ ενδιαφέρον άρθρο ενός Έλληνα φίλου από τις Βρυξέλλες, αναφορικά με τα οφέλη και τις συνέπειες του Διαδικτύου με τον αγγλικό τίτλο: «Digital Colonialism: Local vs Global» και μου τράβηξε ιδιαίτερα τη προσοχή η ανάλυση του όρου «ψηφιακή αποικιοκρατία».
Όλοι παραδέχονται ότι η ανθρωπότητα είναι σίγουρα ωφελημένη από τα θαύματα του Διαδικτύου, το οποίο συνδέει τον πλανήτη σε μια έκταση που δεν υπήρξε ποτέ πριν στην ιστορία του. Οι αισιόδοξοι μάλιστα χαίρονται την ικανότητά του Διαδικτύου να απελευθερώνει ολόκληρους λαούς και έθνη, χωρίς πολυπλοκότητα. Ωστόσο, επισημαίνεται πως πρέπει να αρχίσουμε να εξετάζουμε τις συνέπειες της παγκόσμιας συνδετικότητας.
Το Διαδίκτυο μπορεί να θεωρηθεί ως απελευθερωτική δύναμη, αλλά ταυτόχρονα είναι και δεσπόζουσα δύναμη. Κατά το περασμένο έτος η βιομηχανία υψηλής τεχνολογίας βρήκε τον τρόπο να εισχωρήσει βαθιά στη νομοθετική δομή των αναπτυσσόμενων οικονομιών και των νέων παγκόσμιων αγορών. Μέσα από τις υπηρεσίες τους, οι γνωστοί κολοσσοί του χώρου κυριαρχούν στην πλειοψηφία των τοπικών ψηφιακών οικονομιών σε πολλές χώρες του κόσμου.
Φτιαγμένη για μία «ψηφιακή αποικιοκρατία», οι ιδιοκτήτες της νέας τεχνολογίας Διαδικτύου επιτρέπουν στους επενδυτές να ελέγχουν ολόκληρες αγορές. Ο όρος αναφέρεται σε μια νέα πραγματικότητα στην οποία οι άνθρωποι του «Παγκόσμιου Νότου» υποτάσσουν οικειοθελώς τη ζωή τους στην «Big Tech» για τη πρόσβαση τους στο κόσμο του διεθνούς εμπορίου. Το απόρρητο και τα δεδομένα των χρηστών εξάγονται και πωλούνται σε ξένες εταιρίες, επιτρέποντας τη συγκέντρωση πλούτου και εξουσίας. Ο εντοπισμός της θέσης της «BigTech» στο Παγκόσμιο Νότο ως αποικιστική δύναμη, μας επιτρέπει να σκεφτόμαστε διαφορετικά για το Διαδίκτυο και τα κοινωνικά μέσα. Οι τοπικοί πολιτισμοί επανασχεδιάζονται σύμφωνα με ένα ομοιόμορφο στυλ μίας νέας κατασκευής ζωντανής επικοινωνίας.
Το αμερικανικό πρότυπο είναι αυτό που έχει αναλάβει με το μεγαλύτερο μέρος του δυναμικού του, την οικονομική ανάπτυξη σε πολλές χώρες του πλανήτη. Ορισμένες πάλι χώρες ακόμα αντιστέκονται. Η Ινδία π.χ. έκανε πρώτη κίνηση εναντίον της βιομηχανικής τεχνολογίας, επιμένοντας σε μια νέα ρύθμιση που περιορίζει την εξουσία και την επιρροή των αμερικανικών εταιρειών, που χρησιμοποιούν την ελεύθερη κυριαρχία με ελάχιστους περιορισμούς στην εξαγωγή δεδομένων. Στην Κίνα επίσης έθεσαν κάποια νέα πρότυπα στη ρύθμιση του διαδικτύου στην περιοχή τους ξεκινώντας ένα «αντι-αποικιοκρατικό αγώνα». Η αντίληψη της «Silicon Valley» ως αυτοκρατορικής δύναμης επαναπροσδιορίζει τη συζήτηση στο Διαδίκτυο, ως πεδίο αγώνα εξουσίας μεταξύ παγκόσμιας και τοπικής οικονομίας. Η Ινδία, η Κίνα και η Νότια Αφρική προσπαθούν να βρουν και άλλους συμμάχους κατά του τεχνολογικού αποικισμού για να ανακτήσουν την τοπική ιδιοκτησία της ψηφιακής οικονομίας. Για παράδειγμα, ζητούν από τις ξένες εταιρείες να αποθηκεύουν δεδομένα χρήστη στο διαδίκτυο εντός των συνόρων τους και να περιορίσει τον ανταγωνισμό μεταξύ των διαδικτυακών λιανικών εταιρειών και των τοπικών επιχειρήσεων. Στην Κίνα, όλες οι παγκόσμιες υπηρεσίες διαδικτύου και οι εφαρμογές κοινωνικών μέσων έχουν αντικατασταθεί από τοπικές εκδόσεις. Αυτό προκάλεσε την ανάπτυξη των δικών τους ώριμων παγκόσμιων ανταγωνιστών. Με αυτό το τρόπο αντικατοπτρίζουν ένα ευαίσθητο πρόβλημα, όπου οι χρήστες του Διαδικτύου δεν έχουν τον έλεγχο των δεδομένων και του λογισμικού που οδηγούν τους υπολογιστές και τα προγράμματα τους. Αυτό τους αφήνει απροστάτευτους στην εκμετάλλευση από κυβερνήσεις και εταιρεες, οι οποίες διαμορφώνουν την οικονομία τους σε ένα πρότυπο που έχει συνταχθεί στη λεπτομέρεια από τη «Silicon Valley».
Όσο αυτά συμβαίνουν στο πλανήτη μας τα πράγματα αναδεύονται και στο διάστημα. Κολοσσός εμπορική εταιρεία του Διαδικτύου και όχι μόνο, ανακοίνωσε πρόσφατα ότι θα εκτοξεύσει πάνω από 3.200 δορυφόρους σε τροχιά για να παρέχει ευρυζωνική πρόσβαση στο Διαδίκτυο σε κοινότητες σε όλο τον κόσμο. Παρόλο που η εταιρεία προωθεί το τελευταίο της επίτευγμα ως πράξη καλής θέλησης για την απελευθέρωση ανεξάρτητων κοινοτήτων, το σχέδιο στη πραγματικότητα θεωρείται από κάποιους πως είναι ένας τρόπος να ξεκινήσει η εκμετάλλευση εκείνου του τμήματος του κόσμου του οποίου τα δεδομένα και η ιδιωτική ζωή δεν έχουν ακόμη μετατραπεί σε προϊόν εξαγωγής. Ο κόσμος λοιπόν χρειάζεται περισσότερες γνώσεις και καλύτερες ρυθμίσεις για την προστασία των χρηστών του Διαδικτύου από την κυρίαρχη δύναμη των εταιρειών Big Tech από όποια μεγάλη οικονομική δύναμη και να προέρχονται και για οποιοδήποτε σκοπό προορίζονται.
Ένας πρωτοπόρος καθηγητής Νομικής του Columbia, υποστηρίζει την αποκέντρωση του διαδικτύου και πυροδότησε ήδη μια πρωτοβουλία που ονομάζεται «Freedom Box», προσφέροντας δωρεάν λογισμικό ανοιχτού κώδικα. Το Freedom Box αφήνει τη λύση της Big Tech εκτός της εξίσωσης και επιτρέπει στους χρήστες του λογισμικού να φιλοξενούν τις απαραίτητες υπηρεσίες web στο σπίτι σε μια συσκευή που κατέχουν και να επικοινωνούν μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου ή υπηρεσιών messenger, διατηρώντας παράλληλα την προστασία της ιδιωτικής ζωής και των δεδομένων. Ένα άλλο πλεονέκτημα είναι ότι το λογισμικό ανοιχτού κώδικα δεν επιτρέπει στα ιδρύματα να αναλαμβάνουν τις υπηρεσίες που διαχειρίζονται. Με αυτόν τον τρόπο, οι χρήστες έχουν πλήρη έλεγχο, όμως στη πραγματικότητα, η ανάπτυξη λογισμικού ανοικτού λογισμικού είναι ανεπαρκής και οι επενδυτές είναι σπάνιοι. Όλοι κατανοούν ότι χρειάζονται τεράστιες προσπάθειες με αβέβαιο αποτέλεσμα για να αντιμετωπίσουν τη δυναμική και ικανότητα της Silicon Valley. Τα τοπικά αποκεντρωμένα έργα αποτελούν μια βιώσιμη εναλλακτική λύση για την απελευθέρωση ευάλωτων κοινωνικών ομάδων στον Παγκόσμιο Νότο από τους τεχνολογικούς γίγαντες. Βεβαίως απαιτείται οι κυβερνήσεις να μπορούν να ξεπεράσουν το δίλημμα μεταξύ της παρακολούθησης των κύριων υπηρεσιών Διαδικτύου της ανεξαρτησίας ή της χειραφέτησης. Το καθήκον της ΕΕ είναι πάντως να εκπαιδεύσει τους πολίτες των ευρωπαϊκών χωρών σχετικά με τις συνέπειες της πρόσβασης σε υπηρεσίες διαδικτύου που ανήκουν σε ξένες εταιρίες. Οι κανονισμοί είναι συχνά πολύ αδύναμοι για να αποτρέψουν τη κατάχρηση δεδομένων, ώστε οι χρήστες να έχουν επίγνωση των επιπτώσεων, για αυτό τον λόγο η συμπεριφορά όλων στο Διαδίκτυο θα πρέπει να καθοδηγείται πολύ προσεκτικά.
Συνολικά, η «ψηφιακή αποικιοκρατία» υπογραμμίζει τον επείγοντα χαρακτήρα της τεχνολογικής κυριαρχίας και διείσδυσης κυρίως στις αναπτυσσόμενες χώρες, αλλά και στις αδύναμες οικονομίες. Η δύναμη του Διαδικτύου έχει κόστος, αφού ο κόσμος μας χάνει μέρος της αυθεντικότητας και της πρωτοτυπίας του, όμως η πρόσβαση στο Διαδίκτυο είναι πλέον ζωτικής σημασίας για τη ζωή ενός χειραφετημένου ανθρώπου. Προσωπικά, είμαι από τους αισιόδοξους του Διαδικτύου, κρατώ τους κινδύνους, αλλά χρησιμοποιώ τα πλεονεκτήματα της παγκόσμιας συνδετικότητας και θα ήθελα πολύ η Ε.Ε. να είχε τη πολιτική βούληση, να δημιουργήσει μία «ευρωπαϊκή Silicon Valley» και μία ενιαία ευρωπαική ψηφιακή πλατφόρμα προς όφελος όλων των χωρών – μελών της.
