Το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης αντιμετώπισε πρόσφατα το ζήτημα του εύρους της προστασίας «ονομασίας προέλευσης» σε μια υπόθεση με ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Μια ισπανική εταιρεία διαθέτει στο εμπόριο τρία από τα τυριά της χρησιμοποιώντας ετικέτες που περιέχουν το σχέδιο ενός ιππότη, που μοιάζει με τις συνήθεις αναπαραστάσεις του Δον Κιχώτη ντε λα Μάντσα, ενός καχεκτικού αλόγου και τοπίων με ανεμόμυλους και πρόβατα, καθώς και τις λέξεις «Quesos Rocinante» («Τυριά Ροσινάντε»). Οι εικόνες αυτές και η λέξη «Rocinante» παραπέμπουν στο μυθιστόρημα Δον Κιχώτης ντε λα Μάντσα του Μιγκέλ ντε Θερβάντες, αφού «Ροσινάντε» ήταν το όνομα του αλόγου του Δον Κιχώτη. Τα επίμαχα τυριά δεν καλύπτονται από την προστατευόμενη ονομασία προέλευσης (Π.Ο.Π.) «queso manchego», η οποία καλύπτει τα τυριά που παρασκευάζονται στην περιοχή της Λα Μάντσα (Ισπανία) με πρόβειο γάλα, τηρουμένων των προδιαγραφών της Π.Ο.Π. αυτής. Το ίδρυμα που έχει σκοπό την προστασία της συγκεκριμένης Π.Ο.Π. προσέφυγε δικαστικά εναντίον της εταιρείας, με αίτημα να αναγνωριστεί ότι οι ετικέτες οι οποίες χρησιμοποιούνται για τον προσδιορισμό και την εμπορία των τριών αυτών τυριών, που δεν καλύπτονται από την Π.Ο.Π. «queso manchego», καθώς και η χρήση των λέξεων που προαναφέρθηκαν. προσβάλλουν την επίμαχη Π.Ο.Π. Ειδικότερα, το Ίδρυμα θεωρεί ότι οι ετικέτες και οι λέξεις αυτές συνιστούν παράνομο υπαινιγμό στην Π.Ο.Π. αυτή, κατά την έννοια του κανονισμού για την προστασία των γεωγραφικών ενδείξεων και των ονομασιών προέλευσης των γεωργικών προϊόντων και των τροφίμων. Τα ισπανικά δικαστήρια σε πρώτο και δεύτερο βαθμό απέρριψαν την αγωγή θεωρώντας ότι ο υπαινιγμός αφορά μόνο την περιοχή και όχι το «queso manchego». Όμως, το ανώτατο δικαστήριο της Ισπανίας έστειλε προδικαστικό ερώτημα στο δικαστήριο της Ε.Ε.
Το δικαστήριο επισημαίνει καταρχάς ότι ο κανονισμός προβλέπει ότι οι καταχωρισμένες ονομασίες προστατεύονται από οιοδήποτε υπαινιγμό και ότι η χρήση της λέξης «οιοδήποτε» αντανακλά τη βούληση του νομοθέτη της Ευρωπαϊκής Ένωσης να προστατεύσει τις καταχωρισμένες ονομασίες, λαμβάνοντας υπόψη ότι υπαινιγμός μπορεί να δημιουργείται μέσω λεκτικού στοιχείου ή εικονιστικού σημείου. Το καθοριστικό κριτήριο για να διαπιστωθεί αν ένα στοιχείο συνιστά υπαινιγμό στην καταχωρισμένη ονομασία είναι το αν το στοιχείο αυτό μπορεί να ωθήσει τον καταναλωτή να ανακαλέσει ευθέως στην μνήμη του, ως εικόνα αναφοράς, το προϊόν που φέρει την ονομασία αυτή. Το δικαστήριο προσθέτει ότι ο σκοπός της παροχής σαφούς, συνοπτικής και αξιόπιστης πληροφόρησης στον καταναλωτή, προκειμένου αυτός να ενημερώνεται επακριβώς για την προέλευση του προϊόντος, διασφαλίζεται ακόμη καλύτερα όταν η καταχωρισμένη ονομασία δεν μπορεί να αποτελέσει αντικείμενο υπαινιγμού μέσω εικονιστικών σημείων. Το δικαστήριο διαπιστώνει στη συνέχεια ότι η χρήση εικονιστικών σημείων που συνιστούν υπαινιγμό στη γεωγραφική περιοχή, με την οποία συνδέεται μια ονομασία προέλευσης, μπορεί να συνιστά υπαινιγμό στην ονομασία αυτή, μεταξύ άλλων και σε περίπτωση που τα εικονιστικά σημεία χρησιμοποιούνται από παραγωγό εγκατεστημένο στην περιοχή αυτή, του οποίου ωστόσο τα προϊόντα, καίτοι παρόμοια ή συγκρίσιμα με αυτά που προστατεύονται από την ονομασία αυτή προέλευσης, δεν καλύπτονται από την ως άνω ονομασία.
Η απόφαση του δικαστηρίου της Ε.Ε. υπογραμμίζει ότι η έννοια του «υπαινιγμού» πρέπει να ερμηνεύεται κατά τρόπο που να διασφαλίζει αποτελεσματική και ομοιόμορφη προστασία των καταχωρισμένων ονομασιών έναντι κάθε υπαινιγμού στο σύνολο του εδάφους της Ένωσης. Εκτιμά επίσης ότι η εν λόγω έννοια πρέπει να εκλαμβάνεται ως έννοια που παραπέμπει στους Ευρωπαίους καταναλωτές, περιλαμβανομένων των καταναλωτών του κράτους – μέλους όπου παρασκευάζεται το προϊόν διά του οποίου γίνεται υπαινιγμός στην προστατευόμενη ονομασία ή με το οποίο συνδέεται γεωγραφικά η ονομασία αυτή και όπου καταναλώνεται κυρίως το προϊόν. Το δικαστήριο καταλήγει στο συμπέρασμα ότι στο Tribunal Supremo εναπόκειται να εκτιμήσει αν τα εικονιστικά και λεκτικά σημεία που αφορούν το επίμαχο προϊόν, το οποίο παρασκευάζεται ή καταναλώνεται κυρίως στην Ισπανία, ανακαλούν στη μνήμη των καταναλωτών του κράτους – μέλους αυτού την εικόνα μιας καταχωρισμένης ονομασίας, η οποία, στην περίπτωση αυτή, πρέπει να προστατεύεται έναντι υπαινιγμού που λαμβάνει χώρα στο σύνολο του εδάφους της Ένωσης.
Με αυτόν τον τρόπο το δικαιοδοτικό όργανο της Ευρωπαϊκής Ένωσης προσδίδει ιδιαίτερα αυξημένη προστασία ακόμη και στην γκρίζα ζώνη του υπαινιγμού. Αναπόφευκτα η υπόθεση μας θυμίζει το θέμα των μακεδονικών προϊόντων, για τα οποία η Συμφωνία των Πρεσπών ορίζει ότι θα επιληφθεί μια κοινή διμερής επιτροπή, με την εποπτεία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ώστε η χρήση των ονομασιών των προϊόντων να μοιραστεί με δίκαιο τρόπο. Σε κάθε περίπτωση, τα ήδη κατοχυρωμένα εμπορικά σήματα για προϊόντα δεν θίγονται από την Συμφωνία των Πρεσπών και η εγγυητική λειτουργία της Ε.Ε. είναι ένα ακόμη φίλτρο διασφάλισης της ισορροπίας ανάμεσα σε κεκτημένα εμπορικά δικαιώματα και σε αναδιάταξη του τοπίου ύστερα από την αναγνώριση της χώρας με την επωνυμία Δημοκρατία της Βόρειας Μακεδονίας.
Ο Βασίλης Σωτηρόπουλος είναι δικηγόρος και υποψήφιος Ευρωβουλευτής με το Ποτάμι.
