Μια σειρά από ερωτήματα για τη μεταμνημονιακή εποχή θα πρέπει να απαντηθούν το επόμενο χρονικό διάστημα. Δεν είναι μόνο η προ ημερησίας διατάξεως συζήτηση σε επίπεδο αρχηγών κομμάτων που θα διεξαχθεί στις 22 ή 23 του μηνός σχετικά με το περιεχόμενο της διαπραγμάτευσης μεταξύ κυβέρνησης και δανειστών για το κλείσιμο της τέταρτης αξιολόγησης, την οποία έχει ζητήσει η επικεφαλής τoυ Κινήματος Αλλαγής, Φώφη Γεννηματά. Δεν είναι μόνο το κρίσιμο Eurogroup του Ιουνίου που θα πρέπει να υπάρξει συμφωνία – πακέτο για την δ’ αξιολόγηση, το χρέος και τη μεταμνημονιακή εποχή. Υπάρχουν μια σειρά από εξελίξεις που θα πρέπει να βρουν απάντηση στην… πράξη
1. Τα μέτρα για το χρέος
Είναι ένα θέμα που… σέρνεται εδώ και χρόνια σε επίπεδο δεσμεύσεων. Οι δανειστές έχουν πει πολλάκις ότι μπορεί να χρειαστούν μέτρα ελάφρυνσης του χρέους, ωστόσο τίποτα δεν έχει γίνει προς το παρόν. Μόνο τα βραχυπρόθεσμα μέτρα που έχουν ήδη εφαρμοστεί. Εδώ και καιρό υπάρχει μια μεγάλη κόντρα ανάμεσα στο Βερολίνο και το ΔΝΤ για τον τρόπο που θα πρέπει να γίνει η διευθέτηση. Δηλαδή, ποια δάνεια θα αναδιαρθρωθούν, τι θα γίνει με τα πρωτογενή πλεονάσματα και πολλά ακόμα. Με άλλα λόγια, πόσο βαθιά θα είναι η παρέμβαση στο χρέος. Μαίνεται η κόντρα και για κάτι ακόμα: αν η ελάφρυνση δεν θα έχει προαπαιτούμενα (όπως θα ήθελαν ΔΝΤ, ΕΚΤ και Γαλλία) ή αν θα συνοδεύεται με όρους («αιρεσιμότητα») όπως προτιμά η Γερμανία.
2. Πόσο στενή θα είναι η επιτήρηση
Βασικό ερώτημα είναι η μεταμνημονιακή επιτήρηση. Ο Ευκλείδης Τσακαλώτος έχει πει ότι θα έχουμε 3-4 επισκέψεις των «θεσμών» κάθε χρόνο (που δεν θα είναι αξιολογήσεις με προαπαιτούμενα). Το ζήτημα είναι πόσο στενή θα είναι αυτή η επιτήρηση και το αν θα είναι πιο στενή από τις άλλες χώρες που βγήκαν από τα δικά τους μνημόνιο όπως η Πορτογαλία και η Ιρλανδία. Φυσικά, όταν λέμε επιτήρηση θα πρέπει να αποσαφηνιστεί πώς ακριβώς θα είναι. Οι «θεσμοί» θα κοιτούν μόνο τους στόχους και θα αφήνουν την κυβέρνηση να λαμβάνει – κοστολογημένες– αποφάσεις για νέα μέτρα ή μέτρα ελάφρυνσης;
3. Στον «αέρα» το ΔΝΤ
Ένα ακόμα ερώτημα είναι η στάση του ΔΝΤ. Το πρόγραμμα λήγει τον Αύγουστο και θεωρητικά το να ξαναμπεί το Ταμείο για τόσο λίγο διάστημα φαντάζει μάλλον παράδοξο και… ασύμφορο. Οι Γερμανοί θέλουν το ΔΝΤ στο ελληνικό πρόγραμμα. Το θεωρούν αξιόπιστο εταίρο και… «μπαμπούλα» στις μεταρρυθμίσεις που θα πρέπει να συνεχιστούν χωρίς σταματημό. Επίσης, το ΔΝΤ είναι «κλειδί» για τις αγορές καθώς το εμπιστεύονται. Από την άλλη, το ΔΝΤ ζητεί μεγαλύτερη απομείωση του χρέους και παράλληλα να μειωθούν τα πλεονάσματα του 3,5%. Σ’ αυτό έχει αντιδράσει κυρίως η Ευρώπη.
4. Η πρόσβαση στις διεθνείς αγορές
Η έξοδος από τα πολυετή μνημόνια θα πρέπει να συνοδεύεται απαραίτητα από την έξοδο στις αγορές. Όχι απλά να βγούμε 1-2 ομόλογα στις αγορές και τέλος, αλλά και μπορούμε ανά πάσα στιγμή να δανειζόμαστε με χαμηλά επιτόκια. Αν κάποια στιγμή οι αγορές σταματήσουν να δανείζουν την Ελλάδα, αυτό σημαίνει ότι ή θα επέλθει πιστωτική ασφυξία ή θα χρειαστεί ξανά πρόγραμμα. Για τον λόγο αυτό, άλλωστε, αυτή την ώρα η κυβέρνηση «χτίζει» ένα «μαξιλάρι ασφαλείας» 12-14 δισ. ευρώ για κάθε ενδεχόμενο. Αν δεν μας συμφέρουν τα επιτόκια δανεισμού ή δεν μπορεί η χώρα να δανειστεί (για τον οποιονδήποτε λόγο) από τις διεθνείς αγορές, να υπάρχουν κεφάλαια στην… άκρη για να πληρωθούν οι εξωτερικές υποχρεώσεις και να μη χρεοκοπήσει η χώρα.
5. Οι εξωτερικοί κίνδυνοι
Το λεγόμενο «ατύχημα» πάντα υπάρχει. Το είδαμε το 2008 με την παγκόσμια οικονομική κρίση. Σ’ αυτούς τους κινδύνους αναφέρεται και το Γραφείο Προϋπολογισμού της Βουλής σε έκθεσή του. «Υπάρχουν κίνδυνοι που συνδέονται με το εξωτερικό περιβάλλον και ειδικότερα με: πιθανή αναζωπύρωση της προσφυγικής κρίσης, ενδεχόμενη επιβράδυνση της παγκόσμιας οικονομίας λόγω, μεταξύ άλλων, του αυξανόμενου προστατευτισμού, ενδεχόμενων αναταράξεων στις διεθνείς αγορές χρήματος και κεφαλαίου από μια ταχύτερη του αναμενόμενου εξομάλυνση της νομισματικής πολιτικής στις αναπτυγμένες οικονομίες».
6. Η επόμενη ημέρα των τραπεζών
Τα τεστ αντοχής έβγαλαν κεφαλαιακά ισχυρές τις ελληνικές συστημικές τράπεζες και ότι δεν χρειάζονται νέα κεφάλαια άμεσα (σε δεύτερο χρόνο θα αποφασιστεί αν χρειαστεί κάποια προληπτική αύξηση κεφαλαίου η κάθε τράπεζα ξεχωριστά). Ωστόσο, η μεγαλύτερη πρόκληση είναι ο τεράστιος όγκος των «κόκκινων» δανείων. Το εγχώριο τραπεζικό σύστημα έχει δεσμευτεί στον SSM ότι θα μειώσει τα «κόκκινα» δάνεια κατά 42% έως το 2019. Γιαυτό και οι τράπεζες καλούν μαζικά τους δανειολήπτες να ρυθμίσουν τα δάνειά τους και να τα… ξεκοκκινίσουν, κάνουν διαγραφές δανείων (καταναλωτικών και πιστωτικές κάρτες), ενώ με τον «μπαμπούλα» των πλειστηριασμών εκτιμούν ότι θα ρυθμιστούν πολλά στεγαστικά δάνεια. Με τις τράπεζες να διανύουν σχεδόν τρία χρόνια capital controls, το μεγάλο στοίχημα είναι η επιστροφή των καταθέσεων ώστε να φτάσουμε στην οριστική άρση των κεφαλαιακών ελέγχων. Τελικό και πλέον κρίσιμο βήμα η χρηματοδότηση της πραγματικής οικονομίας, καθώς η τραπεζική κάνουλα για δάνεια παραμένει κλειστή εδώ και χρόνια.
+1. Η πορεία των μεταρρυθμίσεων
Όχι μία αλλά δεκάδες φορές οι «θεσμοί» έχουν διαμηνύσει στην Αθήνα ότι θα πρέπει να υιοθετήσει τις μεταρρυθμίσεις. Δηλαδή να συνεχιστούν και μετά τη λήξη του προγράμματος. Για το θέμα αυτό ανησυχούν. Εκτιμούν ότι αν η Ελλάδα αποκτήσει οικονομική… ελευθερία, πάρει και το χρέος, τότε οι μεταρρυθμίσεις μπορεί να μπουν σε δεύτερη μοίρα. Κυρίως, γιατί έρχονται και κρίσιμες εκλογές. Οι «θεσμοί» θέλουν να συνεχιστούν για πολλά χρόνια ακόμα οι μεταρρυθμίσεις (από τις απλές έως και τις πιο σκληρές αλλά αναγκαίες), να προχωρήσουν οι ιδιωτικοποιήσεις και πολλά ακόμα. Ίσως προσπαθήσουν να βρουν έναν τρόπο που θα διασφαλίζει στους ίδιους ότι οι μεταρρυθμίσεις θα συνεχιστούν. Δεν αποκλείεται αυτή η «φόρμουλα» να περνά από τη διευθέτηση του χρέους.
